انفعال نسبت به حکمرانی فضای مجازی پیامدهای منفی دارد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه فضای مجازی و تولید محتوا توسط مردم برای کشور یک فرصت است، گفت: البته اگر تنظیم‌گری مناسب و قوانینی برای آن وضع نشود می‌تواند تهدیدهای زیادی هم داشته باشد که برخی از آنها را در سال‌های اخیر شاهد بودیم.
به گزارش ایکنا، مسعود فیاضی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 3 بهمن ماه در نشست علمی «نقش فضای مجازی در حکمرانی»، گفت: در گذشته تصمیم‌گیری و اجرا به صورت سلسله مراتبی و از بالا به پایین بود ولی در حکمرانی جدید دولت به جای تصدی‌گری به سمت تنظیم‌گری و هدایت و راهنما و نظارت پیش رفت و آن هم با این ملاحظه که همه نهادها بتوانند در تصمیم‌سازی و اجرا دخیل باشند.
وی افزود: در بحث حکمرانی شیوه حکومت‌داری تغییر کرده است وگرنه اداره کلان جامعه در دست دولت است و اگر این نباشد حکومتی شکل نخواهد گرفت و کشور مستقلی ایجاد نمی‌شود؛ در این الگو هرچند سازمان‌های رسمی و غیررسمی نقش داده می‌شوند ولی در نهایت اهداف دولت مرکزی دنبال می‌شود و این معنا در تمامی شئون فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی و ... دخالت دارد.
فیاضی بیان کرد: پرسش این است که فضای مجازی چه تغییرات و تکانه‌هایی در حکمرانی ایجاد کرده است؟ چون عدم توجه به این مطلب سبب می‌شود حکومت‌ها در انجام وظایفی که دارند موفق نشوند و جامعه به اهدافش نرسد و نخ تسبیح از دست حکومت بیرون خواهد رفت و کسانی جامعه را از طریق این فضا اداره خواهند کرد که در تلاقی و تضاد با این جامعه هستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: امروز پیشران اصلی تحولات و توسعه، فناوری ارتباطات و اطلاعات است و ارتباط وسیعی با سایر عرصه‌ها ایجاد کرده است لذا امر حاشیهای نیست و در آینده هم شدت بیشتری خواهد داشت همچنین توسعه این فناوری توسط شرکت‌های خصوصی و چندملیتی در حال رخ دادن است که تحت ضابطه یک دولت خاص نیستند بنابراین دغدغه دخالت در امور کشورها از این طریق دغدغه همه کشورها حتی کشورهای در حال توسعه است و برخی پایان‌نامه‌ها و اندیشکده‌ها و حتی در گفت‌وگوهای پارلمانی آنها هم این دغدغه منعکس است.
بازتعریف سیاستگذاری‌ها در عرصه فضای مجازی
فیاضی اظهار کرد: اگر حکومت‌ها در نوع سیاستگذاری و خط‌مشی بازتعریفی ایجاد نکنند اختیار خودشان را در اداره جامعه از دست خواهند داد. ادعای بنده این است که در این فضا، مفاهیمی چون مرز، استقلال، قدرت و حاکمیت و مالکیت و حریم خصوصی و ... باید از نو تعریف شوند. در فضای جدید ما با یک مخاطب شبکه‌ای روبرو هستیم، آحاد جامعه توسط ابرنرم‌افزارهایی که تحت کنترل دولت نیست با همدیگر شبکه شده‌اند و این شبکه‌ها کاملا وارد زندگی دائمی مردم شده است.
وی افزود: الان ما در فضایی هستیم که محتوا توسط دولت مرکزی تولید و در اختیار مردم قرار نمی‌گیرد بلکه خود مردم و کاربران تولیدکننده محتوا هستند یعنی تک‌تک مخاطبان و اعضای شبکه صاحب رای و نظر هستند. رسانه‌های جدید در این فضا شکل گرفته و منحصرا در اختیار دولت نیستند تا جهت‌دهی به افکار عمومی صورت بگیرد؛ اگر در گذشته خبرنگاری یک صنف بود الان هر شهروند می‌تواند یک خبرنگار باشد.
تحلیل ذائقه اجتماعی بر اساس داده‌های مجازی
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به تولید داده‌های کلان و بزرگ، بیان کرد: ما می‌توانیم با تحلیل این داده‌ها، سلایق، علائق و ویژگی‌های روان‌شناختی مردم یک کشور را به دست آوریم و شبکه‌ها کاملا متناسب با نیاز مخاطب فعالیت می‌کنند و هر جایی بهتر به نیاز مردم جواب دهد بیشتر به آن سمت خواهند رفت، مثلا با استفاده از راهنمای نقشه خیابان‌های شهرها می‌توان نقاط پرترافیک و شلوغ را شناسایی کرد.
وی افزود: با این داده‌های بزرگ می‌توانیم ذائقه مخاطب را شناسایی و محصولاتی متناسب با آن ارائه داد و بازار را به دست بگیریم و وقتی این مسئله برای کشور مشکل‌ساز است که این داده‌های بزرگ در اختیار دولت نیست بلکه در اختیار کسانی بیرون از کشور است که هیچ الزامی هم به قوانین داخلی کشور ما ندارد و سر رشته حکمرانی از دست مسئولان کشور خارج خواهد بود.
فیاضی افزود: مسئله دیگر اینکه در چنین فضایی، ما با ربات‌های تولیدکننده و توزیع‌کننده محتوا روبرو هستیم و اینها بدون محدودیت زمانی و مکانی چنین کاری انجام می‌دهند و هر وقت عموم جامعه با یک موضوع پرتکرار روبرو شوند آن را حمل بر درستی خواهند کرد، در فضای سایبر ملاک صدق و کذب، تطابق با واقع نیست و اگر چیزی زیاد برای مخاطب تکرار شود علامت درستی آن است لذا با ربات‌ها می‌توان داده‌های بسیار زیادی تولید کرد که با باور مردم تبدیل شود.
تولید77 درصد داده‌ها توسط ربات‌ها
وی ادامه داد: در همین مسائل اخیر، بیش از 77 درصد محتواها توسط ربات‌ها ایجاد شده بود که کاملا می‌تواند جامعه را به مخاطره بیندازد زیرا ایجاد باور کرده و باور منتهی به کنش اجتماعی می‌شود و این دخالت در حکمرانی یک کشور دیگر است.
برخی مخاطرات هوشمندسازی اشیاء
فیاضی با بیان اینکه بخش هوشمندسازی اشیاء از دیگر تحولاتی است که در آینده با آن مواجهیم و غرب و چین به شدت روی این مسئله کار می‌کنند، گفت: الان موبایل و کامپیوتر هوشمند شده است ولی فرض کنید بسیاری از اشیاء زندگی ما به این سمت بروند، در این صورت همه اطلاعات زندگی ما در اختیار تولیدکنندگان این نوع نرم‌افزارهای هوشمند خواهد بود مثلا فردی با تلفن همراه‌اش در خانه را باز می‌کند و قفل می‌زند و کولر را روشن و خاموش می‌کند و .. و اگر این به همه اشیاء تسری یابد، چه وضعی برای حکمرانی ایجاد خواهد شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: حتی فضای مجازی در مرزهای جغرافیایی تغییر ایجاد می‌کند و ما یک نوع مرز جغرافیایی در گوگل داریم که ممکن است با فضای حقیقی فرق داشته باشد، از طرفی هوش مصنوعی به جای انسان تصمیم گرفته و فکر می‌کند و در همه ساحات قابل تعریف است و هوش مصنوعی هم براساس منطق حکومت‌ها تصمیم نمی‌گیرد و می‌تواند وارد همه عرصه‌هایی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و ... شود.
فیاضی تصریح کرد: در گذشته مثلا در بحث اقتصاد، مردم برای تامین نیاز خود سراغ مغازه‌ها می‌رفتند و بعدا فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای آنها را به محاق برد و الان بحث مال‌ها مطرح است و فناوری‌های جدید روی دست همه آنها زده است و ما می‌توانیم در این فضا با بازارهای جهانی مرتبط باشیم و خیلی از واسطه‌ها حذف می‌شوند و قیمت‌ها هم کاهش می‌یابد و از هر جای دنیا هم جنسی بخواهیم برای ما می‌فرستند و حتی ذائقه مخاطب را هم تحلیل می‌کند؛ حتی پول خلق می‌شود و اعتبار جایگزین پول می‌شود و اینها برای حکمرانی بسیار خطرناک است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: اگر ما نسبت به فناوری‌ها منفعل باشیم به صورت کلی صحنه را واگذار خواهیم کرد؛ البته اینکه می‌گوییم چطور باید عمل کنیم مستلزم حل یکسری مبانی است. کشورها اهداف و ارزش‌ها و اصولی دارند و حکمرانی باید تقویت‌کننده و تحقق‌دهنده این ارزش‌ها و اصول باشند ولی این فناوری‌ها آن را تهدید می‌کنند.
فیاضی بیان کرد: در مورد راهکار باید نظریات مبنا را روشن کنیم؛ مثلا اینکه آیا مردم را به عنوان کنشگر اصلی می‌پذیریم و اینکه آنان تولیدکننده محتوا هستند؟ معتقدم مردم می‌توانند در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری و تحکیم یک باور و ارزش کمک کنند و باید به عنوان فرصت به آنها نگاه کنیم.
فناوری تیغ دولبه است
وی با بیان اینکه فناوری مجازی تیغ دو لبه است، گفت: در مقام راه حل یکسری توصیه‌های عمومی مانند تنظیم‌گری و مشارکت مردمی را می‌توانیم ارائه دهیم؛ متاسفانه فناوری وقتی وارد کشور شد از همان ابتدا در چارچوب سازمانی و تنظیم‌گری مشخص فعالیت نکرد و این تهدید است مثلا اگر اینستاگرام و واتساپ و ... از ابتدا با نظارت در اختیار مردم قرار می‌گرفت فرصت برای ما بود ولی چون از ابتدا نظارت نکردیم جمعیت زیادی وارد آن شده و فعال شدند و سلب آن از مردم دشوار است.
فیاضی اظهار کرد: اگر از ابتدا برای فضای مجازی ضوابط و قوانین محکمی ایجاد شده بود و اجازه نمی‌دادیم از این قوانین تخطی شود امروز تنظیم‌گری بهتری را برای این فضا شاهد بودیم؛ ما باید فضای سایبر را یک زیست‌بوم مانند فضای حقیقی تلقی کنیم؛ اگر در فضای حقیقی پیوست فرهنگی برای کار اقتصادی تعیین نشود آسیب‌هایی به همراه دارد و در فضای مجازی هم دقیقا این مسئله مصداق دارد و می‌تواند جامعه را گرفتار بحران کند.
فضای مجازی همراه با تنظیم‌گری؛ فرصت برای کشور
وی در پاسخ به این پرسش که چرا ما نوعی همه‌چیز هراسی را از جمله در فضای مجازی ایجاد کرده‌ایم، اضافه کرد: بنده معتقدم فضای مجازی کاملا می‌تواند یک فرصت برای کشور و مردم تلقی شود ولی به شرط اینکه ضوابط و تنظیم‌گری مناسب هم وجود داشته باشد؛ یکی از افراد آمریکایی گفته بود ما اشتباه کردیم فضای مجازی را در اختیار ایرانیان قرار دادیم زیرا در کوتاه مدت به نفع ما است ولی در درازمدت آنها سود خواهند برد.
وی با تاکید بر اینکه نگاه بنده به فناوری منفی نیست و می‌تواند تیغ دو لبه باشد، گفت: امروز نیازمند بازبینی در الزامات و قوانین فضای مجازی هستیم زیرا متاسفانه براساس آمار برخی اندیشکده‌ها، کشور ما جزء عقب‌ترین کشورها است و تنظیم‌گری کنار گذاشته شده است.
تاکید بر تنظیم‌گری در فضای مجازی
فیاضی گفت: الان تخلف از قوانین مجلس می‌تواند جرم‌انگاری داشته باشد ولی قانونی در این زمینه مصوب نشده است لذا آفات و گرفتاری‌هایی از طریق فضای مجازی متوجه ما شده است. الان فضای مجازی در کشور هیچ قانونی ندارد و یا حداقلی است و این هشدار جدی را باید داد که عنان کار از دست ما خارج نشود. در همین در اغتشاشات اخیر مشخص شد ربات‌ها و پلتفرم‌ها آن را جهت دادند و فضا را به آشوب کشاندند و اینها تهدیدات واقعی است که از طریق فضای مجازی ایجاد می‌شود.
انتهای پیام
