دو رکن اصلی در توسل به خدا و اجابت دعا

به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیداحمد فقیهی 16 اسفندماه در جلسه هفتگی درس اخلاق دفتر مقام معظم رهبری در شهر مقدس قم با بیان دو رکن اصلی و مهم در توسل به خدا گفت: اولین رکن و اصل در متوسل‌ شدن به خدا و رفتن در خانه خدا این است که انسان باور کند و بفهمد و یقین داشته باشد که جز خدا از کسی کاری ساخته نیست. تا به همه جا چشم امید دارید و بیشتر از همه به خودتان مغرور هستید پس توقع دیدن خدا را نداشته باشید و این پرده‌ای جلوی چشم شماست که نمی‌گذارد خدا را ببینید. 

استاد اخلاق حوزه علمیه قم با بیان اینکه فاصله ما تا عرش خدا چقدر است، اظهار کرد: از امیرالمؤمنین(ع) سؤال شد که از اینجایی که ما هستیم تا عرش خدا چقدر مسیر را باید طی کنیم؟ حضرت فرمودند: یک «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» با معرفت است یک «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» که انسان بفهمد که هیچ‌کس جز خدا نیست؛ این قلب اگر از غیر خدا خالی شود همین قلب عرش خدا است. اما منیت و خودخواهی چشم ما را پر کرده است. 

وی ادامه داد: از یکی از بزرگان پرسیدند تا عرش خدا چقدر راه است؟ گفت: یک‌ قدم و آن اینکه انسان پایش را روی خودش و منیت خود بگذارد. منیت هر کس هم به یک شکلی است؛ یکی به جوانی، دیگری به قدرت و آن یکی به علمش خود را مشغول کرده و اینها نمی‌گذارد او خدا را ببینید. 

وی افزود: اصلاً این شب‌های ماه مبارک رمضان باید در خانه خدا بروید، اما کدام خدا؟ اصلاً چند تا خدا برای خود درست کرده‌اید؟ یک‌ وقت در زمان جنگ برخی از دوستان مسجد جمکران رفتند و در برگشت خدمت آیت‌الله بهجت آمدند و عرض کردند: جمکران بودیم و ایشان گفتند: این هم صد تا دروغ روی دروغ‌های قبلی، عرض کردند: کدام دروغ؟ ایشان گفتند همان تکرار «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» که در جمکران خواندید.

غیر خدا از کسی کاری ساخته نیست

فقیهی با بیان اینکه غیر از خدا از دست هیچ کس کاری ساخته نیست، گفت: انسان باید بفهمید که غیر از خدا کسی دیگری در این عالم نیست که به فریاد او برسد. اصلاً همه مردم هم به خودشان مشغول هستند و اگر کسی هم دلسوز باشد و بیاید کاری از دستش بر نمی‌آید. پس نباید به کسی جز خدا دل بست؛ اصلاً چطور می‌خواهید خدای عالم را که در همه‌ جا و در هر حالی هست و مهربان و رحیم و غفار و ستار است را رها کند و به دیگران دل ببندید.

این استاد حوزوی با بیان اینکه با خدا غایبانه حرف نزنید و او را با حضور بخوانید، بیان کرد: انسان گاهی در یک حالتی می‌گوید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» که یک‌ قدری غایبانه است؛ یعنی خدایی غیر الله نیست؛ اما یک‌وقت در یک حالی خودش را می‌بیند و در این حالت می‌گوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ» خدایی جز تو نیست. پس اول خدا را ببیند و بعد با خدا خلوت کنید و با حضور با خودش حرف بزند نه غایبانه؛ آدم در خانه خدا می‌رود باید خودش باشد و خدا که این خلوت لذت دارد؛ ولی اگر انسان سرگرم صد جا و صد چیز باشد و یک یا الله بگوید زیاد اثر ندارد.

فقیهی با اشاره به رکن دوم در توسل با خدا و از موانع استجابت گفت: مانع دوم که نمی‌گذارد صدای انسان بالا برود و دعا مستجاب شود آن منیت و کبر و خودخواهی و غرور و عجب و… است که در وجود انسان به انواع مختلف غوغا می‌کند و این‌گونه خودش به خودش ظلم می‌کند.

وی افزود: حضرت یونس(ع) فرمود: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ خدایی به جز ذات یکتای تو نیست، تو از شریک و هر عیب و آلایش پاک و منزهی و من از ستمکاران بودم که بر نفس خود ستم کردم.» اینجا حضرت می‌گوید من ظالم هستم، این را اگر کسی فهمید صدایش بالا می‌رود؛ ولی اگر این را نفهمد و به دعا و نماز و شب‌زنده‌داری دل ببندید به هیچ کجا نمی‌رسید.

این استاد اخلاق بیان کرد: همچنین حضرت آدم و حوا هم وقتی می‌خواستند توبه کنند، گفتند: «رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا؛ خدایا، ما بر خویش ستم کردیم» آن‌ها هم اعتراف کردند که خدایا ما به خودمان ظلم کردیم، اما اکثرا می‌گویند ما که کاری نکردیم و خدا را مقصر می‌دانید و همین مانع اجابت دعای آن‌ها می‌شود، نفسی که دائم خودش را ملامت می‌کند ارزش دارد نه اینکه دیگران را ملامت کند! حتی حضرت سلمان با آن عظمت گفت: بر خدای کریمی وارد می‌شوم که هیچ‌چیز ندارم.

یکی از علل عدم استجابت دعا

فقیهی با بیان اینکه انسان باید به جایی برسد که بداند و بفهمد این خودش است که به خودش ظلم کرده است، گفت: نقطه حساس ذکر یونسیه اینجا است که من درک کنم و بفهم «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» یعنی من به خودم ظلم کردم نه هیچ‌کس دیگری، خدایا تو که خوبی من بد بودم و بد کردم، اما معمولاً ما برعکس هستیم و طلبکار هم هستیم و می‌گوییم که من که نمازهایم را خوانده‌ام و روزه‌هایم را گرفته‌ام، دعا هم کرده‌ام پس چرا خدا جواب مرا نمی‌دهد و دعایم را مستجاب نمی‌کند؟ چنین فردی همه خوبی‌ها را از ناحیه خودش می‌بیند و هر چه بدی است از ناحیه خدا می‌داند و توقع دارد که دعایش مستجاب هم شود! که این‌طور نیست در صورتی که خودمان به خودمان ظلم کردیم و هر چه بدی است از ناحیه خودمان است.

این استاد حوزوی تأکید کرد: اصلاً گاهی دعاها دیر مستجاب می‌شود و این خودش خیری برای انسان دارد که در دعای افتتاح هم آمده است: «فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی [عَلَیَ] عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیْکَ، وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ؛ اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد، از روی نادانی بر تو عتاب ورزیدم شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد» اگر دعای من قدری دیر مستجاب شود با خدا عقاب و خطاب می‌کند که از روی جهالت و نادانی است در صورتی که اگر خدا استجابت را به تاخیر انداخته خیلی بهتر بوده است؛ چون عاقبت آن را خدا می‌داند و من که نمی‌دانم.

وی افزود: متأسفانه وضع ما تغییر کرده و خوبی‌ها را از خود می‌بینیم و ایرادات را از خدا می‌دانیم؛ یا حرم حضرت معصومه سلام الله علی‌ها می‌رویم و حاجتی داریم خوبی‌ها را از خودمان می‌دانیم و ایرادات را از حضرت می‌دانیم؛ اصلاً چقدر حرم رفتیم و آمدیم و دعایمان هم مستجاب نشد و طلبکار هم شدیم و حضرت را بد دیدیم. حالا بعضی‌ها که خیلی می‌روند؛ اما یک فردی یک اربعین پیاده‌روی رفته بود و گفت اربعین و پیاده‌روی هم رفتم؛ اما محلی به من نگذاشتند، چنین افرادی چون همه خوبی‌ها را از خودشان می‌بینند این مانع و پرده‌ای جلوی چشم آن‌ها و استجابت دعا شده است که انس با خدا برقرار نمی‌شود. 

وی گفت: تا این شرک و کبر و غرور و امثالهم شکسته نشود راه به جایی پیدا نمی‌کنید! اصلاً ابلیس فقط یک مانع راه است؛ اما وقتی به خودمان نگاه می‌کنیم ابلیس‌های خودمان بیشتر است! وقتی خداوند به ابلیس گفت سجده کن، گفت: من! حالا در درون خودمان هم من‌های ابلیسی وجود دارد و حتی زیادتر است. 

دو رکن اصلی استجابت دعا و راه رسیدن به آن

این استاد اخلاق با اشاره به این دو اصل در استجابت دعا و راه رسیدن به آن اظهار کرد: بنابراین گفته شد برای استجابت دعا دو رکن اصلی وجود دارد که رکن اول این است که بفهمید که اصلاً غیر از خدا کسی نیست و از هیچ‌کس کاری ساخته نیست و فقط اوست که قرآن هم می‌فرماید: «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ ۖ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ اوّل و آخر هستی و پیدا و پنهان وجود همه اوست و او به همه امور عالم داناست.» و رکن دوم این منیت و کبر و غرور است که باعث شده خود را خدایی حساب کردید و این باید شکسته شود. «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ».

وی ادامه داد: پس غیر خدا را نبیند؛ ولی ظلم و شکسته حالی خود را ببینید که وقتی به این دو چیز رسیدید تازه اولین قدم است و اینجا دعا لازم است و گرنه همین‌طور هم نیست که من بگویم حالا دیگر غیر خدا را نمی‌بینم و به خود ظلم کردن را هم می‌بینم. حضرت موسی(ع) که کوه طور آمد نگفت که می‌خواهم خدا را ببینم بلکه فرمود تو خودت را به من نشان بده تا من یک نگاهی بکنم.

فقیهی افزود: بعد از اینکه می‌خواهد بفهمد که غیر خدا نیست و مقلب‌القلوب دست اوست باید از خدا بخواهد که خدا قلب او را ثابت‌قدم بدارد و این قلب متمایل به جاهای دیگر نشود که دعا لازم است و این را هم باید از خدا خواست. پس این دلیل می‌شود که بفهمم که غیر از خدا کسی نیست و این‌طور هم نیست که فکر کند حالا می‌رود یک مطالعه و تحقیقی می‌کند پس همه چیز درست می‌شود.

وی گفت: باید دعا کند بعد کم‌کم یک ذره قلب می‌فهمد و چشم باز می‌شود که هر کاری می‌خواهد بکنید فقط خدا است و این‌طور نیست که دست روی دست بگذارید و این خیلی کار است که خیلی تلاش کنید و دست و پا بزند تا بفهمد و به‌یقین برسد که هیچ‌کس جز خدا نیست و همه درها بسته است! پس در این شبهای ماه رمضان که در پیش رو است از خدا بخواهید که انس و خلوت با خودش را به ما ارزانی بدارد. 

شریک‌کردن دیگران در خیرات

فقیهی در پاسخ به اینکه برای هدیه خیرات به اموات اگر همه مؤمنان و مؤمنات را شریک کنیم آیا ثواب کمتری به اموات خود می‌رسد؟ گفت: یک عمل خیر اگر یک ثواب داشته باشد اگر یک نفر دیگر را شریک کنیم آن ثواب را نصف نمی‌کنند؛ بلکه آن ثواب را دو برابر می‌کنند، حالا اگر ده نفر را شریک کنید این‌طور نیست آن یک ثواب را بین ده نفر تقسیم کنند؛ بلکه ثواب را ده برابر می‌کنند و اگر یک میلیون را شریک کنید این ثواب به همان مقدار اضافه می‌شود. اصلاً روایت دارد که اگر کسی این‌گونه دعا کند که خدایا همه مؤمنان و مؤمنات را ببخش خدا به تعداد فرزندان آدم تا روز قیامت برای او حسنه می‌نویسد و درجه او را بالا می‌برد و گناهان او را می‌بخشد. پس هر چه بیشتر افراد را در ثواب آن شریک کنید آن یک ثواب به همان مقدار اضافه می‌شود. 

این استاد اخلاق در پاسخ به سؤال دیگری که در ماه رمضان چه کنیم تا بیشترین استفاده را ببریم؟ اظهار کرد: اول استغفار کنید برای اینکه راه برگشت را یاد بگیرید، دوم صلوات است؛ یعنی ارتباط با اولیای الهی که این دو مقدمه است و سومی مناجات با خدا است؛ اصلاً ماه رمضان، ماه مناجات و انس با خداست و وقتی این سه تا را کنار هم ردیف کردید خیلی خوب محقق می‌شود.

محسن سلطان‌احمدی