علوم تربیتی دینی نباید التقاطی باشد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حجت‎الاسلام والمسلمین صادق‌زاده در روز سوم دوره «مفتاح» در حوزه رشته تخصصی روانشناسی و علوم تربیتی حضور یافت و به بیان رویکردهای علوم تربیتی، مبانی و نقد هر یک از آنها و در نهایت به دیدگاه خود پرداخت.

وی در بیان دیدگاه‎های بیان شده به شش دیدگاه اشاره کرد و گفت: دیدگاه نخست کشف و استنباط که در این دیدگاه همه مباحث علوم تربیتی از ابتدا تا انتها از دین استخراج می‎شود و دستاوردهای مستقل بشری به رسمیت شمرده نمی‎شود.

این استاد علوم تربیتی ادامه داد: دیدگاه دوم تاییدی و تکمیلی است، کاربرد آن در علوم تربیتی آن است که علوم تربیتی موجود به رسمیت شناخته می‎شود و نقش دین نیز تکمیل و تتمیم آنها است. دیدگاه سوم داوری و تهذیب است که معتقد است علوم تربیتی به شرط تایید و داوری توسط دین مورد قبول است. رویکرد چهارم رویکرد فرضیه‎انگاری دین است که طبق این دیدگاه گزاره‌های دینی به عنوان فرضیه به علوم تربیتی ارائه می‌شود تا مورد آزمایش و داوری قرار گیرد.

وی با اشاره به رویکرد پنجم گفت: رویکرد پنجم تاثیر غیرمستقیم و عدم مداخله است که طبق این دیدگاه، تعالیم دین فقط در مقام کشف آن هم به صورت غیرمستقیم موثر است؛ یعنی شرط دینی بودن علم این است که عالم تولید کننده آن علم هم مسلمان باشد. رویکرد ششم، رویکرد تاسیسی است که معتقد است علم چند لایه دارد و هسته‎ مرکزی آن، مبانی متافیزیکی است که اگر این مبانی مطابق اسلام باشد، علم هم اسلامی می‎شود.

صادق‎زاده در پایان به بیان نظریه مختار خود با عنوان رویکرد ارتباط معرفتی پرداخت و افزود: دین دائره‎المعارف نیست، علوم تربیتی دینی نباید التقاطی باشد. نقش دین باید نقش خلاقانه و فعال باشد و نه صرفا مهذّب و منفعل. روش‎شناسی علم نیاز به اصلاح دارد. تغییر مبانی در روش‎شناسی علم هم اثر دارد. امکان گفت‌گو با علوم تربیتی غیردینی باید فی‌الجمله وجود داشته باشد. با نقد محتوای علوم تربیتی اسلامی نباید خود دین نقد شود بلکه دیدگاه عالم باید نقد شود. اسلام علاوه بر ارائه مبانی متافیزیکی، تعالیم تربیتی مستقیم هم دارد.

وی همچنین به جمع‎بندی مباحث خود پرداخت و گفت: حاصل این مباحث این است که نظریه‎پردازی باید با تکیه بر تعالیم بنیادی اسلامی و تعالیم تربیتی اسلامی باشد که این تعالیم به مثابه مفروضات نظری هستند و با استفاده از یافته‎های سایر علوم (که آنها هم در چارچوب تعالیم بنیادی اسلامی پذیرفته شده‎اند) باید در فضای دینی اثبات شود؛ به این معنا که فهمش از دین فقاهتی و اجتهادی باشد و در فضای علمی نیز باید آزمون پذیر باشد. نکته قابل توجه آن است که نظریه تولید شده منسوب به عالم است و نه به دین و این علم به معنای مصطلح دینی نیست؛ یعنی مستخرج از دین نیست بلکه با رویکرد دینی است.