ارتباط وزارت اقتصاد با بدنه علمی حوزه اقتصاد اسلامی نظام‌مند می‌شود

حجت‌الاسلام و المسلمین سعید فراهانی‌‌فرد، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی در حوزه اقتصاد اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه انتصاب مشاور وزیر اقتصاد در ارتباط با اقتصاد اسلامی و حوزه علمیه تا به حال سابقه نداشته و اقدام مبارکی است که از طرف وزیر محترم انجام گرفته، گفت: امیدوارم این مسئله در وزارت ساختارمند شده و استمرار داشته باشد.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه قم گفت: وزیر محترم اقتصاد تأکید دارد که ارتباطی بین بدنه علمی نظام در حوزه اقتصاد اسلامی و بدنه اجرایی در وزارت اقتصاد و زیرمجموعه‌های آن شکل گیرد.

تأکید وزیر اقتصاد بر ارتباط متخصصین اقتصاد اسلامی با وزارتخانه

این عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: وزارت امور اقتصادی و دارایی از مجموعه‌های گسترده‌ای تشکیل می‌شود که از جمله آن‌ها، بانک‌ها هستند؛ در این رابطه مسئله بانکداری اسلامی در چند سال اخیر از جمله مسائل بحث‌برانگیز و قابل توجه بوده است. همچنین از حوزه‌های مهم دیگر این وزارتخانه می‌توان به بازار سرمایه اشاره کرد که در این خصوص یک شورای فقهی در کنار شورای عالی بورس و بانک مرکزی وجود دارد که تا حدودی ارتباط بین فقهای اقتصاددان حوزه علمیه با بانک مرکزی و بورس ایجاد شده است، اما با این وجود تأکید وزیر فعلی اقتصاد بر این است که این ارتباط باید گسترده‌تر شود.

وی ادامه داد: یکی دیگر از زیرمجموعه‌های وزارت اقتصاد، بیمه است که طبق نظر و تأکید وزیر محترم اقتصاد، در استفاده از ابزارها و شیوه‌های نوین بیمه در کشورهای دیگر و مطابقت آن با شریعت اسلامی، شورای فقهی بیمه نیز باید تشکیل شود. در این راستا کسانی که در زمینه بیمه تخصص داشته و همچنین به لحاظ فقهی متخصص هستند، باید اعضای تشکیل دهنده این شورا باشند.

مشاور وزیر اقتصاد در حوزه اقتصاد اسلامی اظهار کرد: سازمان امور مالیاتی نیز از دیگر زیرمجموعه‌های این وزارتخانه به حساب می‌آید؛ بحث مالیات هم از جهت مباحث کارشناسی و هم از جهت مباحث اسلامی ابعاد گسترده‌ای دارد. از یک طرف در همه کشورها معمولاً هزینه‌های دولت از طریق مالیات تأمین می‌شود و از طرف دیگر مسئله عدالت مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی توسط صاحبان ثروت و قدرت یکی از موضوعاتی مورد توجه اقتصاد اسلامی است، بنابراین لازم است نسبت به پایه مالیاتی و نرخ های آن با توجه به این مساله تجدید نظر صورت گیرد.

رکود و گرانی؛ مشکلات اقتصادی که به وضوح دیده می‌شوند

فراهانی‌فرد تصریح کرد: در نظام اقتصادی اسلام، رفاه عمومی در کنار عدالت از اهداف مهم نظام تلقی می‌شود و رکود و تورم‌های شدید که معیشت عامه مردم را دچار اختلال می‌کند با این اهداف سازگاری ندارد. در این راستا گمرک و مناطق آزاد که از زیرمجموعه‌های وزارت هستند می‌توانند نقش سازنده‌ای داشته باشند و جلوگیری از رانت، فساد و قاچاق یکی از مسائل مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد.

مشاور وزیر اقتصاد در حوزه اقتصاد اسلامی گفت: کسانی که در حوزه اقتصاد اسلامی متخصص هستند، از جمله کسانی‌ هستند که علاوه بر فارغ‌التحصیلی مقطع دکتری در دانشگاه‌های معتبر در رشته اقتصاد و تدریس در این حوزه، دارای تحصیلات بالای حوزوی نیز هستند و آثار خود را نیز در زمینه حوزه اقتصاد اسلامی در این سال‌ها منتشر کرده‌اند.

سابقه اقتصاد اسلامی

حجت‌الاسلام و المسلمین فراهانی‌فرد در رابطه با پیشینه منابع اقتصاد اسلامی بیان کرد: اگر بخواهیم خیلی دورتر را نگاه کنیم، از زمان خود پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به مباحث اقتصادی در اسلام پرداخته شده و روایات ما آکنده از مطالبی است که در مورد موضوعات اقتصادی است که مردم در زمینه‌های مختلف آن با مشکلات و مسائلی روبرو بوده و از ائمه اطهار(ع) سؤال کرده و پاسخ گرفته‌اند؛ کتاب‌های روایی ما ابواب اقتصادی زیادی دارند و به همین جهت هم فقهای ما از زمان‌های گذشته کتاب‌هایی در این حوزه تحت عنوان فقه الاقتصاد نوشته‌اند مثل کتاب «المکاسب» که مرحوم شیخ انصاری آن را نوشته‌ و طلبه‌ها آن را در حوزه می‌خوانند که مسائلی در مورد معاملات در آن مطرح می‌شود. همچنین کتاب «الاجاره» در مورد فقه الاجاره، کتاب المضاربه و ... در این زمینه نوشته شده است.

فراهانی‌فرد یادآور شد: بنابراین منابع اقتصاد اسلامی به زمان خود پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) برمی‌گردد؛ البته در آن زمان چیز مدونی به عنوان اقتصاد اسلامی نداشتیم اما منابع دینی فراوانی وجود دارد که تحقیق و پژوهش در ارتباط با اقتصاد اسلامی را تسهیل می‌کند.

وی اظهار کرد: در ۵۰ سال اخیراولین کسی که به صورت نظام‌مند و تحت عنوان مکتب اقتصاد اسلامی کتاب نوشت، آیت‌الله شهید محمدباقر صدر بود که متخصصین اقتصاد اسلامی در دنیا ایشان را می‌شناسند و از مطالب ایشان در کتاب «اقتصادُنا» استفاده می‌کنند.

فراهانی‌فرد گفت: بعد از انقلاب اسلامی نیز مسائلی همچون بانکداری بدون ربا مطرح شد و پژوهش‌هایی در مورد آن صورت گرفت که در این راستا طلاب حوزه‌های علمیه علاوه بر تحصیلات بالای حوزوی، مدارک دکتری اقتصاد را نیز از دانشگاه‌ها کسب کردند و وارد حوزه اقتصاد اسلامی شدند. هم‌اکنون حدود ۱۰۰ نفر متخصص حوزه اقتصاد اسلامی در کشور حضور دارند که اکثراً در قم مشغول فعالیت هستند. علاوه بر این اساتید زیادی نیز به صورت پراکنده در این زمینه در سطح کشور فعالیت دارند.

وی ادامه داد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از جمله پژوهشگاه‌هایی هستند که گروه اقتصاد اسلامی دارند و تألیفاتی را در این زمینه منتشر کرده‌اند. مؤسسه امام خمینی(ره) قم، دانشگاه مفید قم، جامعة المصطفی العالمیه و دانشگاه قم همگی دارای گروه اقتصاد اسلامی هستند. در دانشگاه قم نیز دانشجویانی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه‌های بانکداری اسلامی و اقتصاد اسلامی تحصیل کرده‌اند.

فراهانی‌فرد اضافه کرد: در حوزه علمیه نیز انجمنی به عنوان انجمن اقتصاد اسلامی داریم که متخصصین اقتصاد اسلامی که در زمینه اقتصاد و همچنین حوزه تحصیل کرده‌اند در این انجمن نماینده دارند که در مقاطع مختلف، نشست‌ها، همایش‌ها و میزگردهایی را برگزار می‌کند که تا به حال منشأ اثر نیز بوده است.

معاون پژوهشی دانشگاه قم بیان کرد: در حوزه علمیه قم همچنین مرکزی به عنوان مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی داریم که طلبه‌های متخصص در این حوزه در این مرکز طبق فرمایش مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در زمینه اقتصاد مقاومتی مشغول فعالیت هستند که مدیریت و اعضای شورای سیاستگذاری آن را مستقیما خود آیت‌الله اعرافی تعیین کرده‌اند. همچنین چندین مجله در زمینه اقتصاد اسلامی منتشر شده است؛ برخی از این مجلات حدود ۱۰۰ شماره منتشر شده‌اند که هر شماره‌ اگر تنها ۷ مقاله نیز منتشر کرده باشد، حدود ۷۰۰ مقاله فقط یک مجله منتشر کرده است.

لزوم انتقال دغدغه‌های مراجع به وزارتخانه

این استاد اقتصاد دانشگاه بیان کرد: رساله‌های مقطع دکتری، ارشد و سطح ۴ حوزه نیز در زمینه اقتصاد اسلامی تألیف و منتشر شده و دانشجویان زیادی در حوزه بانکداری اسلامی و ...در سرتاسر کشور هم اکنون در حال تحصیل‌ هستند؛ لازم است هم اکنون این ظرفیت‌ها به سیاستگذاری‌ها و اجرا متصل شوند که یکی از مسئولیت‌های مشاور وزیر در حوزه اقتصاد اسلامی این است ارتباط بین وزارت اقتصاد و بدنه علمی اقتصاد اسلامی ایجاد کند.

وی در پایان تأکید کرد: مراجع عظام تقلید نیز دغدغه‌های زیاد در زمینه اسلامی بودن نهادهای اجرایی کشور دارند؛ در این باره به طور خاص به مشاور وزیر مأموریت داده شده نقطه نظرات مراجع و دغدغه‌های آنان را به وزارت اقتصاد منتقل کند و اگر پاسخی هم در این خصوص از وزارت خانه دریافت شد از این مجرا به مراجع عظام انتقال داده شود. که امیدوارم در این مسئولیت مهم بتوانم منشأ اثر باشم و همین جاز از همه اساتید بزرگوار که دغدغه اقتصاد اسلامی دارند تقاضا می‌کنم در این مأموریت بنده را کمک کنند.

گفت‌وگو مجتبی برزگری