حجت‌الاسلام والمسلمین بابایی بیان کرد:
نگاه امام موسی صدر به عاشورا؛ مقوله الهیاتی
گروه اندیشه: عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: اگر بخواهیم از نگاه امام موسی صدر عاشورا را بیان کنیم باید بگوییم که عاشورا از منظر امام موسی صدر یک مقوله الهیاتی است و از نگاه وی دارای چند بُعد شهادت، ایمان، امام، معجزه و توحید است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست
عاشورا و نیازهای انسان معاصر در نگاه امام موسی صدر روز سه شنبه 27 مهرماه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین
حبیب‌الله بابایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و شعرخوانی ساعد
باقری در مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله بابایی اظهار کرد: آنچه را که می‌توان در آثار امام موسی صدر درباره نگاه وی به واقعه عاشورا یافت در سه کتاب «سفر شهادت»، «ادیان در خدمت انسان» و « نای و نی» بیان شده است.
وی افزود: اگر بخواهیم از نگاه امام موسی صدر عاشورا را بیان کنیم باید بگوییم که عاشورا از منظر امام موسی صدر یک مقوله الهیاتی است و از نگاه وی دارای چند بُعد شهادت، ایمان، امام، معجزه و توحید است، اما سؤال این است که یک مقوله الهیاتی چگونه می‌تواند با انسان معاصر ارتباط برقرار کند؟.
بابایی اظهار داشت: الهیات معطوف به ماوراء و مادون است و به مثابه پاسخ به نیازهای انسانی در این دنیا است و زمانی که بحث نیاز مطرح می‌شود منظور نیاز مادی نیست، بلکه نیاز انسانی و فرهنگی و ... مورد توجه است و در مرحله بعد انسانی بودن عام‌تر از اسلامی بودن است اگرچه مسلمان بودن باعث توسعه انسانی بودن است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه گفت: اصطلاح معاصر بودن هم ضرورتا به معنای مدرن بودن نیست و هرچند ضرورتا ضد مدرن هم نیست، یعنی در هر مقوله‌ای هم مدرن و هم سنتی آن وجود دارد. با توجه به تمام این موضوعات باید دید که آیا امام موسی صدر در این چهارچوب فکر می‌کند یا خیر؟
روش شناسی امام موسی صدر در نگاه به عاشورا
بابایی بیان کرد: اولین نگرش امام موسی صدر به واقعه عاشورا نگرش انسانی به تاریخ است به این معنا که انسان عامل و محمل سنت‌های ثابت الهی است. دومین نگرش وی این است که فهم عاشورا برای مخاطبان متنوع و در تجربه فرهنگ‌های متنوع (رحلات امام موسی صدر و تأثیر آن در بروز شدن، انسانی بودن، جهانی بودن و تمدنی بودن و واقعی بودن فکر امام) تفکر در مقیاس تمدن منوط به تجربه‌های تمدنی است.
وی گفت: سومین نگرش زمان و پیوستگی گذشته و حال است که امام موسی صدر آن را تفکیک نمی‌کرد و علت اینکه امام موسی صدر عاشورا گذشته را در جامعه معاصر بیان می‌کند این است که همانند واقعه عاشورا در جامعه معاصر نیز ممکن است به وجود بیاید. چهارمین نگرش امام موسی صدر، ضرورت برای جبران سیئات تاریخی و انتقام تاریخی است و نمونه بارز این موضوع نهضت توابین؛ نهضتی تاریخی و انتقام مختار انتقامی تاریخی است.
حجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی اضافه کرد: آخرین نگاه امام موسی صدر، این است که روایت عاشورا برای تغییر وضعیت کنونی است، به این معنا که عزاداری‌ها در تغییرات اجتماعی تأثیر داشته باشد و پاسخ‌گوی نیاز انسان معاصر باشد.
بابابی عنوان کرد: مسئله‌های انسان معاصر در واقعه عاشورا که امام موسی صدر آن‌ها را رصد کرده است؛ «عزت و کرامت»، «قربانی و قهرمانی و تأکید بر این که چگونه می‌توان با قربانی کردن قهرمانی بدست آورد»، «شادی و عزا به این معنا که چگونه می‌توانیم در متن سوگ و ماتم حماسه آفرید، «محبت و مقایسه آن با عدالت، به این معنا که عدالت لازم است با یک نظم جبری به وجود آید و نظمی که در عاشورا حاکم بود نظم برگرفته از محبت بود» و آخرین بحث، بحث «وجود زنان در جامعه معاصر است که نباید آن‌ها را تضعیف کرد و نقش و تأثیرات حضرت زینب(س) را به‌عنوان یک زن در واقعه عاشورا را همواره به یاد آوریم».
راهکار برآمده از عاشورا
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: از واقعه عاشورا می‌توان چند راهکار برای جامعه امروز درس گرفت که عبارتند از؛ «تقرب به خدا»، «آزادی از خود که در این نوع منظور آزادی معنوی مد نظر است»، «رنج برای امور متعالی به این معنا که آیا اختلافات بین یکدیگر را در حالت مصیبت کنار می‌گذاریم و یا این کار را در حالت معمولی انجام می‌دهیم».
بابایی در ادامه بیان کرد: راهکار دیگر «تحمل رنج برای یکدیگر است به این معنا که اگر ما برای امام حسین(ع) اشک می‌ریزیم، اما برای رنج و مصیبت دیگران هیچ احساس و عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهیم فهم ما از عاشورا و امام حسین(ع) ایراد دارد» و آخرین راهکار «قربانی فردی و قربانی جمعی و جامع است».
کارکردهای معاصر عزاداری برای امام حسین(ع)
وی اظهار کرد: از جمله کارکردهای معاصر که در جامعه امروز از عزاداری برای امام حسین(ع) بدست آورد می‌توان به «تشکیکی بودن یاد»، یعنی ساده بودن و شدید بودن آن، «عصری بودن»؛ یعنی احیای امام حسین(ع) در میان خود که اگر در این زمان حضور داشت کجا و با چه کسی بود، «معرفتی بودن»؛ یعنی گریه برای امام حسین(ع) باعث ایجاد معرفت و پیروی از او می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین بابایی در پایان عنوان کرد: از دیگر کارکردهای آن می‌توان به «پرورشی بودن»؛ یعنی سوگواری برای امام حسین(ع) باعث می‌شود تا فرزندان تن به ذلت ندهند، «سیاسی و نظامی بودن» آخرین کارکرد عاشورا در جامعه معاصر است، به این معنا که آمادگی تحمل سختی و مقاومت را می‌دهد و اینکه دست ما برای آشتی همواره دراز است ولی اگر در هر صورت خواهان جنگ هستند ما آماده‌ایم.
در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله بابایی اظهار کرد: آنچه را که می‌توان در آثار امام موسی صدر درباره نگاه وی به واقعه عاشورا یافت در سه کتاب «سفر شهادت»، «ادیان در خدمت انسان» و « نای و نی» بیان شده است.
وی افزود: اگر بخواهیم از نگاه امام موسی صدر عاشورا را بیان کنیم باید بگوییم که عاشورا از منظر امام موسی صدر یک مقوله الهیاتی است و از نگاه وی دارای چند بُعد شهادت، ایمان، امام، معجزه و توحید است، اما سؤال این است که یک مقوله الهیاتی چگونه می‌تواند با انسان معاصر ارتباط برقرار کند؟.
بابایی اظهار داشت: الهیات معطوف به ماوراء و مادون است و به مثابه پاسخ به نیازهای انسانی در این دنیا است و زمانی که بحث نیاز مطرح می‌شود منظور نیاز مادی نیست، بلکه نیاز انسانی و فرهنگی و ... مورد توجه است و در مرحله بعد انسانی بودن عام‌تر از اسلامی بودن است اگرچه مسلمان بودن باعث توسعه انسانی بودن است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه گفت: اصطلاح معاصر بودن هم ضرورتا به معنای مدرن بودن نیست و هرچند ضرورتا ضد مدرن هم نیست، یعنی در هر مقوله‌ای هم مدرن و هم سنتی آن وجود دارد. با توجه به تمام این موضوعات باید دید که آیا امام موسی صدر در این چهارچوب فکر می‌کند یا خیر؟
روش شناسی امام موسی صدر در نگاه به عاشورا
بابایی بیان کرد: اولین نگرش امام موسی صدر به واقعه عاشورا نگرش انسانی به تاریخ است به این معنا که انسان عامل و محمل سنت‌های ثابت الهی است. دومین نگرش وی این است که فهم عاشورا برای مخاطبان متنوع و در تجربه فرهنگ‌های متنوع (رحلات امام موسی صدر و تأثیر آن در بروز شدن، انسانی بودن، جهانی بودن و تمدنی بودن و واقعی بودن فکر امام) تفکر در مقیاس تمدن منوط به تجربه‌های تمدنی است.
وی گفت: سومین نگرش زمان و پیوستگی گذشته و حال است که امام موسی صدر آن را تفکیک نمی‌کرد و علت اینکه امام موسی صدر عاشورا گذشته را در جامعه معاصر بیان می‌کند این است که همانند واقعه عاشورا در جامعه معاصر نیز ممکن است به وجود بیاید. چهارمین نگرش امام موسی صدر، ضرورت برای جبران سیئات تاریخی و انتقام تاریخی است و نمونه بارز این موضوع نهضت توابین؛ نهضتی تاریخی و انتقام مختار انتقامی تاریخی است.
حجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی اضافه کرد: آخرین نگاه امام موسی صدر، این است که روایت عاشورا برای تغییر وضعیت کنونی است، به این معنا که عزاداری‌ها در تغییرات اجتماعی تأثیر داشته باشد و پاسخ‌گوی نیاز انسان معاصر باشد.
بابابی عنوان کرد: مسئله‌های انسان معاصر در واقعه عاشورا که امام موسی صدر آن‌ها را رصد کرده است؛ «عزت و کرامت»، «قربانی و قهرمانی و تأکید بر این که چگونه می‌توان با قربانی کردن قهرمانی بدست آورد»، «شادی و عزا به این معنا که چگونه می‌توانیم در متن سوگ و ماتم حماسه آفرید، «محبت و مقایسه آن با عدالت، به این معنا که عدالت لازم است با یک نظم جبری به وجود آید و نظمی که در عاشورا حاکم بود نظم برگرفته از محبت بود» و آخرین بحث، بحث «وجود زنان در جامعه معاصر است که نباید آن‌ها را تضعیف کرد و نقش و تأثیرات حضرت زینب(س) را به‌عنوان یک زن در واقعه عاشورا را همواره به یاد آوریم».
مشکل‌های انسان‌های معاصر
وی اظهار داشت: انسان‌ها در جامعه امروز دارای سه مشکل اساسی هستند، که اولین مشکل، «خود محوری و فرد گرایی در دنیای امروز»، دومین«صلح؛ مشکل بزرگ قرن بیستم» و آخرین مشکل «تعداد ادیان و مشکل فرق و انشعابات دینی و مذهبی» است.
وی اظهار داشت: انسان‌ها در جامعه امروز دارای سه مشکل اساسی هستند، که اولین مشکل، «خود محوری و فرد گرایی در دنیای امروز»، دومین«صلح؛ مشکل بزرگ قرن بیستم» و آخرین مشکل «تعداد ادیان و مشکل فرق و انشعابات دینی و مذهبی» است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: از واقعه عاشورا می‌توان چند راهکار برای جامعه امروز درس گرفت که عبارتند از؛ «تقرب به خدا»، «آزادی از خود که در این نوع منظور آزادی معنوی مد نظر است»، «رنج برای امور متعالی به این معنا که آیا اختلافات بین یکدیگر را در حالت مصیبت کنار می‌گذاریم و یا این کار را در حالت معمولی انجام می‌دهیم».
بابایی در ادامه بیان کرد: راهکار دیگر «تحمل رنج برای یکدیگر است به این معنا که اگر ما برای امام حسین(ع) اشک می‌ریزیم، اما برای رنج و مصیبت دیگران هیچ احساس و عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهیم فهم ما از عاشورا و امام حسین(ع) ایراد دارد» و آخرین راهکار «قربانی فردی و قربانی جمعی و جامع است».
کارکردهای معاصر عزاداری برای امام حسین(ع)
وی اظهار کرد: از جمله کارکردهای معاصر که در جامعه امروز از عزاداری برای امام حسین(ع) بدست آورد می‌توان به «تشکیکی بودن یاد»، یعنی ساده بودن و شدید بودن آن، «عصری بودن»؛ یعنی احیای امام حسین(ع) در میان خود که اگر در این زمان حضور داشت کجا و با چه کسی بود، «معرفتی بودن»؛ یعنی گریه برای امام حسین(ع) باعث ایجاد معرفت و پیروی از او می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین بابایی در پایان عنوان کرد: از دیگر کارکردهای آن می‌توان به «پرورشی بودن»؛ یعنی سوگواری برای امام حسین(ع) باعث می‌شود تا فرزندان تن به ذلت ندهند، «سیاسی و نظامی بودن» آخرین کارکرد عاشورا در جامعه معاصر است، به این معنا که آمادگی تحمل سختی و مقاومت را می‌دهد و اینکه دست ما برای آشتی همواره دراز است ولی اگر در هر صورت خواهان جنگ هستند ما آماده‌ایم.
