تثبیت و استمرار در علم و معنویت، فهم حقایق و معرفت به خداوند را در پی دارد
گروه اندیشه: مفسر قرآن کریم با تأکید بر اینکه مسلمان باید ظاهر و باطن را اصلاح کند، افزود: قرآن انسان را به یکدستی می‌رساند و این در حالی است که تثبیت و استمرار در علم و معنویت انسان را پیروز کرده و توفیق به فهم حقایق و معرفت به خداوند را حاصل می‌کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم و استاد حوزه و دانشگاه شب گذشته، 30 اردیبهشت‌ماه در جلسه تفسیر فراز 11 دعای 42 صحیفه سجادیه، با بیان اینکه غفلت، مهم‌ترین عامل بازدارنده انسان از مسیر کمال است، افزود: در این دعا، امام سجاد(ع) شرح وظایف مخاطبان را در مقابل کلام الهی مطرح می‌کند.
وی در تفسیر فراز «وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ لَنَا فِی ظُلَمِ اللَّیَالِی مُونِساً، وَ مِنْ نَزَغَاتِ الشَّیْطَانِ وَ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ حَارِساً، و قرآن را در تاریکی‌هاى شب‌هاى تیره مونس ما کن و آن را پاسدار ما گردان که از نیرنگ شیطان و وسوسه او ما را نگاهدارد»، ادامه داد: اولین مرحله انس با کلام االهی، پرهیز از وسوسه و تحریکات شوم شیطانی است که قرآن، نگهبان جان و قلب فرد مأنوس با آن می‌شود.
مؤلف تفسیر «مشکاة» همچنین در تفسیر فراز «وَ لِأَقْدَامِنَا عَنْ نَقْلِهَا إِلَى الْمَعَاصِی حَابِساً، وَ لِأَلْسِنَتِنَا عَنِ الْخَوْضِ فِی الْبَاطِلِ مِنْ غَیْرِ مَا آفَهٍ مُخْرِساً، وَ لِجَوَارِحِنَا عَنِ اقْتِرَافِ الآْثَامِ زَاجِراً، و پاى ما را از رفتن به سوى معاصى بربندد و زبان ما را از بیهودگى به گزند و آسیب گنگ گرداند و اعضاى تن ما را از گناهان باز دارد»، عنوان کرد: «مُخْرِساً» به معنی تحقیر و ناتوانی زبان است که به برکت قرآن، دهان فرد مأنوس به کلام وحی، به لغو گشوده نمی‌شود، گویی فرد قدرت و توانایی یاوه گویی ندارد، همچنین به برکت قرآن اعضا و جوارح بدن از نافرمانی از حضرت حق و کلام وحی باز می‌ماند.
غفلت از یاد خدا، فرصت‌سوزی می‌کند
وی همچنین در تفسیر فراز «وَ لِمَا طَوَتِ الْغَفْلَهُ عَنَّا مِنْ تَصَفُّحِ الِاعْتِبَارِ نَاشِراً، و آنچه را که پرده غفلت درنوردیده از دیده اعتبار او پنهان کرده است بگشاید»، بیان کرد: غفلت، مهم‌ترین عامل بازدارنده انسان از مسیر کمال و سعادت است که انسان را از راه راست و نیل به مسیر حق باز می‌دارد.
انصاری با اشاره به آیه 28 سوره کهف که خداوند متعال می‌فرماید: «وَاصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَیْنَاکَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِکْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَکَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا، و با کسانى که پروردگارشان را صبح و شام مىخوانند [و] خشنودى او را مىخواهند شکیبایى پیشه کن و دو دیدهات را از آنان برمگیر که زیور زندگى دنیا را بخواهى و از آن کس که قلبش را از یاد خود غافل ساختهایم و از هوس خود پیروى کرده و [اساس] کارش بر زیادهروى است، اطاعت مکن»، اظهار کرد: غفلت از یاد خدا فرصت‌سوزی بوده و انسان را از راه حق دور می‌کند.
وی با بیان اینکه «ذکر» یکی از نام‌های قرآن است، ابراز کرد: قرآن غفلت‌زدایی می‌کند و انسان را به عبرت گرفتن پند می‌دهد از این رو به برکت قرآن فرد مأنوس با قرآن، با آن متوجه به تذکر کلام وحی شده و از راه حق سر باز نمی‌زند.
طهارت روح، لازمه کسب حقایق و معارف قرآن
این مفسر قرآن کریم در تفسیر فراز «حَتَّى تُوصِلَ إِلَى قُلُوبِنَا فَهْمَ عَجَائِبِهِ، تا دل‌ها عجایب آن را نیک دریابد»، عنوان کرد: انس با قرآن، انسان را از گرفتاری در وسوسه و تحریکات شیطان مصون کرده و دل را برای فهم حقایق و معرفت نسبت به خداوند گشاده می‌سازد.
وی با بیان اینکه لمس قرآن با دست آلوده به نجاست حرام است، تأکید کرد: فردی که با قرآن مأنوس شود فهم عجایب قرآن بر او راحت و بازدارندگی‌های قرآن در جان او کارگر می‌شود و در مقابل حقایق و معارف قرآن به قلب فرد آلوده به گناه وارد نمی‌شود، از این رو می‌توان گفت طهارت روح، لازمه کسب حقایق و معارف قرآن است.
انصاری با تأکید بر اینکه تا طهارت به وجود نیاید فهم و درک معارف قرآن حاصل نمی‌شود، افزود: اگر طهارت روح پدید نیاید، عروس قرآن نقاب از چهره بر نمی‌کشد، از این رو لازم است قلب انسان از غوغا خارج شده و حجاب‌های درونی را بردارد.
وی با اشاره به آیه 282 سوره بقره که خداوند متعال می‌فرماید: «... وَاتَّقُواْ اللّهَ وَیُعَلِّمُکُمُ اللّهُ...، ...و از خدا پروا کنید، و خدا (بدین گونه) به شما آموزش مىدهد ...»، بیان کرد: اگر در مسیر نیل و رسیدن به حضرت حق گام برداریم، خداوند خود معارف را به قلب و روح ما سرازیر می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر، در تفسیر فراز «وَ زَوَاجِرَ أَمْثَالِهِ الَّتِی ضَعُفَتِ الْجِبَالُ الرَّوَاسِی عَلَى صَلَابَتِهَا عَنِ احْتَِمالِهِ، و امثال عتاب آمیز آن که کوه‌هاى سخت از حمل آن عاجزند در دل ما نشیند»، گفت: تمام وصف‌های اعلی از آن خدا است، و قرآن مثال بهشت به عنوان وعده برای متقین است از این رو اگر کسی با قرآن مأنوس شود و در پی آن حضرت حق را به معنای واقعی دریابد، این کلام وحی به عنوان بازدارنده وی عمل می‌کند.
وی با اشاره به فرو ریختن کوه طور در پی تجلی حضرت حق، ابراز کرد: اگر حقیقت قرآن رخ نشان دهد، وجود انسان تاب و توان تحمل عظمت آن را به عنوان کلام الهی ندارد.
قرآن، اصلاح‌کننده ظاهر و باطن
انصاری در تفسیر فراز «وَ أَدِمْ بِالْقُرْآنِ صَلَاحَ ظَاهِرِنَا، و به قرآن ظاهر ما را آراسته‌دار»، گفت: اصلاح و آراستگی ظاهر و فراموشی باطن ریا تلقی می‌شود، همچنین اصلاح درون و فراموشی پیراستگی ظاهر را نیز شریعت دین نمی‌پذیرد.
وی با تأکید بر اینکه مسلمان باید ظاهر و باطن را اصلاح کند، افزود: قرآن انسان را به یکدستی می‌رساند و این در حالی است که تثبیت و استمرار در علم و معنویت انسان را پیروز کرده و توفیق به فهم حقایق و معرفت نسبت به خداوند را حاصل می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه در تفسیر فراز «وَ احْجُبْ بِهِ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ عَنْ صِحَّهِ ضَمَائِرِنَا، و صفحه اندیشه ما را از وسوسهها پاک کن»، ادامه داد: نیات فاسد، شبهات مخرب و رذایل اخلاقی صحت باطن را مخدوش می‌کند به گونه‌ای که قرآن همچون مانعی عمل کرده و این مخاطرات را به حداقل می‌رساند.
وی با تأکید بر اینکه قرآن، اصلاح کننده ظاهر و باطن است، بیان کرد: تربیت قرآن ظاهر و باطن را مورد عنایت ویژه‌ای قرار داده است، از این رو برای حضور در مجامع عمومی باید ظاهری معتدل و لطیف داشته باشیم.
قرآن، عامل تطهیر روح از تعلق به گناه
انصاری همچنین در تفسیر فراز «وَ اغْسِلْ بِهِ دَرَنَ قُلُوبِنَا وَ عَلَائِقَ أَوْزَارِنَا وَ اجْمَعْ بِهِ مُنْتَشَرَ أُمُورِنَا، و آلودگى دل‌هاى ما را به قرآن بشوى و بند بار سنگین گناه را از ما بگسل و پریشانى کارهاى ما را به سامان آور»، عنوان کرد: قرآن، عامل تطهیر روح و جان است و قلوب افراد مأنوس با کلام وحی از آلودگی و تعلق به گناهان تزکیه می‌شود.
وی با بیان اینکه نفس اماره می‌کوشد بین گناه و نفس انسان وابستگی و تعلق ایجاد کند، اظهار کرد: گناه حالت تعلق و وابستگی به همراه دارد از این رو توبه دشوار است، لذا سلب علاقه به گناه و گشودن زنجیر تعلق به آن امری است که شهامت می‌طلبد.
مؤلف تفسیر «مشکاة» با تأکید بر اینکه تعلق به گناه نتیجه پایبستی و اسارت انسان به گناه می‌شود، افزود: رسیدن به حقایق و معارف قرآن، عامل تطهیر روح از تعلق به گناه است و وقتی آزمند معنا و مفهوم طاعت و بندگی را در سایه کلام وحی متوجه شود، زنجیر تعلق به گناه را می‌گشاید.
وی با بیان اینکه برخی دلبستگی‌ها و وابستگی‌های دنیوی نیز حرکت انسان را کند کرده و مانع رسیدن به معارف قرآن و حضرت حق می‌شود، ادامه داد: رفتن به اوج لازمه آزادی است و تفرقه ذهن، عدم تمرکز در اندیشه و تشویش در اعمال، آزادی فرد را سلب کرده و انسان را از رسیدن به کمال حق باز می‌دارد.
انصاری با اشاره به آیه چهار سوره لیل که خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ سَعْیَکُمْ لَشَتَّى، که همانا تلاش شما پراکنده است»، ابراز کرد: وقتی توان افراد در حوزه‌های مختلف پراکنده شود چیزی از فرد باقی نمی‌ماند و تفرقه، فرد را از رسیدن به مقصد و غایت باز می‌دارد اما به برکت قرآن اجتماع ذهن صورت می‌گیرد.
اجتماع ذهن در قرائت آیه 35 سوره نور و آیةالکرسی
وی با تأکید بر اینکه قرآن ذهن انسان را از تفرقه دور می‌کند، بیان کرد: تمرکز در آیات قرآن اجتماع ذهن را پدید می‌آورد از این رو با قرائت آیات 35 سوره نور و آیةالکرسی ذهن متمرکز شده و آماده دریافت معارف قرآن می‌شود.
این مفسر قرآن کریم در تفسیر فراز «وَ أَرْوِ بِهِ فِی مَوْقِفِ الْعَرْضِ عَلَیْکَ ظَمَأَ هَوَاجِرِنَا، و آن هنگام که هنگامه عرضه اعمال است در گرمگاه روز قیامت سوز تشنگى ما را به قرآن فرو نشان»، گفت: تعالیم انسان و آیات قرآن، در روز قیامت، انسان را سیراب می‌کند و قرآن، کلید بهشت است.
وی همچنین در تفسیر فراز «وَ اکْسُنَا بِهِ حُلَلَ الْأَمَانِ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فِی نُشُورِنَا، و در سهمناک‌ترین روز که رستاخیز ماست به سبب قرآن جامه امان بر ما بپوشان» و با بیان اینکه در قیامت همه عریان هستند و پوشش آن‌ها اعمال آن‌ها است، ادامه داد: کسانی که در دنیای فانی، معارف قرآن بر دل آن‌ها اثر گذاشته است، در قیامت، کلام وحی بر آن‌ها پوشش خواهد شد.
انصاری در تفسیر فراز «وَ اجْبُرْ بِالْقُرْآنِ خَلَّتَنَا مِنْ عَدَمِ الْإِمْلَاقِ ، وَ سُقْ إِلَیْنَا بِهِ رَغَدَ الْعَیْشِ وَ خِصْبَ سَعَهِ الْأَرْزَاقِ، به قرآن تنگدستى ما را جبران کن که محتاج نباشیم، و آسایش زندگى و فراوانى روزى نصیب ما کن»، ابراز کرد: قرآن، انسان را تنبل و تن پرور تربیت نکرده است بلکه همواره انسان را به جهد و کوشش فراخوانده است.
رشد اقتصادی در کلام وحی
وی با تأکید بر اینکه قرآن انسان را به برنامه‌ریزی دقیق و نظم دعوت کرده که لازمه این امر، مدیریت اقتصادی است، افزود: همچنین کلام وحی انسان را به عمل صالح دعوت می‌کند، یعنی عملی که بهره‌وری داشته و اثربخش و مفید واقع شود.
این پژوهشگر و نویسنده بیان کرد: اگر زندگی بر مبنای آموزه‌های قرآن کریم بنا شود بسیاری از هزینه‌های لغو مادی حذف شده و این امر به رشد اقتصادی و وسعت رزق در جامعه منتهی می‌شود، از این رو می‌توان گفت آمدن در زیر چتر قرآن به معنای برکت‌بخشی به زندگی است.
