اَبرویی که درست نشد و چشمی که کور شد

مثلی در زبان فارسی است که می‌گویند «آمد ابرویش را درست کند، چشمش را هم کور کرد.» این ضرب‌المثل برای بسیاری از امور جاری و روزمره فردی و گروهی، خرد و کلان مصادیق عینی دارد که یکی از مصادیق این موضوع فیلترینگ اینترنت است. تا پیش از فیلترینگ گسترده نرم‌افزارهای اجتماعی خارجی بسیاری از متخصصان با گرایش خاص سیاسی در هر جا که می‌نشستند فریاد می‌زدند که فضای مجازی یله و رهاست و کودکان و نوجوانان در این فضا به هر محتوای نامناسبی دسترسی دارند؛ چرخ روزگار گشت و امروز در شرایطی هستیم که اکثر قریب به اتفاق نرم‌افزارهای اجتماعی خارجی فیلتر هستند و برای استفاده از این نرم‌افزارها چاره‌ای جز استفاده از فیلترشکن نیست.

فیلترشکن‌های رایگان که عملاً کار نمی‌کنند و اگر هم کار کنند به قدری سرعت پایین اینترنت را پایین‌تر می‌آورند که چاره‌ای جز خرید فیلترشکن باقی نمی‌ماند. هدف این یادداشت مذمت تحمیل هزینه اضافه به مجموعه هزینه‌های ماهانه خانوار ایرانی نیست که خود شرحی مجزا و روضه‌ای مفصل می‌طلبد؛ بلکه دغدغه فراتر از هزینه است که در ادامه شرح خواهم داد.

طبق گفته یکی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش، بیش از 90 درصد دانش‌آموزان در کل کشور به تلفن همراه هوشمند دسترسی دارند که از این میزان، بیش از 80 درصد دانش‌آموزان تلفن همراه اختصاصی دارند یعنی مالک تلفن همراه هستند و از موبایل پدر یا مادر استفاده نمی‌کنند. تا پیش از فیلتر شدن نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی، اکثر افراد بدون مشکل از این نرم‌افزارها استفاده می‌کردند؛ یعنی محتوا و اطلاعات شخصی در این نرم‌افزارها وجود دارد و با فیلتر شدن آنها دسترسی به محتوا و اطلاعات شخصی هم محدود شد و اگر فردی بخواهد به این محتوای شخصی خود دسترسی یابد چاره‌ای جز نصب فیلترشکن ندارد. 

همین موضوع بهانه‌ خوبی برای بسیاری از نوجوانان است تا مادران و پدران خود را قانع کنند که فیلترشکن تهیه و نصب کنند و نصب فیلترشکن همانا و اتصال به فضای بی‌حد و حصر برای کودک و نوجوان کنجکاو و جست‌وجوگر همان. کار به جایی رسیده است که این فرزندان نوجوان هستند که کاراترین نرم‌افزارهای فیلترشکن را به پدر و مادر خود معرفی می‌کنند!

اگر تا دیروز نوجوانان به محتوای مناسب یا نامناسب نرم‌افزارهایی مثل اینستاگرام و واتساپ و... دسترسی داشتند، امروز با فیلتر شدن این نرم‌افزارها و استفاده از فیلترشکن به همه محتواها به صورت جمعی دسترسی دارند. بسیاری از مسئولان رخدادهای سیاسی و اجتماعی سال گذشته که نوجوانان نقش فعالی در آن داشتند را نتیجه استفاده آنها از فضای مجازی در طول دوران کرونا بیان می‌کنند و فضای مجازی را منشأ چالش‌های فردی و اجتماعی می‌دانند. اکنون نه تنها میزان خرید و استفاده از فیلترشکن رشد چشمگیری داشته بلکه دسترسی به محتوای گذشته که هیچ، به محتواهای نامناسب دیگر هم آسان‌تر شده است البته فقط باید هزینه‌اش را پرداخت! اگر فکری برای حل موضوع فیلترینگ نشود این وضعیت جدید، شرایط جدیدتری را به وجود خواهد آورد؛ می‌توانیم بنشینیم و تماشا کنیم.

از آموزش و پرورش انتظار می‌رود دغدغه‌مندانه این موضوع را پیگیری کند و در جلساتی که با مسئولان تصمیم‌گیرنده برگزار می‌شود نسبت به سوق دادن جامعه از جمله نوجوانان به استفاده از فیلترشکن هشدارهای لازم را بدهند؛ همچنین موضوع آموزش سواد رسانه‌ای را مجدانه پیگیری کند و بر پیشانی کارهای خود قرار دهد و از این مهم غافل نشود.

سجاد محمدیان