افزایش هزینه مدیریت بحران کرونا و اضطراب در پی کمبود سواد رسانه‌ای

به گزارش خبرنگار ایکنا، چهارمین پنل سومین همایش ملی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با موضوع کاربردی سازی سواد اطلاعاتی کرونا و سواد رسانه‌ای برگزار شد. در این وبینار قرار بود سید وحید عقیلی و محسن حاجی زین‌العابدینی به بررسی و نقد مقاله‌های ارائه شده بپردازند اما به دلیل فوت پدر استاد عقیلی وی در این بینار حضور نداشت.

در ابتدای این وبینار مقاله «بررسی رابطه سواد رسانه‌ای مرتبط با بیماران کرونا و اضطراب ناشی از این بیماری در دانشجویان دانشگاه‌های شهر همدان در دوران بحران کرونا» که از سوی هانیه جورمند، سعید بشیریان، مجید براتی، سامان خزایی، انسیه جنابی و سپیده ضارییان مورد پژوهش قرار گرفته بود، با ارائه هانیه جورمند مطرح شد.

جورمند با اشاره به زمان شیوع کرونا و اینکه از 30 ژانویه این بیماری  به عنوان یک فوریت در سطح جامعه جهانی مطرح شده، گفت: دانشجویان نیز مانند سایر گروه‌ها با چالشی به عنوان اجبار برای گذراندن مدت زمان طولانی در خانه مواجه بودند و از آنجایی که سازندگان اخبار جعلی و شایعات بیکار ننشسته بودند، دانشجویان با حجم زیادی از اخبار جعلی مواجه شدند.

وی ادامه داد: براساس نتایج پژوهش‌ها، دانشجویان ما از سواد کم رسانه‌‌ای برخوردار هستند و افرادی که سواد رسانه‌ای کم دارند، زودباور هستند. در حال حاضر مطالعه در زمینه سواد رسانه‌ای و اضطراب ناشی از کرونا به این دلیل حائز اهمیت است که یکی از اثرات بحران کرونا اضطراب ناشی از کروناست که زمینه‌ساز تضعیف سیستم ایمنی بدن بوده و افراد را مستعد ابتلا به کرونا می‌کند.

جورمند در ادامه گفت: بر همین اساس برای کسب اطلاعات به روزتر در خصوص سواد رسانه‌ای مرتبط با کرونا این پژوهش در میان 300 دانشجوی دانشگاه‌های شهر همدان انجام و پرسشنامه سواد رسانه‌ای مرتبط با کرونا و پرسشنامه اضطراب ناشی از کرونا توزیع شد و از آنجایی که پرسشنامه‌ای در مورد سواد رسانه‌ای کرونا و اضطراب ناشی از کرونا در جهان وجود ندارد، این پرسشنامه‌ها توسط گروه ساخته شد.

ارتباط بین اضطراب ناشی از کرونا و سواد رسانه‌ای

وی اظهار کرد: براساس نتایج پژوهش میان سواد رسانه‌ای مرتبط با کرونا و متغیرهای سن و وضعیت تأهل ارتباط وجود دارد. همچنین در اضطراب ناشی از کرونا بین سن و جنسیت ارتباط وجود داشت و میان اضطراب ناشی از کرونا و سواد رسانه‌ای نیز ارتباط وجود دارد.

این پژوهشگر کشورمان با تأکید بر اینکه با سواد رسانه‌ای می‌توانیم به کنترل اضطراب افراد کمک کنیم، پیشنهاد کرد که سایر اساتید به صورت ویژه بر روی سواد رسانه‌ای کرونا مطالعات بیشتری انجام دهند.

وی در پایان از ارسال پرسشنامه تهیه شده برای این پژوهش به دانشگاه‌های معتبر خارجی خبر داد و گفت: پرسشنامه مورد توجه پژوهشگران سایر کشورها قرار گرفته و در حال دریافت اکسپت آن هستیم. براساس نتایج این پژوهش 57 درصد دانشجویان سواد رسانه‌ای کافی داشتند و 39 نیز درصد نیز عوامل روانی استرس کرونا را تجربه می‌کردند.

در ادامه این وبینار مقاله دوم با عنوان «نقش علوم شناختی و فراشناختی در تحلیل اخبار امنیتی و اطلاعاتی از بُعد رسانه‌ای» که از سوی محمد قلی‌زاده، اکبر استرکی و سیدمحمد حسینی تهیه شده بود، توسط محمد قلی‌زاده ارائه شد.

وی یکی از ضرورت‌های سازمان‌های امنیتی را درک موقعیت‌ها و شناخت مسائل پیش رو و انطباق ساختارها برای پاسخ گزیدن و تحلیل اتفاق‌های آینده بیان کرد و گفت: این پژوهش براساس تبیین جایگاه علوم شناختی و فراشناختی صورت گرفته و نشان می‌دهد این علوم در همه تحلیل‌های به ویژه آنالیز مسائل و پدیده‌های امنیتی کاربرد و اهمیت دارند.

این پژوهشگر کشورمان با تأکید بر اینکه پرداختن به سواد رسانه‌ای به دلیل نقش مدیریت اطلاعات رسانه‌های جمعی در همسو کردن مردم جامعه با سازمان‌های اطلاعاتی بسیار مهم است، گفت: آموزش رکن اصلی سواد رسانه‌ای است، بنابراین آموزش سواد رسانه‌ای از مبانی مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.  

وی ایجاد نگرش جدید در مدیران و توجه آنها به سواد رسانه‌ای، ایجاد اندیشکده تحلیل در سازمان‌ها و تشکیل کارگاه‌ها، همایش‌ها و سمینارها و نیز توزیع کتابچه و پوستر برای اشاعه مطلب در خصوص سواد رسانه‌ای را از پیشنهادهای این پژوهش برشمرد.

«تحلیل شبکه اجتماعی اینستاگرام و ترسیم نقشه با محوریت موضوعی ویروس کرونا» سومین مقاله ارائه شده در این وبینار بود که توسط طاهره ابوالقاسم مسلمان، الهام هوشمند، علیرضا آبیاتی و محمداعظم پورافشار تهیه و از سوی طاهره مسلمان ارائه شد.

وی گفت: تاکنون جامعه انقلاب‌های زیادی را تجربه کرده اما یکی از مهم‌ترین انقلاب‌ها، فناوری اطلاعات است که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را فراهم و نوعی هم زیستی بین افراد و ابزار رایانه‌ای ایجاد کرده است.

مسلمان ضمن تشریح نحوه انجام این پژوهش گفت: با استفاده از روش مشاهده مستقیم هزار پست مرتبط با کرونا در اینستاگرم استخراج و تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش 18 خوشه موضوعی استخراج شد از جمله علائم کرونا، عناوین کرونا، تجهیزات پزشکی، تغذیه در کرونا، مواد ضدعفونی کننده و شکست کرونا و در ادامه مشخص شد، کرونا را شکست می‌دهیم، کرونا، کرونا در ایران، ماسک می‌زنیم و کرونا را جدی می‌گیریم از سنجه‌هایی بودند که سنجه مرکزیت رتبه را داشته و بیشتر مورد توجه مخاطبان بودند.

وی اضافه کرد: سنجه مرکزیت نزدیکی که قدرت تأثیرگذاری و سهولت ارتباط با سایر سنجه‎ها را نشان می‌دهد نیز شامل هشتک‌های کرونا، کرونا در ایران، ماسک می‌زنیم و ... هستند و موضوعاتی مانند شکست کرونا، شیوع کرونا و راه‌های پیشگیری هشتک‌های مهم مربوط به این بیماری در اینستاگرام بودند.

این پژوهشگر کشورمان در ادامه به دلایل ترند شدن برخی از هشتک‌ها و موضوعات در خصوص کرونا در اینستاگرام پرداخت و گفت: یافته‌های ما نشان می‌دهد عواملی که موجب شدند این واژه‌ها ترند شوند و کلید واژه‌هایی مانند ماسک می‌زنیم و کرونا را شکست می‌دهیم پرطرفدار باشند، راه‌افتادن پویش‌هایی با این شعارها بود و اینکه افراد می‌خواستند میزان حمایت و رعایت پروتکل‌ها را از سوی خودشان نشان دهند.

استفاده تجاری از اینستاگرام

وی ادامه داد: یک کلید واژه مهم دیگر ماسک و مواد ضدعفونی کننده بود که استفاده کاربران از این دو واژه بیشتر تجاری بوده و بیشتر افراد می‌خواهند از اینستا برای معرفی محصول خود استفاده کنند. «کرونا در ایران» نیز جزء کلید واژه‌های بعدی بود که ترند می‌شد و دلیل آن ارائه لحظه به لحظه آمار در ایران و جهان بود. «درمان کرونا» نیز هشتکی بود که بعد از اعلام چین و روسیه در خصوص ساخت واکسن کرونا ترند شد. با آغاز ماه محرم نیز واژه پیشگیری از کرونا ترند شد.

آخرین مقاله ارائه شده در این وبینار «حکمرانی نوین و سواد رسانه‌ای در عصر کرونا» بود که توسط سعید خسروی، محمدرضا قائدی و محمدرسول درویشی تهیه شده بود.

سعید خسروی در ارائه این مقاله گفت: هدف پژوهش ارائه الگوی نوینی در حکمرانی از طریق آموزش در عصر کروناست. در این پژوهش 384 نفر به عنوان نمونه تحقیق از جامعه آماری شهروندان تهران انتخاب شدند و مشخص شد بین شفافیت، پاسخگویی و مشارکت الکترونیک به عنوان بخشی از حکمرانی نوین و سواد رسانه‌ای ارتباط معناداری وجود دارد.

وی ادامه داد: کمبود سواد رسانه‌ای در مردم در مواقع بحرانی از جمله شیوع کرونا باعث افزایش هزینه برای کشور می‌شود و اگر دستگاه‌های مسئول برای افزایش سواد رسانه‌ای از قبل اقدام کرده بودند، شاهد هجوم مردم برای خرید مواد ضدعفونی کننده نمی‌شدیم.

خسروی افزود: مطالعات نشان داده که کم سوادی رسانه‌ای و کم سوادی سلامت مردم موجب افزایش هزینه مدیریت بحران در جامعه می‌شود و مقوله اطلاع‌رسانی صحیح، به موقع، کامل و صادقانه و آموزش به زبان ساده موجب تقویت روحیه جمعی می‌شود و در چنین مواقعی واقع‌نمایی که از وظایف حرفه‌ای رسانه‌هاست به شدت احساس می‌شود.

ضرورت همپایگی ارتباط اقناعی و ارتباطات آگاهی در اخبار کرونا

وی در پایان گفت: رسانه‌ها باید با انتشار اطلاعات صحیح زمینه سلامت روانی جامعه را فراهم کنند. ایجاد نظام اطلاع‌رسانی مستند مبتنی بر آگاهی ضرورت دارد و همپایگی ارتباط اقناعی و ارتباطات آگاهی نیز لازم است. وقتی قرار است مردم برای در خانه ماندن اقناع شوند باید اطلاعات کامل به آنها داده شود وگرنه پیام‌های اقناع جدی گرفته نمی‌شود.