تدبر، آوردن قرآن سر سفره زندگی مردم است

تدبر، اصل بی‌بدیل در تعامل و مواجهه‌ انسان با گنجینه‌ وحی و کلام‌الله مجید است که دارای تعریف و آثار مختلف و قابل توجهی است که هم در حوزه‌ فکر و اندیشه و هم در مجال زندگی عملی انسان متدبر ظهور می‌کند. لذا، تدبر از امر آموزش و قرائت قرآن کریم جدا نیست و آن مرهون فراهم آمدن امور و شرایطی چند است که در جهت تبیین آن‌ها دفتر خبرگزاری ایکنا در خراسان‌جنوبی میزگرد «تدبر در قرآن کریم» را برگزار کرده است که در ادامه نظر جمعی از کارشناسان این حوزه را می‌خوانیم.

حجت‌الاسلام مجتبی بهدانی، کارشناس مهدویت در این میزگرد با بیان اینکه مشکل اساسی این است که یک سری از آیات قرآن کریم را خوب ترویج نکرده‌ایم، گفت: نباید واژه تدبر را با تفسیر و روخوانی و تلاوت اشتباه گرفت، چراکه تدبر در واقع یعنی عاقبت‌اندیشی که باید دید در آیاتی که می‌خوانیم چه پیامی برای زندگی ما وجود دارد. راهکارهایی برای مقابله با مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیاز است که باید آن را از قرآن استخراج کرد و این کشف راهبرد‌ها به عهده‌ تدبر در قرآن است. 

وی با بیان اینکه نخبگان جامعه، تدبر را با تفسیر خلط می‌کنند، افزود: فرق تدبر با تفسیر این است که تفسیر به شکافتن آیات از لحاظ لغوی و شأن نزول و نکاتی که در خود آیه از لحاظ ادبیاتی و غیر ادبیاتی وجود دارد گفته می‌شود در صورتی که تدبر، آوردن قرآن سر سفره زندگی مردم است. به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی قرآن سفره الهی است و هر کسی سر سفره قرآن می‌نشیند باید به اندازه توانایی خودش بتواند از قرآن استخراج کند.
 
بهدانی با اشاره به اینکه تدبر برای کودکان و نوجوانان نیز وجود دارد، تصریح‌ کرد: تدبر را می‌توان با مثال‌ها و با تشبیه‌هایی که متناسب با فهم‌شان باشد به آن‌ها تعلیم دهیم.

کارشناس مهدویت با بیان اینکه اگر جامعه ما به سمتی پیش رود که رویکرد تدبری به قرآن رواج پیدا کند شاهد رشد فکری در بین مؤمنان خواهیم بود، گفت: حدود پنج سال است که رویکرد تدبری به شکل عمده‌تری در جامعه‌ قرآنی خودش را نشان می‌دهد و ما نیز پیگیر هستیم که بتوانیم این رویکرد را در استان ترویج دهیم.

فاطمه فنودی، مربی تدبر در قرآن کریم نیز در این نشست بیان کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی و بالا بردن پرچم دین خدا در ایران، دشمنان با انواع ترفندها به رویارویی با این انقلاب پرداختند غافل از اینکه این نهضت بیداری تداوم شجره طیبه نبوی و علوی است و علی‌رغم میل کافران اراده الهی بر فراگیری آن تعلق گرفته است.

وی اظهار کرد: پس از آنکه دشمنان در عرصه جنگ سخت شکست خوردند از طریق ورود در عرصه فرهنگی به جنگ نرم علیه ایمان و اعتقادات مردم پرداختند و با فرمان جهاد فرهنگی از سوی رهبر معظم انقلاب، علمای دین که در طول تاریخ همیشه مدافع اسلام و پیشران حرکت‌های مردمی بودند، برای مقابله با این هجوم فرهنگی گام مهمی را در عرصه قرآنی بنا نهادند.

فنودی با بیان اینکه در زمانه‌ای که ایمان و اعتقادات مردم هدف قرار داده می‌شود باید استخوان‌بندی استواری براساس اندیشه دینی ساخت و بعد از آن اخلاق و فرهنگ را به‌سان گوشت و پوست بر این پیکر مورد توجه قرار داد، تصریح کرد: ایمان فردی کفایت نمی‌کند و این کارآمدی ایمانی در فضای اجتماعی شکل‌‌ می‌گیرد.

مربی تدبر در قرآن کریم گفت: با گذشت 40 سال از پیروزی انقلاب فعالیت‌های قابل تقدیری در زمینه انس با قرآن شکل گرفته و جامعه ایران از سطح روخوانی، روانخوانی، صوت و لحن و مفاهیم به نیاز جدیدی رسیده که نیاز به فهم قرآن است. رهبر معظم انقلاب در تیرماه سال 1392 در سخنانی فرمودند که بحمدالله امروز جامعه ما با قرآن مأنوس شده‌اند که البته ما به اين قانع نيستيم. ما معتقديم همه آحاد جامعه بايد با قرآن ارتباط برقرار كنند، که بتوانند قرآن را بخوانند، بفهمند و تدبر كنند، لذا آنچه كه ما را به حقايق نورانى می‌رساند، تدبر در قرآن است و این راهبرد مقام معظم رهبری باید سرلوحه فعالیت‌های قرآنی قرار گیرد.

فنودی با بیان اینکه تدبر یک گام مهم و ضروری در فعالیت‌های قرآنی در سطح کشور است، ادامه داد: تدبر در قرآن تکمیل‌کننده مهارت‌‌ها و فعالیت‌های قبلی قرآنی است و نیاز عمومی را برای فهم آیات الهی در قالب ساختار سوره‌ها برطرف می‌کند، لذا تدبر حلقه مفقوده فعالیت‌های قرآنی در سطح عموم مردم است.

منصوره مؤیدی، مربی تدبر در قرآن کریم نیز در ادامه با بیان اینکه تدبر امری ضروری است، گفت: خداوند آیات را در سوره برای هدفی معین پشت سر هم چیده و از ما خواسته ساده از کنار این چینش نگذریم و در آن تدبر کنیم تا به آن هدف مورد نظر خدا برسیم. لذا، تدبر با تفسیر تفاوت‌هایی دارد، تفسیر نگاه آیه‌ای به قرآن است و هر آیه جداگانه تفسیر شده و تدبر نگاه سوره‌ای چون اعجاز قرآن در سوره است.

وی با اشاره به اینکه برای عملی کردن آموزه‌های قرآن نیاز به تفسیر داریم، تصریح‌ کرد: ابتدا باید تدبر شکل گیرد و فهمی نسبت به قرآن داشته و بعد به سراغ تفسیر برویم تا به اشتباه نیفتیم چون تفسیرها از روایات و شأن نزول‌ و تاریخ بوده و ممکن است روایت صحیح نباشد و فهم سوره درست انجام نشود. امام صادق(ع) فرموده‌اند: «اگر می‌خواهید بدانید روایتی صحیح است یا جعلی آن را کنار قرآن قرار دهید اگر قرآن آن را تأیید کرد که روایت از ما بوده وگرنه جعلی است.»

مربی تدبر در قرآن با بیان اینکه ابتدا باید قرآن را فهمید و در آن تدبر کرد بعد برای عملی و کاربردی کردن آیات سراغ روایات برویم، گفت: در فرایند تدبر ابتدا آیات مربوط به هم در یک پاراگراف قرار می‌گیرند و بعد ارتباط پاراگراف‌ها با هم کشف و در انتها پیام سوره مشخص می‌شود، لذا در این‌گونه نگاه به قرآن اگر یک آیه اشتباه فهمیده شود آیات دیگر سوره، ما را از اشتباه در می‌آورند و به فهم کامل از سوره می‌رسیم.

حسن سلمانی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی خراسان‌جنوبی در سخنانی با بیان اینکه هدف نهایی از تشکیل حکومت و جامعه اسلامی، رسیدن آحاد جامعه به سعادت و تقرب الهی است، اظهار کرد: دستیابی به چنین جامعه‌ای مستلزم این است که لایه‌های مختلف آن رنگ و بوی الهی بگیرد و این مهم قطعاً زمانی محقق می‌شود که کلام الهی با تار و پود جامعه عجین شده باشد. 

وی افزود: علاوه بر مبانی شکل‌گیری این جامعه، کارکردها، بایدها و نبایدهای آن نیز باید مُلهم از قرآن باشد، اعم از بایدها و نبایدهای فردی، حوزه خانواده، حوزه سیاست و حکومت. 

سلمانی با اشاره به اهمیت مقوله باور دینی در میان افراد، تصریح‌ کرد: فرهنگی اصیل است که برگرفته از باور دینی باشد و ما نسبت به بسیاری از امور آگاهیم، اما باور درستی نسبت به آن نداریم و در نتیجه این آگاهی به مرحله تأثیر و کنش‌گری در مرحله فعل نمی‌رسد، به‌عنوان نمونه آگاهی نسبت به مرگ داریم، اما این آگاهی به مرحله باور عمیق قلبی نرسیده است و در نتیجه آثار توجه به مرگ در عمل خود را نشان نمی‌دهد که این باورهای دینی و قرآنی به هر میزانی که در جامعه نفوذ کنند، شاهد بروز و ظهور بیشتر فرهنگ دینی و قرآنی در جامعه خواهیم بود و همه افراد و خانواده‌ها موظف هستند این باورهای دینی را بیش از پیش تقویت نمایند. لذا، حکومت اسلامی نیز وظیفه سنگینی دارد و باید ریل‌گذاری آینده جامعه را به‌گونه‌ای طراحی و عملیاتی کند تا چشم‌انداز روشنی را برای جامعه آرمانی مدنظر اسلام ترسیم کند.

مسئول اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه سازمان تبلیغات اسلامی به‌عنوان یک دستگاه تخصصی در حوزه فرهنگی است، گفت: تفاوت سازمان تبلیغات اسلامی با سایر دستگاه‌ها در توجه ویژه به مقوله فرهنگ دینی است که در این میان سازمان دارالقرآن الکریم به‌عنوان یکی از اضلاع این سازمان، تاکنون برنامه‌ها و اقدامات مختلفی را در راستای دستیابی به جامعه قرآنی طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا کرده است.

وی افزود: از آنجایی که فهم عمومی قرآن یکی از پیش‌شرط‌ها و از لوازم اصلی شکل‌گیری جامعه قرآنی است، سازمان دارالقرآن الکریم، بحث تدبر در قرآن کریم را با هدف تربیت قرآنی افراد و خانواده‌ها به‌صورت جدی در دستور کار خود قرار داده است و در این راستا این سازمان قرار‌دادهایی را با مؤسسات تخصصی حوزه تدبر در قرآن کریم امضا کرده و مقرر شده است که ادارات امور قرآنی در سراسر کشور، این مهم را به‌صورت ویژه در دستور کار خود قرار داده و با کمک مؤسسات و تشکل‌های قرآنی که بازوهای اصلی اجرای فعالیت‌های قرآنی در سطح جامعه هستند و همچنین با استفاده از ظرفیت کنشگران حقیقی در این زمینه، آموزش عمومی و تخصصی تدبر در قرآن را در سطح مختلف اجرا کنند.

سلمانی با بیان اینکه در حال حاضر، ‌دوره‌های عمومی تدبر سطح یک تا چهار به‌صورت رایگان و در قالب فایل‌های آموزشی در حال برگزاری است و تاکنون حدود 700 نفر در این دوره‌ها نام‌نویسی کرده‌اند، گفت: در این راستا بیش از ۱۰۰ جلد کتاب در زمینه تدبر نیز در اداره امور قرآنی فراهم شده است که علاقه‌مندان علاوه بر استفاده از ظرفیت کلاس‌های مجازی و حضوری، در صورت نیاز می‌توانند برای تهیه کتاب به این اداره مراجعه داشته باشند.

مسئول اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی خراسان‌جنوبی با اشاره به بحث تربیت کادر متخصص به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های اصلی توسعه فرهنگ قرآنی در استان، یادآور شد: پس از برگزاری دوره‌های آموزش عمومی تدبر، افرادی که موفق به کسب نمره قبولی در سطح 1 و 2 شوند، می‌توانند در دوره‌های تربیت مربی تدبر نیز که در زمستان سال جاری و با حضور اساتید برجسته کشوری برگزار خواهد شد، شرکت کنند.