۷ ملاک قرآنی برای شایسته‌گزینی

رضا فتاحی، مدیر دارالقرآن امام خمینی(ره) آموزش و پرورش شهرستان لردگان در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به جایگاه و اهمیت شایسته‌سالاری و شایسته‌گزینی بر طبق آموزه‌های قرآن کریم و اهل‌بیت(ع) که از مصادیق عدالت است، اظهار کرد: همه ما در هر انتخابات به‌دنبال این هستیم که افراد اصلح را برای مسئولیت و مدیریت کشور یا استان و شهر انتخاب کنیم و در این راستا، مراجعه به معارف قرآنی و روایی بهترین راهکار برای داشتن انتخاب صحیح و اصلح است.

وی با ذکر اینکه گاه ورود افراد برای کاندیداتوری در انتخابات صرفاً بر حسب مصالح حزبی و قومی و طایفه‌ای است، ادامه داد: قومیت و طایفه‌گرایی یا تعصب در عرصه سرنوشت‌ساز انتخابات ممکن است رأی‌دهندگان را از معیار‌های اصلی انتخاب اصلح دور کند و اذهان را به سمت طایفه و قبیله سوق دهد که این قبیل جهت‌گیری‌ها می‌تواند منجر به دور شدن از اصول اولیه یک انتخاب درست شود. 

فتاحی تصریح کرد: با توجه به اینکه معارف قرآن کریم و اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) در لایه‌های مختلف زندگی انسان نسخه شفابخش و روشنگر برای انسان هستند جا دارد برای پی بردن به مؤلفه‌های یک انتخاب اصلح و داشتن یک انتخاب درست در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری، مروری بر آموزه‌های این گنجینه‌های ارزشمند ناظر بر این موضوع داشته باشیم؛ به‌نظرم جامعه قرآنی و نخبگان و متخصصان در این راستا وظیفه سنگینی بر دوش دارند و در آستانه انتخابات، باید رسالت مهم جهاد تبیین را بر مبنای دستورالعمل کلام وحی و معارف اهل‌بیت(ع) برای آحاد جامعه و مخاطبان خود به نحو احسن انجام دهند.

وی ادامه داد: قرآنیان وظیفه دارند با تبیین و روشنگری و ارائه آموزه‌های دینی در خصوص انتخابات و انتخاب اصلح، بینش قرآنی را در مخاطبان خود ایجاد کنند تا علاوه بر افزایش سطح مشارکت مردم در انتخابات، همه ما یک انتخاب درست را داشته باشیم. 

معیار‌های انتخاب اصلح از نگاه قرآن 

دبیر جامعه قرآنی عصر شهرستان لردگان به تشریح معیار‌های افراد اصلح از منظر قرآن مجید پرداخت و با اشاره به اینکه «علم و امانتداری» یکی از مهم‌ترین معیار‌ها است، افزود: بر طبق آیه ۵۵ از سوره مبارکه یوسف، «قالَ اجْعَلْنِی عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ» حضرت یوسف برای نجات مردم از قحطی و خشکسالی به شاه مصر پیشنهاد می‌دهد که او را سرپرست خزائن سرزمین مصر قرار دهد، زیرا صلاحیت و شایستگی آن‌را دارد یعنی در حفظ دارایی و مصارف آن دانا و بصیر است. 

فتاحی ادامه داد: در این آیه شریفه بر علم و آگاهی و حفظ امانت‌داری به عنوان دو شرط اساسی پذیرش مسئولیت تأکید شده و با توجه به جایگاه مهم مجلس شورای اسلامی، افرادی که برای نمایندگی انتخاب می‌شوند باید مزین به علم بوده و وفادار به امانت باشند.

وی «قدرت و توانمندی» را دیگر ویژگی قرآنی انتخاب اصلح مطرح کرد و گفت: در آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ» ناظر بر داستان پادشاهی طالوت، علم و توانایی ملاک تأیید و گزینش طالوت از سوی خداوند معرفی شده و این ویژگی برای افرادی که عهده‌دار هر کاری می‌شوند، ضروری است، زیرا بدون برخورداری از توانایی علمی و جسمی لازم، امکان انجام صحیح و مطلوب کار‌ها وجود نخواهد داشت.

فتاحی تصریح کرد: توجه افراد به نیاز‌ها و «اقامه ارزش‌ها در جامعه»، ویژگی دیگری است که در انتخاب افراد اصلح باید مورد توجه قرار داد همچنان که خداوند در آیه «الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ» (حج/۴۱) می‌فرماید: کسانی که هرگاه در زمین به آن‌ها قدرت بخشیدیم، نماز را بر پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌کنند. نماینده مجلس با بهره‌مندی از فرصت نمایندگی باید در مسیر بندگی خداوند یعنی اقامه نماز و نیز، برپایی ارزش‌ها در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و مقابله با ضد ارزش‌ها در همه ابعاد و نیز نهی از منکر و توجه به نیاز‌های جامعه گام بردارد.

دبیر جامعه قرآنی عصر شهرستان لردگان با تأکید بر اهمیت «اخلاق نیکو»، تصریح کرد: خداوند پس از آنکه حضرت محمد(ص) را به رسالت برگزید در وصف او بر اخلاق نیکوی رسول‌الله(ص) تأکید کرد و فرمود: «وَإِنَّکَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِیمٍ» (قلم/ ۴)؛ همچنین در آیه ۱۵۹ از سوره آل‌عمران، خداوند خطاب به پیامبرش می‌فرماید که اگر تو دارای خلق نیک نبودی قطعاً مردم از گرد تو پراکنده می‌شدند. پیداست که هر فرد مسئول در هر رده و جایگاهی باید مزین به اخلاق نیکو به‌ویژه در تعامل با عامه مردم خوش‌اخلاق باشد.

فتاحی «صداقت» را از دیگر مؤلفه‌های انتخاب اصلح از دیدگاه قرآن کریم مطرح کرد و توضیح داد: بر طبق آیه ۸۸ از سوره مبارکه هود، حضرت شعیب خطاب به قومش می‌فرماید: «من از جانب خداوند برگزیده شدم تا شما را اصلاح کنم و قصدی جز اصلاح شما ندارم تا آنجا که بتوانم» از این جمله حضرت که «إِنْ أُرِیدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ» یعنی در حد توانم اصلاح خواهم کرد، می‌توان اهمیت صداقت را دریافت. 

وی ادامه داد: فرد مسئول یا کسی که قرار است مسئولیتی را بپذیرد نباید قول و وعده‌های بیهوده و خارج از توان خود به مردم بدهد، زیرا دروغ گفتن برای رسیدن به یک منصب، شایسته یک انسان مؤمن نیست. این نکته مهم در آیات ابتدایی سوره مبارکه صف نیز مطرح شده است و خداوند با عتاب خطاب به کسانی که وعده‌های بیهوده می‌دهند می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ» یعنی اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید چرا چیزى می‌گویید که انجام نمی‌دهید؛ «کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ» یعنی نزد خدا سخت ناپسند است که چیزى را بگویید و انجام ندهید. متأسفانه مشاهده می‌کنیم که دادن وعده‌های بیهوده برای جمع‌آوری آرای بیشتر به عادت انتخاباتی برخی‌ها تبدیل شده است.

فتاحی با تصریح اینکه «امانتداری و توانمندی» از دیگر مشخصه‌های انتخاب اصلح است، بیان کرد: منصب و مقام یکی از مهم‌ترین امانت‌ها است که باید به اهلش واگذار شود، در این خصوص خداوند می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» (نساء/۵۸) یعنی خدا به شما فرمان مى‌دهد که امانت‏‌ها را به صاحبان آن‌ها رد کنید. حضرت علی (ع) در عهدنامه مالک می‌فرمایند: «اخْتَبِرْهُمْ بِمَا وُلُّوا لِلصَّالِحِینَ قَبْلَکَ فَاعْمِدْ لِأَحْسَنِهِمْ کَانَ فِی الْعَامَّهِ أَثَراً وَ أَعْرَفِهِمْ بِالْأَمَانَه» یعنی آنان را بیازمای به خدمتی که برای والیانِ نیکوکار پیش از تو، عهده‌دار بوده‌اند و بر آن کس اعتماد کن که میان همگان، اثری نیکو نهاده و به امانت از همه شناخته‌تر بوده و امتحان خود را پس داده است.

وی افزود: امروز کسانی که مدعی جایگاه نماینده مجلس هستند، عملکردشان در طول سال‌های گذشته پیش روی مردم است. امام علی(ع) در نامه ۲۶ نهج‌البلاغه ناظر بر اخلاق کارگزاران اسلامی می‌فرمایند: «وَ اِنَّ اَعْظَمَ الْخِیانَهِ، خِیانَهُ الاُمَّهِ». یعنی قطعاً بزرگ‌ترین خیانت، خیانت به ملت است؛ لذا اینکه به مردم قولی داده شود، اما به آن عمل نشود، نوعی خیانت به ملت است. 

این فعال قرآنی شهرستان لردگان تأکید کرد: پیامبر(ص) در این راستا توصیه‌هایی دارند و از جمله فرمودند «مَنْ تَوَلّی عَمَلا وَ هُوَ یعْلَمُ أنَّهُ لَیسَ لَهُ بِأهْلٍ، فَلْیتُبَّوَءُ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ» یعنی هر کسی ریاست و مسئولیتی را بپذیرد و بداند که اهلیت آن را ندارد، در قبر و قیامت جایگاه او پر از آتش خواهد شد. یا در جایی دیگر می‌فرمایند: «مَنْ تَقَدَّمَ عَلی قَومٍ مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ هُوَ یَری أَنَّ فیهِمْ مَن هو افضلُ منه فقد خانَ اللَّه‏ و رسولَه و المُسلمیِن» یعنی هر کسی جلودار و مسئول عده‏‌ای از مسلمانان شود در حالی‌که می‌‏داند در بین مسلمین ‏فردی بهتر از او وجود دارد، پس خائن به خدا، رسولش و مسلمانان خواهد بود.

فتاحی «مردمی بودن» را از دیگر ویژگی‌های کاندیدای اصلح از نگاه قرآن کریم برشمرد و گفت: فردی که مردمی نباشد، طبعاً دلسوز و مهربان نسبت به اقشار مستضعف و محروم هم نخواهد بود، همچنان که در آیه ۱۲۸ از سوره توبه، خداوند پیامبرش را انسانی از میان خود مردم معرفی می‌کند و می‌فرماید: «لَقَدْ جَاءکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ» یعنی قطعاً براى شما پیامبرى از خودتان آمد که بر او دشوار است‏ شما در رنج بیفتید او به هدایت شما حریص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است. 

فتاحی ادامه داد: فرد مسئول در گام نخست باید از جنس مردم بوده و نسبت به حل مشکلات آن‌ها دغدغه داشته باشد؛ مقام معظم رهبری در این خصوص تأکید دارند: «انتخابات در کشور ما باید مسابقه‌ای برای خدمت باشد، نه مسابقه‌ای برای کسب قدرت. انتخابات اسلامی این‌گونه است. آن‌جایی که دعوا بر سر قدرت است، آن‌طوری می‌شود که شما در بعضی از انتخابات دنیا مشاهده می‌کنید؛ یعنی شخصی که کاندیدا می‌شود، برای خدمت بیاید؛ نه اینکه برای داشتن رأی فلان گروه، هر کاری بکند. گاهی اوقات انسان برای این‌که بخواهد رأی بعضی گروه‌ها را برای خود داشته باشد، ممکن است پایش را جای خطرناکی بگذارد.»

خدیجه نادری