چشم‌انداز ۱۰ ساله هوش مصنوعی در ایران/ چرا این فناوری تیغ دولبه است + فیلم

هوش مصنوعی با این هدف مطرح شد تا یک کامپیوتر طوری برنامه‌ریزی شود که مثل انسان فکر کند، تشخیص بدهد، ببیند، بشنود، صحبت کند، توانایی تقلید رفتار او را داشته باشد و بتواند به تحلیل داده‌ها بپردازد. در حال حاضر کشورمان در زمینه هوش مصنوعی در ابتدای راه قرار دارد، اما امروزه هوش مصنوعی در زندگی فردی نفوذ بسیاری داشته است و با وجود اینکه در برخی کار‌های روزمره از آن استفاده می‌شود، بسیار ناملموس است و در بسیاری از موارد متوجه تأثیرات هوش مصنوعی نیستیم.

این مسئله نشان می‌دهد که رفته‌رفته استفاده از هوش مصنوعی بیشتر خواهد شد و کاربرد‌های جدی‌تری در حوزه‌هایی مانند پزشکی، صنایع تولیدی، بازاریابی، اتوماسیون فرایند‌های مختلف، اقتصاد و… پیدا خواهد کرد و احتمالاً آیند‌ه شگفت‌انگیزی را می‌توان پیش‌بینی کرد. در حال حاضر هوش مصنوعی در ایران توانسته خود را در مسیر تکاملی سیستم‌های امنیتی همچون تشخیص چهره، تشخیص پلاک خودرو، ساخت ربات‌ها و دستگاه‌های هوشمند در حوزه‌های تولیدی و صنعتی، ارتقای سیستم‌های تشخیص گفتار همچون تبدیل متن به صوت و بالعکس و طراحی بازی‌ها و حوزه‌های کاربردی آموزش قرار دهد.

برای آنکه بتوانیم در سال‌های آینده به یکی از کشور‌های برتر در زمینه هوش مصنوعی تبدیل شویم، نیاز است با هوش مصنوعی و کاربرد‌های گسترده آن در موضوعات گوناگون و نیز ضرورت حرکت کشور به سمت این دانش کاملاً آشنا شویم. از این رو با دکتر محمدشهرام معین، رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، درباره جایگاه ایران در حوزه هوش مصنوعی و دلایل تأکید رهبر معظم انقلاب بر حرکت کشور در مسیر توسعه هوش مصنوعی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید و می‌بینید:

ایکنا ـ وضعیت کشورمان در زمینه هوش مصنوعی چگونه است؟

تعیین وضعیت یک فناوری و کاربرد آن در یک کشور، شاخص‌های گوناگونی دارد و مراجع گوناگونی در دنیا و داخل کشور این ارزیابی را انجام می‌دهند تا این مسئله را مشخص کنند. به ویژه زمانی که موضوع بین‌المللی می‌شود، باید مراجع بین‌المللی این کار را انجام دهند. اکنون براساس اطلاعاتی که وجود دارد، متأسفانه از نظر کاربرد و استفاده هوش مصنوعی و بهره‌گیری از آن در جامعه و دولت رتبه خوبی نداریم و رتبه ۷۵ تا ۷۷ را در جهان داریم و به هر حال در این زمینه برنامه‌ریزی می‌کنیم. تولید مقالات درباره هوش مصنوعی، که به عنوان یک شاخص محسوب می‌شود و با وجود اینکه قابل ارجاع است، چندان کاربردی نیست. در انتشار مقالات و تولید محتوای حاصل از پژوهش‌های بنیادی و کاربردی از سوی دانشگاهیان و پژوهشگران در رتبه شانزدهم هستیم و از این لحاظ رتبه خوبی داریم، اما این‌ موارد باید عملیاتی شود و بهره آن به جامعه و مردم برسد. یکی از وظایف ما در وزارت ارتباطات، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز توسعه هوش مصنوعی این است که برای ارتقای رتبه ایران در دنیا تلاش کنیم.

ایکنا ـ با توجه به اینکه هر روز خبر‌های جدیدی از هوش مصنوعی می‌شنویم، نقشه راه برای عملیاتی کردن این فناوری در کشورمان چیست؟

هر مجموعه یا سازمانی برای رسیدن به اهدافش نیازمند برنامه‌ریزی و نقشه راه است و کشور‌ها به دلیل اهمیت این موضوع، به سراغ تدوین نقشه راه رفته‌اند و در ایران نیز چند مرجع به این موضوع پرداخته‌اند که یکی از آن‌ها که کار قابل قبولی در این زمینه ارائه کرده، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

ایکنا ـ در این نقشه راه چه چشم‌اندازی برای پیشرفت پیش‌بینی شده است؟

این نقشه راه در سال ۱۴۰۰ تدوین شد و چشم‌انداز ۱۰ ساله برای آن پیش‌بینی شده است تا جزء ۱۰ کشور اول در حوزه هوش مصنوعی قرار بگیریم و برنامه‌ای که نوشته شده این است که در سال ۱۴۱۰ با استفاده از هوش مصنوعی اخلاق‌مدار و توان داخلی بتوانیم در بین ۱۰ کشور اول دنیا قرار گیریم و از آن برای رفاه اجتماعی و پیشرفت کشورمان استفاده کنیم.

ایکنا ـ با توجه به اینکه مقام معظم رهبری در دیدارشان با تعدادی از نخبگان و استعداد‌های برتر علمی بر توسعه هوش مصنوعی تأکید کردند، از دیدگاه شما، دلیل این تأکید‌ها چیست؟

مقام معظم رهبری در این دیدار تأکید کردند که حکمرانی دنیا در چند سال آینده در دست هوش مصنوعی خواهد بود. از این رو باید به این موضوع پرداخت. اگر مجموعه‌ای بخواهد حکمرانی و خدمت‌رسانی کند، دیگر نمی‌توان از روش‌های سنتی استفاده کرد؛ چراکه روش‌های سنتی براساس داده و تحلیل داده نیست. با توجه به پیچیده شدن مسئله و ابعاد حکمرانی، اگر مجموعه‌ها بخواهند به روش سنتی نه علمی و فنی این کار را انجام دهند، جایگاهش را از دست خواهد داد؛ بنابراین تأکید ایشان بر این مسئله است و نباید جایگاهمان را از دست دهیم.

ایکنا ـ چرا گفته می‌شود اگر هوش مصنوعی کنترل نشود، می‌تواند خطرناک باشد؟

هر ابزاری از جمله چاقو، اسلحه و... هم می‌تواند مفید باشد و هم با استفاده‌های نامناسب خطرناک باشد. هوش مصنوعی نیز همین‌طور است. یک فناوری و ابزار است و این امکان را می‌دهد که از داده‌ها استفاده و تحلیل، نتیجه‌گیری و پیش‌بینی کنید؛ تخمین بزنید؛ طبقه‌بندی کنید و از آن بهره ببرید.

اینکه این ابزار دست چه کسی باشد و چگونه از آن استفاده کند نیز اهمیت دارد. اگر افرادی بخواهند از آن سوء استفاده کنند و اهدافی غیر از رفاه و منافع اجتماعی داشته باشند، ضرری به جامعه برسانند و یا به منافع شخصی خود برسند، می‌تواند خطرناک باشد، مثلاً از جنبه‌های تخریب روحی و روانی، تربیت نامناسب کودکان و نوجوانان، جهت‌دهی غلط به افکار عمومی، ایجاد اخبار کذب، ویدئو‌ها و موارد غیرواقعی. به ویژه اخیراً بعد از شکوفا شدن هوش مصنوعی مولد و بروز آن در جامعه، این ترس ایجاد شده که ممکن است از آن سوء استفاده شود.

ایکنا ـ این درست است که کشور‌ها می‌توانند به واسطه هوش مصنوعی همدیگر را تهدید کنند، ولی بیشتر افراد نگرانی بسیاری در رابطه با حریم شخصی خود دارند، حتی گفته می‌شود عکسی که در پروفایل قرار می‌دهیم، ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد. آیا سند توسعه هوش مصنوعی در این زمینه ملاحظاتی دارد؟

در چشم‌انداز سند به مسئله اخلاق اشاره شده و اینکه اخلاق‌مدار بودن ناظر این مسئله است که خارج از حوزه‌های اخلاق حاکم بر جامعه نباشد؛ چون حریم خصوصی یکی از مسائل مهم اخلاقی محسوب می‌شود و در روح و سیاست کلی سند، که در حال تدوین و پیش‌نویس آن آماده است، مسئله‌ای اصلی بوده و بر آن تأکید شده است.

البته این سند به تنهایی کفایت نمی‌کند و برای اینکه موضوع حفظ حریم خصوصی و اخلاق‌مداری مناسب در چارچوب قوانین و مقررات باشد تا مانع استفاده نامناسب شود، لازم است یکسری قوانین و مقررات تدوین شود. بدین منظور  فعالیتی را در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز کرده‌ایم تا این مسئله به دلیل هراسی که ایجاد کرده است به جامعه اطمینان خاطر دهد و نیز به کسب و کار‌ها کمک و تسهیل‌گری کند که در لایحه توسعه هوش مصنوعی در حال تدوین است.

ایکنا ـ تدوین سند توسعه هوش مصنوعی در چه مرحله‌ای قرار دارد و در آن به چه موارد مهمی توجه شده است؟

در سندی که در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته شده از یک متدلوژی‌ استفاده شده است که برای تدوین نقشه راه به صورت استاندارد استفاده می‌شود و کاملاً مؤلفه‌های یک نقشه راه را دارد، از چشم‌انداز گرفته تا ارزش‌ها، اهداف کلان و کمّی، راهبردها، سیاست‌های کلان و خرد، اقدامات و پروژه‌ها و بازه‌های زمانی هریک از آن‌ها و بودجه‌های پیش‌بینی‌شده و این یک نقشه راه کامل است و ۱۰ راهبرد و ۸ هدف کلی در آن وجود دارد. اهدافی که در آن وجود دارد با موضوع توسعه اخلاق‌مدار هوش مصنوعی است. بنابراین الزامات توسعه از نظر زیرساخت‌های سخت‌افزاری و پردازشی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است که باید توسعه داده شود. از نظر رگولاتوری و قوانین و مقررات نیز به آن پرداخته شده و جزء اهداف است که باید به آن برسیم.

تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه هوش مصنوعی و اهتمام به ایجاد شرکت‌های کوچک و تقویت شرکت‌های بزرگ اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد. مسئله پژوهش‌های هدفمند برای حل چالش‌های کشور نیز حائز اهمیت است. یکی از مشکلاتی که مدت‌هاست با آن دست به گریبانیم این است که پژوهش‌هایی که در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور انجام می‌شود، می‌توان گفت که در لبه تکنولوژی هستند و برای چاپ مقالات و رسیدن به آن جایگاه بوده و از برخی لحاظ حائز اهمیت هستند، اما چندان مسئله‌محور نیستند و مسائل و چالش‌های واقعی کشور را مد نظر قرار نمی‌دهند. ما برنامه‌ریزی کردیم و پیشنهاد دادیم که چطور و چه مراجعی نظیر وزارت علوم و مراجع مدیریت پژوهش کشور به این مسئله بپردازند تا در افق ۱۰ ساله به ۸۰ درصد پژوهش‌های هدفمند در حل چالش‌ها برسیم. موضوع دیگر ایجاد بانک‌های داده است، چون هوش مصنوعی داده‌محور است و به ویژه اگر بحث ملی باشد، باید کلان‌داده ایجاد شود تا مورد استفاده قرار گیرد.

ایکنا ـ اگر از نگرانی‌هایی که درباره هوش مصنوعی وجود دارد بگذریم، هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه تبلیغ دین چه کمکی کند؟

خوشبختانه حوزه علمیه اهتمام خوبی در سال‌های اخیر به این موضوع داشته و گروه‌هایی را تشکیل داده‌ است و در این راستا فعالیت می‌کند. بالطبع وقتی داده‌های دینی از جمله قرآن و کتب دینی همچون صحیفه سجادیه، نهج‌البلاغه و دیگر منابع معتبر دینی را داشته باشید، می‌توانید داده‌هایی را به وجود آورید که به راحتی استفاده شوند. یعنی محقق دینی که می‌خواهد در این زمینه تحقیق کند، می‌تواند با استفاده از این داده‌ها و الگوریتم‌ها و برنامه هوش مصنوعی آنچه را می‌خواهد از داده‌ها استخراج کند. به این دلیل که حجم داده‌ها و منابع زیاد است و اگر بخواهیم به آن ریزدانگی موضوعات در این متون نگاه کنیم، حجم زیادی است و بالطبع یک فرد یا تیم خبره‌ شاید نتواند به آن شکلی که ممکن است استخراج کنند؛ بنابراین هوش مصنوعی و تحلیل و پردازش داده‌ها در این حوزه تأثیرگذار است؛ بنابراین می‌توان برای فعالیت‌های دینی نیز استفاده کرد و در تبلیغ نیز وقتی ابزار‌های هوش مصنوعی مولد در دسترس باشند که بتوانند محتوای فاخر مناسب و توانمندی را برای ارائه این محتوای فاخر داشته باشند، می‌توانند در رسانه و تبلیغات مورد توجه قرار گیرند.

ایکنا ـ با توجه به اینکه همواره بسیاری از فناوری‌ها را بومی کرده‌ایم، آیا می‌توانیم چت جی‌پی‌تی ایرانی داشته باشیم؟

چت جی‌پی‌تی(GPT) یک ابزار است که ذیل هوش مصنوعی مولد قرار می‌گیرد و به دلیل داده‌های زیادی که جمع کرده است و ابزار پیچیده هوش مصنوعی که استفاده می‌کند و الگوریتم می‌تواند جوابگوی بسیاری از نیاز‌ها باشد، ولی لزوماً معجزه نمی‌کند. بنابراین، چون داده‌های لازم و الگوریتم‌های استخراج دانش از داده‌ها در حوزه‌های زبانی مثلاً مطالعات قرآنی بومی ماست، خاص کشورمان می‌شود. البته یکسری فعالیت‌ها سال‌هاست که آغاز شده‌اند، نه به نام چت جی‌پی‌تی، بلکه این موضوع تحقیقات که به آن پردازش زبان طبیعی گفته می‌شود یعنی دانش زمینه‌ای که با ابزار‌هایی مثل چت جی‌پی‌تی از همکاران در این زمینه کار می‌کنند و در مطالعات قرآنی مجموعه‌هایی مثل نور کار می‌کنند و با اهتمامی که دارند، در سال‌های آینده در این حوزه و حوزه‌های دیگر را بومی کنیم.

ایکنا ـ در حوزه سلامت و بیمارستان هوشمندی که خبر آن را داده بودید، چطور؟ اکنون این بیمارستان در چه مرحله‌ای است؟

آنچه طی مصاحبه‌ای در مورد بیمارستان هوشمند گفته بودم این بود که اولاً ما برای دسترسی به این امر برنامه‌ریزی می‌کنیم. ثانیاً این موضوع تخصصی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های ذیل آن است. در زمینه هوش مصنوعی مطلع هستیم و با توجه به اینکه با همکاران وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی در ارتباط هستیم، برنامه‌ریزی می‌کنیم تا به صورت تدریجی و طی چند سال آینده این بیمارستان آغاز به کار کند و مردم بتوانند از خدمات آن استفاده کنند. این بیمارستان باعث خواهد شد که منابع بیمارستانی و حوزه بهداشت و پزشکی به نحو مناسبی استفاده شود و مردم بتوانند نتایج آن را ببینند؛ مانند تشخیص دقیق و سریع‌تر و زودهنگام بیماری‌ها، تعیین بهینه روش درمان و دارو‌هایی که باید استفاده شوند و بدین ترتیب می‌توان در حوزه‌های مختلف پزشکی آن را اجرا کرد. مؤلفه‌های بیمارستان هوشمند مشخص شده است و باید برای آغاز فعالیت آن تلاش کنیم.

این مسئله پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. اگر بیمارستان هوشمند به معنای واقعی مطرح باشد، چراکه هوشمند بودن با هوش مصنوعی یکی نیست. گاهی در بعضی منابع دیده می‌شود که به اخذ داده‌ها و تبدیل آن‌ها به یک مجموعه دیگر هوشمندسازی گفته می‌شود. هوشمندسازی کامل با استفاده از هوش مصنوعی وقتی است که استفاده کامل و حداکثری از داده‌ها شود. البته به این معنی نیست که هوش مصنوعی جای متخصصان را بگیرد، بلکه به تصمیم‌گیری کمک می‌کند. زیرساخت‌های پردازشی و داد‌های و به ویژه قانون و مقررات استفاده از داده‌های پزشکی بسیار مهم هستند، چراکه بسیاری افراد علاقه‌مند نیستند که دیگران درباره بیماری و روند درمان و... آن‌ها مطلع شوند. این جزء حریم خصوصی است که باید به آن پرداخته شود و تا زمانی که به جایگاه واقعی برسد باید کار‌های زیادی انجام شود. امیدوارم با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت بهداشت بتوانیم زیرساخت‌های بیمارستان هوشمند را فراهم کنیم.

ایکنا ـ در حوزه هوش مصنوعی کجای راه قرار داریم؟

هوش مصنوعی موضوع جدیدی نیست و در دهه ۴۰ میلادی برای اولین بار مطرح شد. هدف اصلی این بود که کامپیوتر بتواند مثل انسان فکر و احساس کند، تشخیص دهد، ببیند، بشوند و عمل کند و فعالیت‌هایی یک انسان را انجام دهد. بالطبع کار‌های مطالعات و تحقیقاتی آن در دنیا شروع و کار‌های مطالعاتی زیادی نیز در ایران انجام شده است. حدود یک دهه است که سرمایه‌گذاری زیادی در دنیا بر روی آن انجام شده تا الگوریتم‌های پیچید‌ه‌ای اجرا و زیرساخت‌های پردازشی زیادی تولید شوند. در ایران هم فعالیت‌هایی را در حوزه‌های مختلف شروع کرده‌ایم؛ مثلاً در حوزه کشاورزی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال همکاری با وزارت جهاد کشاورزی برای موضوع تخمین سطح زیر کشت محصولات راهبردی زراعی هستیم و در حال حاضر بر روی ۷ محصول راهبردی با استفاده از داده‌های سنجش از راه دور و زمینی و هوش مصنوعی کار می‌کنیم که خوشبختانه بخشی از نتایج آن ارائه شده و مورد استقبال قرار گرفته است. با این کار به میزان هنگفتی از هدررفت منابع کشور جلوگیری و به احصای امنیت غذایی کشور کمک خواهد شد. این یکی از کاربردهاست و در حوزه پزشکی نیز کاربرد‌ دارد و عملیاتی شده است. در حوزه‌های کاربرد‌های اجتماعی اعم از تحلیل شبکه‌های اجتماعی، حمل و نقل، شهر هوشمند و... کار‌های خوبی انجام شده است، ولی قطعاً استفاده از هوش مصنوعی به دلیل کاربرد‌های متنوع و چالش‌های مختلف هنوز جای کار زیادی دارد تا به مرحله‌ای برسیم که بتوانیم از آن بهره‌برداری بهینه کنیم.

ایکنا ـ برای حفظ نخبگان حوزه هوش مصنوعی چه باید کرد؟

ما متولی این کار نیستیم، اما پیش‌بینی کرده‌ایم. نهاد‌های متولی این امر به این مسئله واقف هستند، اما ما نیز به آن پرداخته و در نقشه راه به آن اشاره کرده‌ایم. اگر بخواهیم به جایگاه قابل قبولی در حوزه هوش مصنوعی برسیم، در ۱۰ سال آینده به تربیت چند صدهزار نیروی متخصص این حوزه نیازمندیم. البته منظور این نیست که فقط فارغ‌التحصیل دانشگاهی وارد این حوزه شود، هرچند این امر بسیار مهم است، اما ممکن است دوره‌های تخصصی و بازآموزی و دانش‌افزایی ارائه شود تا افرادی را که لزوماً تخصص اولیه‌شان هوش مصنوعی نیست توانمند کنیم و بتوانند از ابزار‌های هوش مصنوعی استفاده کنند؛ بنابراین تربیت نیروی متخصص مهم است، اما باید زمینه فعالیت آن فراهم باشد.

وقتی زیرساخت‌های پردازشی و الزامات استفاده گسترده از هوش مصنوعی را ایجاد می‌کنیم، بالطبع بازار کار را فراهم خواهیم کرد و این تقاضا ایجاد می‌شود تا این افراد بتوانند در شرکت‌های خصوصی خود ایجادکننده یک فکر خلاق باشند و استارتارپ‌ها را شکل دهند؛ بنابراین این افراد از طریق بازار تأمین می‌شوند و اشتغال‌زایی ایجاد می‌شود. از این رو وقتی زمینه فعالیت در کشورمان مهیا باشد، بسیاری از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان در ایران خواهند ماند. به تدریج دانشگاه‌های بیشتری به این امر اهتمام می‌کنند و ما با همه این نهادها در ارتباط هستیم تا این زمینه‌ها ایجاد شود. البته این مسئله دو طرفه است و اغلب منتظر هستند اتفاقی بیفتد تا کاری انجام دهند. خود فارغ‌التحصیلان و دانش آموختگان میتوانند نقش‌آفرینی کنند و منتظر دولت نمانند با وجود اینکه آن‌ها نقش کلیدی دارند، اما این‌ها هم نباید منفعل باشند و خودشان باید مطالبه گر باشند. در برنامه هفتم توسعه نیز گنجانده شده که نهاد‌ها و سازمان‌ها هوشمندسازی را در برنامه خود قرار دهد و هر سازمانی که آن را بخواهد عملیاتی کند، باید بخش خصوصی مجری آن باشد و دانش آموختگان جذب این فعالیت‌ها خواهند شد و این افراد در جامعه خودشان خدمت‌رسانی خواهند کرد.

در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری مشاور بانوان وزیر ارتباطات حرکتی را به نام هوش مصنوعی مولد برای بانوان آغاز کرده‌ایم که هدف آن تسهیل‌گری اقتصادی، فرهنگی و پژوهشی بانوانی است که تحصیلات یا ایده اولیه دارند، اما نتوانسته‌اند به دلیل ارزش والای خانواده، که بسیار مهم است، نقش‌آفرینی کنند. از این رو برنامه‌ریزی می‌شود تا این افراد با حفظ ارزش خانواده، از توان خود استفاده کنند تا از این ابزار توانمند یاد بگیرند و ایده‌های خود را اجرا کنند و آن را به محصول و خدمت برسانند و هم خود از آن نفع ببرند و هم به جامعه نفع برسانند.

ایکنا ـ سخن آخر.

حرکتی را به صورت منسجم در زمینه هوش مصنوعی آغاز کرده‌ایم. در این راستا سند توسعه هوش مصنوعی در دو بخش کلی توسعه توانمندساز‌ها و زیرساخت‌های کلی توسعه هوش مصنوعی از جمله زیرساخت‌های داده‌ای، پژوهشی، مسائل حقوقی، رگولاتوری و تربیت نیروی انسانی و نیز بخش توسعه کاربرد‌ها ارائه شده است که ۱۰ کاربرد اولویت‌دار را براساس مطالعات بین‌المللی و نیازسنجی داخلی تعیین کرده‌ایم. در این مسئله توسعه کاربرد‌های هوش مصنوعی بسیار مهم است و مؤلفه‌ها و نهاد‌های مسئول و همکاران آن‌ها مشخص شده‌اند و نگاشت نهادی نیز انجام شده است که باید کار خود را انجام دهند.

افرادی در حوزه‌های کاربردی مثل کشاورزی، صنعت، سلامت، حمل و نقل، معدن و... باید حرکت جدی و جهادی را انجام دهند و این دانش را در این حوزه‌ها به کار گیرند تا از قافله عقب نمانیم و اگر نتوانیم خودمان تولیدکننده این دانش باشیم،  دنباله‌رو خواهیم بود و در همین زمینه هم وابسته خواهیم شد که بسیار بد است و یکی از مؤلفه‌های حکمرانی و مدیریت کشور در گرو این مسئله است؛ بنابراین باید همه متولیان و کسانی که در زیست‌بوم هوش مصنوعی از دولت و دانشگاه‌ها گرفته تا بخش خصوصی و قانون‌گذار‌ها و... به وظیفه خود عمل کنند و هماهنگ باشند و همه باید بدانند که چه کاری را همسو با هم انجام می‌دهند.

ایجاد یک نقشه راه و سند راهبردی واحد یکی از مسائلی است که باید به آن توجه شود و نباید سند‌ها مختلفی وجود داشته باشد که با هم هماهنگ نباشند. باید همه براساس یک راهبرد واحد همکاری کنند تا نیازمندی‌ها، الزامات اولیه و زیرساختی توسعه هوش مصنوعی ایجاد شود و در سال‌های آینده از آن بهره‌برداری کنیم.

در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز توسعه هوش مصنوعی، فعالیت‌هایی را شروع کرده‌ایم. از دیدگاه تدوین نظام فنی - اجرایی هوش مصنوعی در کشور برای اینکه بتوانیم به کسانی که می‌خواهند در حوزه هوش مصنوعی کار پژوهشی یا اجرایی کنند، بگوییم که از کجا شروع کنند و چه چیز‌هایی را باید در نظر بگیرند و تمام مؤلفه‌ها را در کنار هم داشته باشند تا به آنچه می‌خواهند برسند. این یک پروژه اساسی و پایه‌ای است که در پژوهشگاه انجام می‌شود و در حوزه رگولاتوری و قانونگذاری هوش مصنوعی نیز فعالیت‌هایی را شروع کرده‌ایم و نیز آزمایشگاه توسعه و ارزیابی محصولات و خدمات هوش مصنوعی را آغاز کرده‌ایم که موضوعی بسیار حیاتی است و دولت و کاربران بخش خصوصی و مردم می‌توانند از آن استفاده کنند و وقتی محصولی تولید می‌شود، چطور می‌توانند آن را از نظر کیفی ارزیابی کنند و نیز در تدوین استاندارد‌های ملی هوش مصنوعی و تحلیل شبکه‌های اجتماعی فعالیت جدی داریم. کاربرد‌های هوش مصنوعی را در همکاری با سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف توسعه می‌دهیم که شروع آن با موضوع کشاورزی بود و در گام بعدی حوزه سلامت خواهد بود.

موضوع مهم دیگر بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی حوزه هوش مصنوعی است که باید برای آن برنامه‌ریزی شود تا به آن دست یابیم. این اطلاعات، سند و پیش‌نویس آن و کتابچه‌های کاربردی هوش مصنوعی در ۱۰ حوزه اولویت‌دار در سایت پژوهشگاه و مرکز هوش مصنوعی قابل دسترسی و دانلود است. کار سخت، اما شدنی است. امیدواریم همه بخش‌هایی که می‌توانند نقش‌آفرینی کنند به نحو احسن ایفای نقش کنند تا در سال‌های آینده خدمت‌رسان مردم باشند.

گفت‌وگو از سمیه قربانی