اعتیادهای رفتاری باعث از هم گسیختگی خانواده‌ها می‌شود
هادی فرهادی با بیان اینکه اعتیادهای رفتاری، ویروسی پنهان است که سرعت شیوع زیادی دارد و می‌تواند هر علتی داشته باشد، گفت: ما این نوع اعتیادها را به‌عنوان معضل در نظر نمی‌گیریم، در حالی که معضلی جدی و اتفاقاً جامعه ایرانی درگیر آن است.
مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری در اصفهان به فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و درمانی درباره انواع اعتیادهای نوظهور از جمله اعتیاد به اینترنت، موبایل، بازی‌های رایانه‌ای و... می‌پردازد. خبرنگار ایکنا از اصفهان درباره فعالیت‌های این مرکز با هادی فرهادی، عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان و رئیس مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری گفت‌وگو کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ درباره فعالیت‌های مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری توضیح دهید و اینکه این مرکز از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟
مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری یا اعتیادهای نوظهور در اردیبهشت ۱۴۰۱ در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان تأسیس شد. انواع اعتیادهای نوظهور که تیم مرکز به پژوهش درباره آنها می‌پردازد، عبارتند از اعتیاد به اینترنت، موبایل، بازی‌های رایانه‌ای، قمار، پرخوری، پورنوگرافی و سکس، کار، رفتارهای پرخطر مثل موتورسوارانی که در خیابان ویراژ می‌دهند و اعتیاد به خرید آنلاین.
اعتیادهای رفتاری، اعتیاد به مواد مخدر و الکل را نیز شامل می‌شود. مواردی که نام برده شد، درواقع اعتیادهای نوظهوری هستند که در جامعه به‌صورت کاملاً بسیط انتشار پیدا می‌کنند و آثار فیزیکی آن مثل اعتیاد به مواد مخدر آشکار نیست؛ بنابراین کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، ولی آسیب‌های ناشی از آن دست کمی از مواد مخدر ندارد. در ریشه‌یابی مشکلات مراجعان در خصوص اعتیاد به الکل، طلاق و زندگی زناشویی، رگه‌هایی از اعتیاد به فضای مجازی در بسیاری از جدایی‌ها به چشم می‌خورد.
به‌طور کلی، مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و درمانی انجام می‌دهد و استقبال زیادی از این فعالیت‌ها به عمل آمده است، به‌طوری که دیگر سازمان‌ها طرح‌های پژوهشی خود را به ما ارجاع می‌دهند؛ برای مثال آخرین طرحی که در دست داشتیم، امور امدادها در حوزه انواع اعتیاد بود؛ بنابراین از آنجا که اعتباری علمی پشتوانه این مطالب است و اعضای هیئت علمی دانشگاه در این مرکز گردهم آمده‌اند، فرصت خوبی برای انجام چنین طرح‌هایی فراهم شده است. آموزش مادران خانه‌دار در مواجهه با نوزادان و تربیت روانشناسان متخصص در حوزه آموزش و پرورش نیز از دیگر فعالیت‌های این مرکز به شمار می‌رود.
با توجه به اینکه مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری در دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان واقع شده، به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های این دانشگاه از امکانات و شرایط خود استفاده می‌کند. اطلاع‌رسانی در خصوص فعالیت‌های مرکز نیز در سایت دانشگاه و سایت‌های مربوط انجام می‌شود. در فضای مجازی نیز اطلاعاتی درباره این مرکز وجود دارد که علاقه‌مندان می‌توانند آنها را مطالعه و مشاهده کنند.
ایکنا ـ پژوهش‌هایی که تاکنون در مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری انجام شده، حاکی از چه نتایجی است؟
تعداد زیادی پایان‌نامه ارشد و دکترا در این زمینه در حال تألیف است. از طرف دیگر، ابزارهایی نیز برای تشخیص و بررسی انواع اعتیادهای رفتاری به‌‌کار گرفته‌ایم. هر کدام از پژوهش‌ها به بررسی موضوع متفاوتی می‌پردازد؛ برای مثال قبل از شیوع کرونا، اعتیاد به فضای مجازی و استفاده افراطی از اینترنت را به‌عنوان پیش‌درآمد طلاق بررسی کردیم که در نهایت یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های تمایل به طلاق معرفی شد. تحقیقاتی نیز درباره اختلال خواب در کودکان انجام دادیم که نتیجه حاصل‌شده بیانگر اختلال خواب در کودکان معتاد به فضای مجازی بود.
ایکنا ـ وضعیت جامعه را به لحاظ اعتیادهای رفتاری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مواردی مانند اعتیاد به مواد مخدر، اعتیادهای آشکار هستند و علائمی قابل مشاهده و تشخیص از خود بروز می‌دهند؛ ولی اعتیادهای رفتاری ویروسی پنهان است که سرعت شیوع زیادی دارد و می‌تواند هر علتی داشته باشد. ما این نوع اعتیادها را به‌عنوان معضل در نظر نمی‌گیریم، در حالی که معضلی جدی و اتفاقاً جامعه ایرانی درگیر آن است؛ برای مثال در کمتر جمعی، افرادی پیدا می‌شوند که سر در گوشی موبایل نداشته باشند. وقتی کودکی ابراز می‌کند که حوصله‌اش سر رفته، یعنی نه تمایل به فعالیت فیزیکی، بلکه به فعالیت‌های مجازی گرایش دارد؛ در نتیجه انسجام فکری خود را به هم می‌ریزد و هر داده‌ای دریافت می‌کند تا در نهایت اطلاعاتی به پهنای اقیانوس و عمق یک سانت داشته باشد که برایش هیچ فایده‌ای ندارد.
در جمع‌بندی می‌توان گفت این نوع از اعتیادها معضلی پنهانی است که از ریشه برای ما مشکل ایجاد می‌کند، مثل درختی 100 ساله که به‌واسطه کرم‌خوردگی درونی خشک می‌شود و از بین می‌رود. اعتیادهای رفتاری نیز در حوزه خانواده چنین کارکردی دارد و باعث گسستگی آن می‌شود، یا عملکرد شغلی، تحصیلی، ارتباطات میان فردی و... را دچار مشکل می‌کند.
ایکنا ـ در مسیر فعالیت‌ها و پژوهش‌های خود با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه بودید؟
آنچه در حوزه پژوهش برای ما چالش ایجاد کرده، این است که افراد در مقابل پذیرش اعتیاد رفتاری خود مقاومت زیادی نشان می‌دهند؛ مهم‌تر از همه اینکه تا وقتی شخص مثلاً به داشتن بیماری وسواس اقرار نکند، نمی‌توان کمک یا درمانی به او عرضه کرد. بسیاری از افراد در جامعه ما دچار انواع اعتیادهای رفتاری هستند؛ ولی به داشتن آن اقرار نمی‌کنند و برای گذران ساعات زیاد در فضای مجازی بهانه‌تراشی می‌کنند، در حالی که فرزندانشان برای ساعتی بازی با والدین بی‌تاب هستند و این رفتار والد در قبال فرزند در چنین موقعیتی رابطه میان آن دو را خراب می‌کند. همیشه به دانشجویانم می‌گویم که اگر بتوانند در حوزه اعتیاد رفتاری قدمی پیش بروند، در دیگر حوزه‌ها هم می‌توانند؛ زیرا این حوزه بسیار چالش‌برانگیز است.
قطعاً نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی خانواده‌ها بسیار مؤثر است؛ برای مثال اگر خانواده‌ها بدانند کودک یا نوجوانی که با گوشی به خواب می‌رود و در طول خواب آن را در کنار خود دارد، دچار اختلال خواب می‌شود، نورون‌های مغزی او آسیب می‌بینند و...، در برطرف کردن آن اهتمام بیشتری می‌ورزند؛ بنابراین اطلاع‌رسانی در این حوزه اهمیت بسیاری دارد. یکی از انواع درمان‌ها، «درمان مبتنی بر کیفیت زندگی» است که به آگاه‌سازی می‌پردازد.
ایکنا ـ آیا مجموعه دیگری وجود دارد که فعالیتی مشابه مرکز تحقیقات اعتیادهای رفتاری انجام دهد؟
در حوزه اعتیاد سازمان‌های دیگری هستند که چنین فعالیت‌هایی داشته باشند؛ ولی در حوزه اعتیادهای رفتاری نسل جدید و نوظهور، اولین مجموعه در ایران به شمار می‌رویم؛ بنابراین با هیچ سازمان دیگری موازی‌کاری نداریم.
زهراسادات مرتضوی
انتهای پیام
