اهمیت تلاوت و تعلیم قرآن برای دستیابی به صراط مستقیم + فیلم

بندگی برای باریتعالی جز در مسیر صراط مستقیم محقق نمی‌شود؛ اما چه بسیار بیراهه‌ها که انسان را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. ماه مبارک رمضان فرصت ارزشمندی است تا انسان روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خداوند تقرب جوید. اما قرار گرفتن در مسیر سعادت نیاز به دانش و آگاهی دارد؛ همان گوهرهای نابی که در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین بیان شده و چراغ راه برای رسیدن به سرمنزل مقصود است.

در این راستا خبرگزاری ایکنا طی ماه مبارک رمضان بنابر رسالت رسانه‌ای خود، مجموعه درس‌گفتارهای «به سوی نور» را با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفانی، پژوهشگر قرآن کریم گردآوری کرده است و به صورت روزانه منتشر می‌کند. در چهارمین قسمت از این مجموعه آموزشی به موضوع «تلاوت و تعلیم قرآن» پرداخته شده است که در ادامه می‌بینیم و می‌خوانیم.

در گفتار قبل با محوریت سوره حمد، یس و نساء به تفسیر صراط مستقیم پرداختیم. اکنون برای ورود به صراط مستقیم نیازمند دو چیز هستیم؛ اول برنامه و دوم روش.

راز موفقیت پیامبر اسلام(ص) علی‌رغم موانع فراوانی که سر راه ایشان بود و نبود امکانات مادی، فرهنگی و ... دو چیز بود؛ پیامبر برای موفقیت خودشان برنامه و روش داشتند.

صراط مستقیم که برنامه اصلی پیامبر بود تا مردم را به سمت آن هدایت کند، نیاز به برنامه دارد. این برنامه در چهار آیه قرآن یعنی آیات 129 و 151 سوره بقره، 164 آل‌عمران و آیه دوم سوره جمعه بیان شده است که کل این برنامه را می‌توان در آیه دوم سوره جمعه که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ؛ اوست آن كس كه در ميان بى‏ سوادان فرستاده‏‌اى از خودشان برانگيخت تا آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت بديشان بياموزد و [آنان] قطعا پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند».

خداوند بین مردم رسولی را مبعوث کرده است. این رسول با برنامه آمده است تا مردم را به صراط مستقیم یعنی صراط بندگی هدایت کند. و آن برنامه چهار چیز است: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ؛ به يقين خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت تا آيات خود را بر ايشان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد قطعا پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند»(آیه 164 سوره آل عمران).

نکات ریز در این آیه فراوان است که من فقط به چهار برنامه پیامبر اشاره می‌کنم که در این گفتار، دو برنامه را تبیین می‌کنم. پیامبر(ص) برای اینکه مردم را به سمت صراط مستقیم هدایت کند اولین کاری که کردند این بود که یک آیین‌نامه آوردند به نام قرآن و به مردم گفت با این قرآن مأنوس شوید که انس با قرآن از طریق تلاوت رخ می‌دهد.

تلاوت با قرائت قرآن تفاوت دارد؛ صرف خواندن قرآن را قرائت می‌گویند اما اگر این قرائت با تأمل و تدبر باشد به آن تلاوت گفته می‌شود. پیامبر(ص) مردم را به تلاوت قرآن توصیه می‌کرد که مردم با این کتاب رفیق و مأنوس شوند.  

قرآن بیش از شش هزار آیه دارد و از این شش هزار آیه 300 آیه «قل» دارد. در میان این آیات 10 آیه با تعبیر « أُمِرْتُ» آمده است. امرت یعنی این مأموریت من است و اگر به ما بگویند مهم‌ترین آیات قرآن چیست باید این 10 آیه را بیان کنیم.

یعنی از شش هزار آیه این 10 آیه جایگاه والایی دارد و دستور کار پیامبر بوده است که مردم را با این 10 محور آشنا کند.

اولین محور دعوت پیامبر این بود که من آمده‌ام تا مردم را با تلاوت قرآن آشنا کنم. البته که تلاوت قرآن هدف نبوده است، بلکه تلاوت مقدمه است؛ اما تا تلاوت نباشد به تعلیم نمی‌رسیم و تا تعلیم نباشد به تزکیه و حکمت نمی‌رسیم که برنامه‌های بعدی پیامبر هستند.

پیامبر با تعابیر گوناگونی مردم را به تلاوت قرآن دعوت می‌کرده است و رمضان بهار تلاوت قرآن است. برنامه‌های زیبایی در کشور گذاشته می‌شود که مردم را با تلاوت الکتاب که برنامه اصلی پیامبر(ص) بوده است آشنا و مأنوس کنند.

قرآن می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ؛ در حقيقت كسانى كه كتاب خدا را مى‏‌خوانند و نماز برپا مى‌دارند و از آنچه بديشان روزى داده‏‌ايم نهان و آشكارا انفاق مى‌كنند اميد به تجارتى بسته‏‌اند كه هرگز زوال نمى‌پذيرد».

خانه‌ای که در آن تلاوت باشد رزقش وسیع، گرفتاری‌هایش کمتر و نورانیت آن بیشتر می‌شود. به هر حال این برنامه اصلی پیامبر(ص) بوده است. بعد از تلاوت نوبت به تعلیم می‌رسد. برای اینکه مردم به فهم کتاب برسند پیامبر(ص) برنامه‌های متعدد و متنوعی داشتند تا مردم اول قرآن را بخوانند، با آن آشنا شوند و بعد بنشینند بر سر سفره فهم قرآن. به همین دلیل حضرت علی(ع) فرمود: لا خَيرَ في قِراءةٍ ليسَ فيها تَدَبُّرٌ؛ اگر بخوانی و در آن تأمل و تدبر نکنی خیری در این کار نیست. این نیمه راه است و برای به نتیجه رسیدن و برای آنکه در صراط مستقیم بیفتی باید به تأمل، تدبر و فهم قرآن برسی. بنابراین برای رسیدن به صراط مستقیم پیامبر(ص) چهار برنامه داشتند که در این گفتار به دو برنامه تلاوت و تعلیم کتاب اشاره شد.