انتظار فرج یعنی آمادگی برای اجرای فرمان الهی
یک پژوهشگر علوم قرآن و حدیث با بیان اینکه باطن قیام در برابر لقب قائم این است که ما نیز همراه امام قائم آماده اجرای فرمان الهی هستیم، گفت: انتظار فرجی که در روایات برای آن این‌قدر ارزش و پاداش قائل شده‌اند، به همین معناست.
«آب زنید راه را هین که نگار می‌رسد/ مژده دهید باغ را بوی بهار می‌رسد/ راه دهید یار را آن مه ده چهار را/ کز رخ نوربخش او نور نثار می‌رسد/ چاک شدست آسمان غلغله‌ای‌ست در جهان/ عنبر و مشک می‌دمد، سنجق یار می‌رسد...» این جهان است؛ همین که کز کرده و دستی بر زیر چانه زده، به افق می‌نگرد. نفس‌هایش به شماره افتاده است و صدای ضربان قلبش به سختی شنیده می‌شود. دیدگانش از چشم به راهی، کم‌فروغ و قامتش از سنگینی فراق خمیده شده است. بیا و با دم مسیحائیت، جهان را مالامال از شمیم نرگس و بهار وصال نما و شادی میلادت را با ظهور، صد چندان کن. به‌مناسبت سالروز میلاد حضرت مهدی(عج)، خبرنگار ایکنا از اصفهان گفت‌وگویی با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث شهرستان کاشان انجام داده است که در ادامه بخش دوم این گفت‌وگو را تقدیم می‌کنیم.
بیشتر بخوانید:
ایکنا ـ چرا پیامبر(ص) می‌فرماید: «اگر امام و حجت نباشد، زمین، مردم روی خودش را در کام خویش می‌بلعد»؟
چون ما نمی‌توانیم خورشید را ببینیم، جمال خورشید را در آب زلال و آینه می‌نگریم. امام، آینه خورشیدنما محسوب می‌شود. ایشان خودنما نیست، بلکه خدانماست. آب و آینه نمایندگی خدا را دارند. نمایندگی یعنی وظیفه‌شان، نمایاندن است. بر این اساس پیامبر(ص) می‌فرماید: «اگر امام و حجت نباشد، زمین، مردم روی خودش را در کام خویش می‌بلعد.» مفاد بسیاری از روایات این است که در صورت نبودن امام، عالم رو به عدم می‌رود؛ عدمی محض، چرا که قوام هستی، قائم به امام است.
ولایت ولی خدا همچون صورت و نقش ولایت تام الهیه است. لقای امام زمان(عج) را برای کشف ولایت و نیز برای لقای خدا باید خواست. وجود حضرت بقیة الله(ارواحنا له الفدا) برای وجود حضرت حق تعالی، مرآتیت و آیتیت دارد. بنابراین معرفت آن حضرت نیز باید به‌مثابه مرآتیت و آیتیت شناخت حضرت حق تعالی باشد. پس آن حضرت درواقع طریق سیر به سوی خداست، ولی مقصد و مقصود خود خداوند تبارک و تعالی است.
ایکنا ـ از القاب امام زمان(عج) وجه الله است؛ در اين‌باره توضیح دهید.
امام، وجه الله است. در آیات قرآن می‌خوانیم: «كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ...» (قصص/ ۸۸)، «فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّه» (بقره/ ١١۵)، «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ، وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ» (الرحمن/ ۲۶ و ۲۷). در همه این آیات، وجه الله و وجه ربّ که جلال و کرامت دارد، امام است. در زیارت آن حضرت می‌خوانیم: «السلام عليك يا وجه الله المتقلب بين أظهر عباده؛ سلام بر وجه الله که در میان بندگان راستین خدا به این لقب، ملقب شده است.» در دعای شریفه ندبه داریم: «أَیْنَ وَجْهُ اللَّهِ الَّذى إِلَیْهِ یَتَوَجَّهُ الْأَوْلِیاءُ.»
امام صادق(ع) می‌فرماید: «فَوَجهُ اللهِ اَنبیاؤُهُ وَ اَولیاؤُه» امام زمان، وجه الله است. به هر جا رو کنیم، «فَثَمَّ وَجهُ اللهِ» ایشان است، آن هم وجهی با جلالت و کرامت. «ذوالجلالِ وَالْاِکرام» صفت برای وجه است، نه برای ربّ. وجه پروردگار، صاحب مقام و ولایت است. همه چیز نابودشدنی است، مگر وجه الله که امام است. وجه، آن چیزی است که انسان به‌واسطه آن با اصل چیز مواجه می‌شود و وجه هر شیء از خود آن شیء جدا نیست. در نتیجه وقتی که می‌خواهد عمل قبض روح ولی خدا صورت پذیرد، نامه‌ای از سوی خداوند همراه بشارت بهشت به ولی خدا داده و آن نامه این‌طور شروع می‌شود: «مِنَ الْمَلِکِ الْحَیِّ القَیّوم اِلَی الْمَلِکِ الْحَیِّ اَلْقَیّوم.»
ایکنا ـ می‌دانیم که حضرت مهدی(عج)، امام حیّ ما هستند؛ شاید برخی آرزوی دیدار با ایشان را داشته باشند. شیوه تشرف به محضر امامی که حاضر و ناظر اما غایب است، چگونه حاصل می‌شود؟
«لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ» یعنی روح امام همه جا را فرا گرفته است، شرق و غرب و طلوع و غروبی ندارد، مشرق و مغرب هم برایش نیست. به عبارتی یکپارچه نور در سراسر زمان و مکان است. در تفسیر آیه ۱۲ سوره مبارکه یاسین که خداوند می‌فرماید: «...وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُّبِينٍ»، گفته می‌شود که امام مبین، مقام ولایت به شمار می‌رود و در حال حاضر امام حی، حضرت حجت(عج) است که احصا و شمارش هر چیز در اختیار اوست. هر عملی که انجام می‌دهیم، زمین آن را می‌گیرد و چون نفس و روح زمین در اختیار امام است، پس در سیطره او قرار می‌گیرد.
معنای اسمای حسنای تام الهیه هم همین است. علامه طهرانی(ره) می‌فرماید: «جان و نفس عالم تکوین، ولایت است. مقام ولایت در بالای زمان و مکان است و بر تمام موجودات زمان و مکان سیطره دارد. وجودش، عقل محض است و بر هر چه بوده و هست و خواهد بود، علم دارد.» درواقع عالم، همه پیکر و روحش امام است. بنابراین تمام اعمال ما در محضر و مشهد اوست. از سویی برای مقام ولایت خواب و بیداری هم یکی است؛ یعنی در حالت خواب، همان ادراکی را دارند که در حال بیداری. البته بسیاری از مؤمنان و اولیای الهی که در مقام امامت هم نیستند، دارای چنین خصیصه‌ای منتها در مراتبی پایین‌ترند.
در آیه ۱۰۵ سوره توبه می‌خوانیم: «وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ»، یعنی هر کاری را که انجام دهید، خدا، رسول خدا و برخی از مؤمنان هم می‌بینند، ولی مؤمنی که می‌بیند و افشا نمی‌کند و در صورت مصلحت و ضرورت تذکری می‌دهد.
می‌فرماید: «هر هفته اعمال ما را خدمت امام زمان(عج) عرضه می‌کنند و حضرت نسبت به اعمال خوب ما خوشحال و برای اعمال بد ما محزونند.» وقتی به تهذیب نفس پرداختی و راه تقوا پیشه کردی، اسباب خوشحالی و خوشنودی امام را فراهم کرده‌ای. حال اگر درخواست ملاقات هم داشته باشی، اجابت می‌شود، وگرنه وقتی گناه روی گناه و در نتیجه برای امام حزن روی حزن فراهم می‌کنیم، آن وقت به چه روی درخواست لقای امام و تعجیل در ظهور را داریم؟ لذا حجاب بین ما و امام، گناهان ماست. اگر می‌خواهید این حجاب کنار برود، ترک گناه پیشه کنید. اصلاً ما که ادعا داریم این حضرات را امام می‌دانیم، واقعاً چقدر برایشان مأموم هستیم؟ نفس همین ادعا که صدق در آن جایی ندارد، گناه است و نفاق به شمار می‌رود.
ایکنا ـ انتظار فرج چیست و چگونه می‌توان یک منتظر واقعی بود؟
حضرت مهدی(عج) امام قائم هستند. برای این لقب، چند وجه در نظر گرفته شده؛ یک وجهش این است که ایشان آماده برای اجرای فرمان الهی است. تقریباً واجب است که پس از شنیدن این لقب امام قیام کنیم. البته این ظاهر امر است که نشانه حرمت می‌دانیم. باطن قیام در برابر لقب امام این است که ما نیز همراه امام قائم آماده اجرای فرمان الهی هستیم. حال خودمان بنگریم چه میزان آمادگی برای این همراهی داریم؟
آماده باشیم. آراستگی و جمال درونی، نشانه آمادگی به شمار می‌رود. معنای انتظار فرج همین است. انتظار فرجی که در روایات برای آن این‌قدر ارزش و پاداش قائل شده‌اند، به همین معناست، وگرنه اینکه هر کس راه خود را برود و بگوید ما منتظر هستیم، یعنی چه؟ در حقیقت، منتظر واقعی خود امام است. او منتظر است که ما کمی برای رفع موانع اقدام کنیم. آمادگی برای ظهور مثل آمادگی انسان برای مرگ محسوب می‌شود. فرصت هم محدود است. در همین شب نیمه شعبان که شبی با عظمت است و فوج فوج ملائک به سمت زمین هبوط می‌کنند، باید توبه حقیقی کنیم.
اولین قدم هم صدق است. خداوند در آیه ۸۰ سوره اسراء می‌فرماید: «وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا» اگر بر سر صدق باشیم، زمینه پیروزی حق بر باطل فراهم می‌شود. همچنین یکی از چیزهایی که باید برایمان ملکه شود، ذکر صلوات آن هم با جمله «و عجل فرجهم» است. صلوات، روح و جان را صیقل می‌دهد. فرموده‌اند که به این ذکر عادت کنید تا اگر به‌دلیل گناهانتان شما را به جهنم بردند، با ذکر یک صلوات که برایتان ملکه شده باشد، می‌توانید آتش را گلستان کنید.
یکی از اعمالی که برای نیمه شعبان فوق‌العاده سفارش شده، زیارت امام حسین(ع) از راه دور و نزدیک است. در چنین شبی غیر از همه ملائک، ۱۰۰ هزار پیامبر هم امام حسین(ع) را زیارت می‌کنند. دعای کمیل با همه عظمتش در چنین شبی از طرف حضرت اميرالمؤمنين(ع) بر کمیل خوانده می‌شود. امشب لیلة‌القدر است و می‌دانیم لیلة، حضرت زهرا(س)ست. در آیه پنجم سوره قدر می‌خوانیم: «سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْر.» «هِيَ»، فاطمه(س) و «الْفَجْر» هم امام حسین(ع) است. امشب، سلامت برای فاطمه(س) است، آن‌گاه که مطلع حسینش طلوع کند و از تمام ستمگران انتقام بگیرد. استاد فاطمی نیا فرمود: «با ظهور، تمام این مظلومیت‌ها و مصائب جبران می‌شود.»
ایکنا ـ به نظر شما چرا حضرت ولی‌عصر(عج) بعد از ظهور ابتدا از کسانی انتقام می‌گیرد که به مادرش ظلم کردند و سپس نیز به سراغ قاتلان امام حسین(ع) می‌رود؟
حتماً شنیده‌اید که وقتی در به پهلوی حضرت زهرا(س) اصابت کرد، فرمود: «یا مهدی، یا مهدی.» امام زمان(عج) روح قرآن است. در آیه ٣۵ سوره نور می‌خوانیم: «يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاءُ...» که تفسیر آن، امام مهدی(عج) است.
می‌دانستید که حضرت محسن(ع)، فرزند سقط شده حضرت زهرا(س) هم در آغوش حضرت خدیجه(س) و حضرت فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین(ع) هنگام رجعت تشریف می‌آورد؟ ایشان ظلمی را که بر او رفته، همراه سایر ائمه(ع) خدمت پیامبر عرض می‌کند و آن‌گاه عذاب الهی به شکل‌های گوناگون دامن ستمگران را می‌گیرد؟ لذا در تفسیر آیه ۲۱ سوره سجده: «وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» فرموده‌اند که «الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ» مربوط به زمان رجعت و «الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ» برای روز قیامت است.
در ادامه به چند آیه از قرآن که راجع به رجعت است، اشاره می‌کنم. «إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَىٰ مَعَادٍ...» (قصص/ ۸۵)، «وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ» (نمل/ ۸۳)، «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ...» (بقره/ ١٩٣)، «وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشَاءُ...» (زمر/ ۷۴)، «وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ» (قصص/ ۵).
امام باقر(ع) می‌فرماید: «اول کسی که در رجعت برخواهد گشت، امام حسین(ع) است و آن مقدار پادشاهی می‌کند که از پیری، موهای ابروهای او بر روی چشمانش آویخته خواهد شد.» برای مدت زمان حکومت امام زمان(عج) هم ارقام گوناگونی از ۵ تا ۳۰۹ سال گفته شده و اختلاف‌ها به‌دلیل این است که رجعت در حقیقت قیامت صغری محسوب می‌شود. در گردش افلاک هم تغییراتی حاصل خواهد شد و لذا زمان متداول امروزی با آن سال‌ها متفاوت خواهد بود. گفته می‌شود که گردش زمان ۱۰ برابر، کُند می‌شود. شاید اینکه امام مهدی(عج) به امام زمان مشهور شده است، این باشد که در حکومت ایشان و کلاً دوران ظهور و رجعت، زمان مفهوم دیگری پیدا می‌کند.
بعد از حکومت امام حسین(ع) در دولت مهدوی، امام علی(ع)، پیامبر(ص) و سایر ائمه(ع) حکومت‌هایی خواهند داشت. به هر حال گفته شده که اگر عمر حکومت بر زمین را ۱۰۰ هزار سال بگیریم، ۲۰ هزار سال حکومت از دیگران است و ۸۰ هزار سال از اهل بیت(ع) خواهد بود. بعد از حکومت ظاهری امام زمان(عج)، شهادتشان فرا می‌رسد و از سوی امام حسین(ع) غسل، کفن، حنوط، نماز و دفن انجام می‌شود. روایت است که در آن هنگام، امام مهدی(عج) انگشتر خود را به امام حسین(ع) می‌دهد و در عمل تدفین امام زمان(عج)، اصحاب کربلای حسینی همراه ۷۰ پیامبر الهی حضور خواهند داشت.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
