کارکرد و عناصر موفقیت خوشه‌های کسب و کار
خوشه‌های کسب و کار به مجموعه‌ای فعال در یک گرایش از کسب و کار که در یک منطقه جغرافیایی متمرکز شده گفته می‌شود که امکان همکاری در تکمیل فعالیت‌های یکدیگر را داشته و از چالش‌ها و فرصت‌های مشترک برخوردار هستند.
خوشه‌سازی و شبکه‌سازی یکی از مفاهیم کاربردی در کارآفرینی و اشتغال‌زایی هستند که می‌تواند در ساماندهی به کسب و کارها و جلوگیری از اقدامات پراکنده و جزیره‌ای ممانعت به عمل آورد. برای اینکه بدانیم که خوشه‌سازی چیست و چه کارکردی دارد ابتدا بهتر است، تعریفی از خوشه‌های کسب و کار ارائه شود.
خوشه‌های کسب و کار به مجموعه‌ای فعال در یک گرایش از کسب و کار که در یک منطقه جغرافیایی متمرکز شده گفته می‌شود که امکان همکاری در تکمیل فعالیت‌های یکدیگر را داشته و از چالش‌ها و فرصت‌های مشترک برخوردار هستند.
ارکان و اجزای تشکیل‌دهنده خوشه‌های کسب و کار
خوشه‌های کسب و کار از ارکان و اجزاء مهم و مختلفی مانند «بنگاه‌های تولیدکننده یک کالای مشابه»، «بنگاه‌های تولیدکننده کالا و خدمات مکمل»، «خوشه» و «حلقه‌های زنجیره ارزش» تشکیل شده‌اند.
پرسشی در اینجا مطرح می‌شود مبنی بر اینکه خوشه‌های کسب و کار چگونه شکل می‌گیرند؟ باید گفت خوشه‌های کسب و کار با طی کردن چند مرحله اعم از «تأمین نهادها و عوامل تولید»، «تحقیق و توسعه و طراحی»، «فرآوری و تولید»، «بازاریابی و فروش» و «خدمات پس از فروش» شکل خواهند گرفت و به منصه ظهور در خواهند آمد.
دو عنصر مهم در خوشه‌های کسب و کار
در خوشه‌های کسب و کار همکاری و رقابت دو عنصر مهم محسوب می‌شوند که در اقتصادی مانند اقتصاد ایران حلقه مفقوده تلقی شده‌اند. به نوعی می‌توان گفت در اینجا همکاری به معنای تعالی و رقابت به معنای کیفیت‌سازی محصولات و خدمات است و قرار نیست همکاری از انگیزه تولید و نوآوری بکاهد و یا رقابت منجر به تخریب طرف مقابل شود.
آنچه که در خوشه‌های کسب و کار اهمیت دارد نوع مدیریت است. در واقع با مدیریت کارآمد و کیفی در عرصه‌های «فرآیند کسب و کار»، «دارایی‌های فکری»، «مدیریت خلاقیت و نوآوری»، «مدیریت فرهنگ»، «مدیریت جلسات»، «مدیریت تعارض»، «مدیریت دانش»، «مدیریت یادگیری»، «مدیریت ارتباطات»، «مدیریت انگیزش» و «مدیریت رفتار سیاسی» می‌توان خوشه‌های کسب و کار را سودده و کاراتر ساخت.
نقش اعتمادآفرینی و تدوین سند چشم‌انداز در موفقیت خوشه‌های کسب و کار
از سوی دیگر یکی از عناصر اثرگذار در موفقیت خوشه‌های کسب و کار عنصر اعتمادآفرینی است. هیچ کسب و کاری بدون اعتماد و اعتمادآفرینی بقا پیدا نخواهد کرد و این مهم در خوشه‌های کسب و کار نمود و بروز بیشتری دارد. اعتمادآفرینی در خوشه‌های کسب و کار نیازمند سطح مناسبی از سرمایه اجتماعی و تعامل مثبت بین اعضای خوشه و سایر مراکز دولتی و غیردولتی است. همچنین از طرق مختلف علمی و عملی ازجمله انجام پروژه‌های اعتمادساز و کوتاه‌مدت می‌تواند به تحقق عنصر اعتمادآفرینی کمک کرد.
علاوه بر اعتمادآفرینی، تدوین سند چشم‌انداز می‌تواند به موفقیت خوشه‌های کسب و کار منجر شود و در سند چشم‌انداز باید مواردی مانند جمع‌بندی تحلیل‌های مطالعه شناختی، تحلیل نقاط فشار و مسائل استراتژیک خوشه، تدوین یک چشم‌انداز مناسب، طراحی استراتژی مناسب جهت رسیدن به چشم‌انداز تدوین‌شده و استخراج برنامه‌های عملیاتی هم‌راستا با استراتژی طراحی‌شده در نظر گرفته شوند.
ضرورت حمایت و پشتیبانی از خوشه‌های کسب و کار
پشتیبانی و حمایت از خوشه‌های کسب و کار لازم و ضروری است. نهادهای پشتیبان در خوشه‌های کسب و کار به نهادهای دولتی و غیردولتی گفته می‌شوند که دارای مأموریت ارائه خدمات و تسهیلات زیرساختی، آموزشی، بازرگانی و غیره به واحدهای خوشه باشند. کلیه نهادهایی که نقش توسعه‌ای در سطح استان‌ها و یا کشور دارند می‌توانند این نقش را ایفا کنند. نهادهای پشتیبان می‌توانند به طرق مختلف در فرآیند توسعه خوشه مشارکت کنند.
این مشارکت می‌تواند از طرق مختلف مانند «همكاری مؤثر در زمینه فراهم آوردن اطلاعات صحیح و مورد نیاز برای عامل توسعه خوشه به‌ویژه درمرحله مطالعه شناختی»، «مشارکت مؤثر در جلسات شورای راهبری خوشه»، «مشارکت در تأمین منابع مالی مورد نیاز برای فعالیت‌های تعریف شده ذیل سند برنامه عمل خوشه»، «تسهیل فضای حقوقی و قانونی کسب و کار خوشه متناسب با مأموریت نهاد پشتیبان» و «سایر حمایت‌ها بنا به اقتضا و نیاز خوشه و بنا به مأموریت ذاتی نهاد پشتیبان» اتفاق بیفتد.
یادداشت از سعید امینی
انتهای پیام
