از برگزاری همایش ملی جریان‌سازی تدبر در قرآن تا محکومیت جنایات طالبان توسط آیت‌الله صافی

به گزارش ایکنا، در ادامه مروری بر مهم‌ترین اخبار هفته گذشته در سرویس معارف ایکنا خواهیم داشت.

آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در پیامی به مناسبت حوادث تأسف‌بار افغانستان و جنایات طالبان تاکید کرد: آیا می‌شود گروهی، خود را انسان بنامند، اما نسبت به هم‌نوع خود این همه جنایات مرتکب شوند!؟ اعتماد به گروهی که سابقه شرارت و قتل و آدم‌کشی آنان بر همه جهانیان روشن است اشتباه بزرگ و غیر قابل جبرانی است!

همایش ملی جریان‌سازی تدبر 

همایش ملی جریان‌سازی تدبر 23 تیرماه با حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه در 4 پنل برگزار شد و سخنرانان درباره فواید و ظرفیتهای اجتماعی آن مطالبی ارائه کردند و البته نقدهایی هم بر مبانی و روش‌شناسی جریانات تدبری انجام شد.

مجید معارف، استاد دانشگاه تهران معتقد است، قرآن کریم ساختاری تدبرمحورانه دارد و برای اثبات آن می‌توان به جامعیت معنایی و خطابی قرآن استناد کرد؛ از دید وی، ساختار سوره‌محوری این نقشه الهی بوده است تا فرازهایی از قرآن با بسمله از یکدیگر جدا شوند تا سبب تسهیل در تدبر و فهم آیات شوند.

 از دید وی، الگوی خطاب، الگوی استفهام، الگوی قسم، الگوی مثل، الگوی قصص، الگوی تقابل، آیات القوم، الگوی آیات غرر و الگوی خلاف همگی باعث می‌شود تا انسان در مواجهه با آیات قرآن به سمت تدبر در آن پیش رود.

معارف تأکید کرد: تدبر در قرآن هم آثار علمی مانند درک اعجاز قرآن، شناخت احکام و حلال و حرام و درک صحیح در تنظیم روابط اجتماعی و هم آثار عملی مانند موعظه‌پذیری، افزایش ایمان و خشوع و تقویت انس با قرآن را به همراه دارد و این موارد از جمله نتایج تدبر در قرآن کریم است.

سخنران دیگر این همایش یعنی احمد پاکتچی معتقد است تدبر، انحصار فهم قرآن را از قشر خاصی سلب می‌کند ولی مبانی آن مطابق با مبانی اومانیسم به معنای انسان‌محوری است و آفات و آسیب‌هایی به دنبال دارد. 

وی در این همایش به بحث درباره مسئله تدبر و فهم قرآن و نسبت آن با بازاندیشی دینی پرداخت و گفت: نواندیشی دینی و رجوع دوباره به سمت متن مقدس برای استخراج سبک زندگی متناسب با شرایط امروز، فقط مسئله ما مسلمین نیست و همه ادیانی که مدرنیته را تجربه کرده‌اند، دنبال این بوده‌اند.

کشاکش مدرنیته و دین‌باوری

پاکتچی تصریح کرد: در طول چند قرن اخیر کشاکشی بین دین‌باوری و مدرنیته ایجاد شده است و این ستیز تا امروز هم ادامه دارد؛ برخی مواردی که در فضای تدبر با آن مواجهیم کاملاً به مبانی و اصول مدرنیته برمی‌گردد. در تدبر، یکی از مباحث رایج این است که نقطه عزیمت از عقل است که دقیقاً منطبق بر بحث اومانیسم غرب است. البته در ایران اومانیسم را انسان‌پرستی می‌دانند در حالی که انسان‌محوری مراد است. 

فروغ پارسا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات هم دیگر سخنران این همایش به موضوع «امین احسن اصلاحی، طلایه‌دار رهیافت‌های تدبری به قرآن» پرداخت و گفت: اگر بخواهیم مؤلفه‌های تدبری اصلاحی را مطرح کنیم، مهم‌ترین بحث این است که ایشان می‌خواهد یک فهم بی‌واسطه از قرآن داشته باشد و اساساً تدبر یک قیام علیه روش‌های سنتی تفسیر است و نقادی روش‌های سنتی تفسیری نیز از مؤلفه‌های تدبری اصلاحی بوده است و مؤلفه مهم نظریه امین اصلاحی در تدبر، بحث تفسیر قرآن به قرآن است. حال پرسش این است که اصلاحی، تدبر خود را چطور نظریه‌پردازی کرده است؟ وی به نظریه انسجام قرآن رسیده است و از نظر اصلاحی و استادش فراهی، آیات و سوره‌های قرآن از هم مجزا نیستند و بر روی هم یک واحد منسجم را شکل می‌دهند. از دیدگاه اصلاحی ترتیب کنونی قرآن اصالت دارد، برخلاف نظر کسانی که می‌گویند ترتیب نزول را باید برای قرآن لحاظ کنیم.

قرآن متنی ادبی است

سخنران دیگر این همایش محمدکاظم شاکر، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه دو نوع نگاه پنجره‌ای و آینه‌ای می‌توان به قرآن و متون مقدس داشت، افزود: خواننده متن، مخصوصا وقتی متن ادبی باشد، در آفرینش معنا نقش دارد و این می‌شود همان ساخت معنا و در این صورت است که متن مقدس به مثابه آینه‌ای رو‌به‌روی شخص قرار می‌گیرد و آن شخص می‌تواند خود را در آن آینه بیابد و اصلاح کند که برتری متون ادبی بر متون غیر ادبی همین است. می‌خواهم بگویم که قرآن یک متن ادبی است و باید این کتاب را این‌طور دید و فقط نباید آن را به مثابه پنچره دید، بلکه باید به مثابه آینه دید.

قرآن متن ادبی است، حال باید ببینیم خصوصیت متن ادبی چیست. متن ادبی، بیشتر گزاره‌های غیراخباری دارد و شاید نظر من طوری باشد که به خیلی از سنت‌گرایان بربخورد اما من با متفکرینی مانند مجتهدشبستری همراه هستم که زبان اصلی قرآن را اخباری نمی‌دانند، بلکه معتقدند زبان استعاری است و این زبان را باید به مثابه آینه دید؛ گرچه می‌توان به مثابه پنجره هم دید.

عبدالهادی فقیهی‌زاده هم در این همایش به تفاوت تفسیر و تدبر پرداخت؛ او معتقد است در باب تفاوت‌هایی که بین تدبر و تفسیر است، باید گفت: تدبر همگانی است، در مقابل تفسیر که تخصصی است. اگرچه بسیاری می‌توانند فیزیک‌دان و شیمی‌دان و پزشک باشند، اما در مقام عمل، همه جامعه‌شناس، فیزیک‌دان یا شیمی‌دان یا پزشک نیستند. همه می‌توانند تدبر کنند، اما نمی‌توانند مفسر باشند. تفاوت دیگر این است که تدبر درون‌‌زا است و چندان نیازمند علوم پیشینی نیست. نمی‌خواهم بگویم تدبر در خلأ ظهور می‌کند، چه اینکه هیچ عملیات تفسیری این حالت را ندارد و هیچ فهمی این طور ظهور نمی‌کند، اما تفسیر، متأثر از علوم پیشینی مفسر است که گاه با پیش‌فرض‌های فراوان هم‌نشین می‌شود، اما تدبر درون‌زاست و می‌تواند زایش درونی با قرآن به وجود آورد.

البته بر آنم که تدبر بی‌نیاز از حدیث، تاریخ و تعقل نیست. مگر می‌توان کلام الهی را بدون اندیشه‌ورزی و خردورزی دریافت و مگر می‌توان قرآن را آنطور که شایسته است بدون درک پیش‌زمینه‌های ظهور متن مقدس دریافت؟ خیر.

نشست‌های علمی 

نشست علمی نقد و بررسی تقریر سوئین برن از برهان دکارت بر اصالت نفس و مقایسه آن با برهان انسان معلق در فضای ابن‌سینا 23 تیرماه با حضور سوئین برن و برخی از اساتید کلام و فلسفه حوزه و دانشگاه برگزار شد؛ حجت‌الاسلام شیروانی در این نشست به نقد دیدگاه برن پرداخت و افزود: براساس مقدمه اول برهان سوئین برن رابطه من با اندیشیدن روشن نیست و اینکه آیا جزء ذات و یا بیرون از ذات من است و اگر بیرون از ذات باشد آیا قابل انفکاک از من است یا خیر؛ اینکه جزء ذات من باشد نیاز به دلیل دارد که در این برهان ذکر نشده است. اگر اندیشیدن جداشدنی باشد در این صورت قابل تصور است من باشم ولی اندیشه نداشته باشم گرچه در وضع و حال کنونی می‌اندیشم.

در ادامه برن در پاسخ شیروانی گفت: در پاسخ به اشکال وارد شده اگر ما تأمل کافی در مورد مفهوم من داشته باشیم اندیشه رخ می‌دهد و نیازی به بدن نیست، هویت من خاستگاهی برای اندیشیدن است ولو بدن نباشد.

نشست «حاکمیت، خانواده، قاعده لاحَرَج» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین هادی فاضل‌بابلی، استاد موسسه عالی فقه و علوم اسلامی، برگزار شد. وی در این نشست به آیه 34 نساء و بحث قوامیت پرداخت و گفت: درباره این آیه افراد مختلفی نظر داده‌اند و برخی گفته‌اند «وَاضْرِبُوهُنَّ» به معنای زدن نیست، بلکه بدین معناست که آنها را رها کنید. اما یک عرب‌زبان می‌داند که این کلمه در این بافت به معنای زدن است. دیدگاهی دیگر معتقد است که من می‌پذیرم که انشاء است اما داستان « وَاضْرِبُوهُنَّ» یک چیز دیگر است. این دیدگاه می‌گوید قرآن با جامعه مکه و مدینه صحبت می‌کند که زدن در آنها آزاد بوده و همانند نقل و نبات، زن را می‌زدند و قرآن همانگونه که برده‌داری را اندک اندک حذف کرد اما در اینجا نیز سیاق آن دستور نیست، بلکه اندک اندک درصدد حذف آن برمی‌آید و می‌‌گوید اگر هم اختلافی پیش آمد اول موعظه کنید و ناراحتی خود را نشان دهید و اگر کارایی نداشت سپس وی بزنید. 

دولت در اندیشه صدر 

نشست علمی «دولت در اندیشه شهید صدر» 22 تیرماه برگزار شد و حجت الاسلام لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلاکی در این نشست، گفت: شهید صدر نظریه جدیدی دارد و آن اینکه مبدع دولت و مخترع آن انبیاء الهی هستند و دولت هدیه انبیاء به بشر است. بنابراین اینکه گفته شود دولت دینی است یا خیر سبب تعجب می‌شود. این نوآوری بسیار مهم است. همچنین طبقه‌بندی وی از دولت به عنوان یک فقیه، متلکم، حکیم و عالم علوم انسانی و اسلامی از دیگر ممیزات اندیشه صدر است.

لکزایی با بیان اینکه شهید صدر این طبقه‌بندی‌ها را تغییر داد و به سه دسته تقسیم کرد، اضافه کرد: اول دولت‌هایی که از لحاظ فکری ضد اسلام هستند؛ در دوره وی، مارکسیسم و سرمایه‌داری مصادیق این دولت و دولت‌های کافر بودند، چون قصد دارند اسلام را از بین ببرند. نوع دوم دولت از منظر شهید صدر، دولتی است که مکتب فکری ندارد و با کودتا و زور به قدرت رسیده و این دولت هم کافر است ولو هم حاکم و هم شهروندانش بگویند که ما مسلمان هستیم؛ نوع سوم هم دولتی است که عمداً خلاف اسلام رفتار می‌کند. مسئولان چنین حکومتی باید عزل شوند و امر به معروف و نهی از منکر صورت بگیرد و اگر تأثیری نداشت، فرمان بردن از چنین حاکم و حکومتی ممنوع است.

نقدی بر تفسیر معاصرانه

چهارمین کرسی علمی ـ ترویجی نقد کتاب «تفسیر معاصرانه قرآن کریم» با موضوع بررسی و ارزیابی رویکرد تفسیر معاصرانه قرآن کریم به آیات امامت و ولایت اهل بیت(ع)، عنوان دیگر  نشست علمی برگزار شده در هفته جاری است.

حجت‌الاسلام فتح‌الله نجارزادگان، استاد گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران، به عنوان ارائه‌دهنده، گفت: محور سوم سخنان من به ضعف‌های موردی اختصاص دارد. مورد اول اینکه خداوند در آیه 124 بقره می‌فرماید: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ و چون ابراهيم را پروردگارش با كلماتى بيازمود و وى آن همه را به انجام رسانيد [خدا به او] فرمود من تو را پيشواى مردم قرار دادم [ابراهيم] پرسيد از دودمانم [چطور] فرمود پيمان من به بيدادگران نمى‌رسد».

نویسنده تفسیر معاصرانه در اینجا باید تصریح می‌کرد که هم شیعیان و هم اهل‌سنت، چه آنهایی که کلمات را در درون خود آیه دیدند و چه آنهایی که خارج از قرآن دیدند، می‌گویند این کلمات بعد از نبوت حضرت ابراهیم بوده است. ای کاش مؤلف می‌گفت که بالاتفاق شیعه و سنی، هر کس این کلمات را تفسیر کرده، تصریح کرده است که این کلمات برای بعد از مقام نبوت است. پس امامت برتر از نبوت است.

نکته دوم اینکه اگر ایشان می‌گوید که روش ما تفسیر قرآن به قرآن است، باید این آیه را با آیه 73 سوره انبیاء «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ» تفسیر می‌کرد، یعنی همان کاری که علامه کرد، چون اینها یکی از منابعشان تفسیر المیزان است. با این حال سراغ آیه «وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا» رفته‌اند. تا جایی که بنده اطلاع دارم احدی این حرف را نزده است. امامت در آن آیه با امامت در این آیه بسیار تفاوت می‌کند. نکته دیگر اینکه اینها گفتند امامتی که در این آیه است به معنای پیشوای معنوی است. این حرف را علامه هم زدند، ولی هیچ کس دیگر نگفته و امامت به معنای پیشوای معنوی است.

وبینار «نقش سادات رضوی در گسترش فرهنگ اسلامی در هند»

محمدعلی ربانی، رایزن کشورمان در دهلی نور طی سخنانی در وبینار «نقش سادات رضوی در گسترش فرهنگ اسلامی در هند» با اشاره به اهمیت و جایگاه سادات رضوی در مطالعات و پژوهش‌های شیعه‌شناسی در هند اظهارکرد: تاریخ گسترش اسلام در جهان به صورت عام و تاریخ تشیع در شبه قاره هند به صورت خاص، با موضوع سادات ارتباطات تنگاتنگی دارد، زیرا سادات همواره یکی از عناصر در اسلامی‌سازی و تمدن‌سازی در بسیاری از جوامع مانند آسیای جنوب شرقی، شبه قاره و شمال افریقا به شمار می‌روند و از مهم‌ترین عامل انتقال و گسترش اندیشه و فرهنگ اسلامی به سرزمین هند محسوب می‌شوند.

وی افزود: ساداتی که در اعصار مختلف، به ویژه دوره سلاطین اسلامی هند و از خراسان و دیگر نقاط ایران به هند مهاجرت کردند، دیگر عوامل گسترش اسلام ناب در هند هستند. آنان پس از مهاجرت به هند، در قرن ۱۲، مورد استقبال حکومت وقت قرار گرفتند و مناطق مختلفی مانند «نوهتا»، «پانی پات»، «بیجنور» و بلندشهر «جوار» را به مرکز سکونت و فعالیت سادات تبدیل کردند.

سایر رویدادها

آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، 21 تیرماه در ادامه تفسیر سوره مبارکه لیل، گفت: خداوند در این سوره بعد از ذکر سه قسم در آیات اول تا سوم به روز و شب و خلقت زن و مرد در آیه چهارم فرموده است که تلاش‌های شما متشتت و پراکنده است؛  در ادامه فرمود کسانی که اهل تقوا و اهل بذل و بخشش و دست و دل باز هستند، در یک گروه قرار دارند و ویژگی آنها این است که تصدیق به حسنی می‌کنند.

رئیس میز قرآن قطب تعمیق ایمان دفتر تبلیغات اسلامی، از انتشار کتاب «سبک پوشش براساس آموزه‌های قرآن و اهل بیت(ع)» از مجموعه آثار فرهنگنامه سبک زندگی بر اساس آموزه‌های قرآن و اهل بیت (ع) خبر داد. 

به گفته عیسی‌زاده آثار پوشش شامل؛ طهارت قلب، رستگاری، امنیت، پیشگیری از تحریک شهوات، زیبایی، محافظت از بدن، ایجاد نشاط و رفع اندوه و بهره‌مندی از پاداش الهی همچنین شرایط پوشش زنان شامل؛ خوشبو نبودن، نازک و بدن نما نبودن، شبیه نبودن به پوشش مردان، تنگ نبودن، مشهور و انگشت‌نما نبودن، زینتی نبودن، شبیه نبودن به پوشش بیگانگان از موضوعات مطرح شده در این اثر است.

ثبت نام در المرتضی

مؤسسه بین‌المللی المرتضی(ع) در راستای ترویج مکتب اهل بیت علیهم‌السلام با همکاری مرکز ارتباطات بین‌الملل حوزه‌های علمیه و حوزه‌های استانی در زبان‌های انگلیسی(ویژه قم)، روسی، پرتغالی، اسپانیولی و چینی از بین طلاب مستعد ثبت‌نام می‌ کند. علاقه‌مندان می‌توانند برای ثبت‌نام به لینک سایت مؤسسه بین‌المللی المرتضی علیه‌السلام به نشانی https://murtaza.ir/fa/مراجعه کنند.

کتاب «خلاصة البیان فی تفسیر القرآن» با حضور رئیس دفتر مقام معظم رهبری در قم و آیت‌الله فاضل لنکرانی رونمایی شد. این کتاب در چهار جلد و سه هزار صفحه نوشته آیت‌الله سید هاشم میردامادی بوده که به تقریظ مقام معظم رهبری مزین شده است.