موزه هنرهای اسلامی مصر؛ شكوه فرهنگ اسلامی در آفريقا
گروه بين‌الملل: موزه هنرهای اسلامی مصر كه با هدف آگاهی‌بخشی درباره فرهنگ، تمدن و تاريخ اسلامی تأسيس شده با نمايش آثار و قطعه‌های هنری، شكوه فرهنگ و تمدن اسلام را در قاره آفريقا به نمايش گذاشته‌است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) به نقل از پايگاه اطلاع‌رسانی اسلام آن‌لاين، موزه هنرهای اسلامی قاهره از بزرگترين موزه‌های هنرهای اسلامی در جهان است كه در تاريخ 28 دسامبر 1803 ميلادی برابر با نهم شوال 1320 هجری قمری در ميدان «باب‌ا‌لخلق» قاهره و در كنار بناهای قديمی معماری اسلامی همچون مسجد «ابن طولون»، مسجد «محمد علی پاشا» و قلعه «صلاح‌الدين» گشايش‌يافت.
در اين موزه، مجموعه متنوعی از اشياء تاريخی و قطعه‌های باستانی، نسخه‌های خطی اسلامی در طول دوران و قرون اسلامی از كشورهای هند، ايران، چين، سوريه، مصر، اندلس و شمال آفريقا نگهداری می‌شود.
موزه‌های هنرهای اسلامی مصر تا سال 1952 ميلادی به عنوان «دار الآثار العربية»(مركز نگهداری آثار عربی) ناميده‌می‌شد، اما از سال 1952 ميلادی به بعد، از آن جا كه اين موزه دارای گنجينه‌ای از قطعات تاريخی و تابلوهای هنری اسلامی از كشورهای تركيه، ايران، اسپانيا و عربستان و ساير كشورهای اسلامی است به موزه‌های هنرهای اسلامی تغييرنام پيداكرد.
در پی اهتمام «محمد علی پاشا»، بنيانگذار مصر نوين به آثار باستانی اسلامی، در زمان حاكميت وی قوانينی در زمينه حمايت از آثار تاريخی اسلامی تدوين‌شد و آثار باستانی و تاريخی اسلامی به عنوان ميراث انسانی مورد حفظ قرارگرفت و در همان زمان محمدعلی پاشا به تأسيس موزه‌ای برای حفظ ميراث و هنرهای اسلامی به سبك موزه‌های بزرگ آمريكا و اروپا همت‌كرد.
اين مركز فرهنگی از نخستين موزه‌هايی است كه در مصر ساخته‌شده و همچنين، در آن بزرگترين مركز آموزشی جهان در زمينه آثار باستانی و هنرهای اسلامی تأسيس‌شده و در حال حاضر، اشياء و قطعه‌های تاريخی متنوعی از نسخه‌های خطی اسلامی، نقاشی‌ها و حجاری‌هايی از انسان و حيوان، ظروف سفالی و گلی، فلزات، قطعات ساخته‌شده از چوب، فرش و دست‌بافت‌های قديمی از كشورهای تركيه، ايران، اسپانيا و برخی كشورهای اسلامی در اين موزه نگهداری‌می‌شود.
اين موزه همچنين، دربردارنده مجموعه ارزشمند و گران‌بهايی از ابزارهای ستاره‌شناسی، مهندسی اسلامی، شيمی و ادوات پزشكی و حجامت است كه در دوران شكوفايی اسلامی مورد استفاده قرار‌می‌گرفت، همچنين ابزارهای قياس فاصله‌ها، ساعت شنی و مجموعه‌ای از جام‌های شيشهای، ظروف سفالی و گلی و مجموعه اشيايی كه هنرمندان مسلمان از چوب در عصر اموی ساخته‌اند از ديگر آثار اين موزه است.
در اين موزه همچنين مجموعه‌ای بی‌نظير از نسخه‌های خطی اسلامی نگهداری‌می‌شود كه از جمله آن‌ها می‌توان به نسخه دست‌نويس كتاب «فوائد الأعشاب» نوشته «ابراهيم بن عبدالله غافقی» و نسخه دست‌نويس قرآن عصر مملوكی و همچنين نسخه دست‌نويس قرآن عصر اموی در قرن دوم هجری اشاره‌كرد.
از قطعات فلزی باستانی اين موزه نيز كليد كعبه ساخته‌شده از مس و لعاب داده‌شده با طلا و نقره با نام «سلطان أشرف شعبان» در عصر مملوكی(قرن هشتم هجری) و دينار طلا در تاريخ سال 77 هجری(قديمی‌ترين دينار اسلامی) است.
همچنين اين موزه دارای فرش‌های نفيسی از ايران و تركيه است كه از پشم و حرير بافته‌شده و به عصر سلجوقی، صفوی، مغول، و قرون وسطی برمی‌گردد كه فرش‌های ايرانی بافته‌شده از شهرهای اصفهان و تبريز و ساير فرش‌های آن از كشورهای آسيای صغير است.
تعداد اشياء و قطعه‌های هنری تاريخی كه در اين موزه نگهداری‌می‌شود بالغ بر 103 هزار عدد است اما به‌دليل كمبود فضا، تنها 2500 قطعه از آن كه براساس دوره‌های تاريخی اسلامی و عناصر هنری در عصر اموی، عباسی، ايوبی، مملوكی و عثمانی تقسيم‌‌بندی شده به نمايش گذاشته شده‌است.
همچنين اشياء و قطعه‌های هنری اين موزه در 10 بخش نگهداری‌می‌شود كه شامل بخش فلزات، سكه‌ها، آثار ساخته‌شده از چوب، فرش، بافتنی، شيشه، اشياء تزيينی، زيورآلات، سلاح، و سنگ مرمر است.
قسمت داخلی اين موزه به دو بخش شمالی شامل هنر‌ها، تابلوها و قطعات تاريخی اسلامی در مصر است و بخش دوم آن به اشياء و قطعه‌های تاريخی از كشورهای مختلف اسلامی اختصا‌ص‌دارد.
در بخش آثار سفالی، اشياء و قطعات سفالی و گلی عصر اموی، سفال ايرانی، سفال عصر عثمانی و ظروف سفالی مشهور در عصر فاطمی و مملوكی نگهداری‌می‌شود.
همچنين در بخش آثار چوبی، انواع قطعه‌های چوبی در عصر اموی و همه منابر باستانی عصر فاطمی، ايوبی و مملوكی و صندلی‌های چوبی موجود در مساجد باستانی و مجموعه صندوق‌های چوبی سلاطين و اميران مسلمان از اين آثار چوبی اين موزه است.
در بخش آثار فلزی نيز شمعدا‌ن‌های عصر مملوكی و اسطرلاب از ابزارهای ستاره‌شناسی مربوط به سلاطين و اميران مسلمان كه با طلا و نقره و نوشته‌ها و زينت‌های اسلامی مزين‌شده از آثار فلزی اين موزه به شمار می‌رود.
اما در بخش آثار شيشهای موزه می‌توان به نمونه جام‌های شيشهای مصر و سوريه به ويژه در عصر مملوكی و ايوبی و از صنايع دستی بافتنی مهم اين موزه می‌توان به بافتنی‌های قبطی مصر و بافتنی عصر اموی و عباسی و بافتنی‌های حرير عصر مملوكی اشاره‌كرد.
«محمد عباس»، مدير موزه هنرهای اسلامی قاهره درباره اين موزه می‌گويد: موزه مذكور بين موزه‌های جهان مانند موزه بريتانيا، موزه ويكتوريا و موزه آلبرت لندن و موزه لوور پاريس از جايگاه ويژه‌ای برخورداراست، چراكه دربردارنده فرش‌های نفيس و قديمی ايران و تركيه، ظروف سفالی، شيشه‌ها و قطعات تزئينی از دوران و عصور مختلف اسلامی است.
وی افزود: همچنين بر اساس ماده 117 سال 1983ميلادی در زمينه قانون نگهداری از آثار باستانی، بناها و آثار تاريخی و هنری با قدمت صد ساله بايد در فهرست آثار باستانی ثبت‌شوند و به همين خاطر، ساختمان تاريخی اين موزه در فهرست آثار باستانی اسلامی ثبت شده‌است.
محمد عباس تصريح‌كرد: موزه هنرهای اسلامی قاهره از سال 2001 ميلادی عمليات توسعه و بازسازی و مرمت اشياء تاريخی را بر اساس طرح جهانی حفظ ميراث تاريخی و با همكاری مؤسسه فرهنگی «آغا‌خان» و با كمك كارشناسان متخصص از فرانسه آغاز كرده‌است.
مدير موزه هنرهای اسلامی مصر اظهاركرد: در راستای طرح توسعه موزه هنرهای اسلامی قاهره، يك موزه ويژه كودكان و موزه اختصاصی بزرگسالان و ساختمان اداری در كنار موزه در زمينی به سماحت 270متر ساخته خواهدشد.
گفتنی‌است صنايع دستی و هنرهای اسلامی از قرن اول هجری آغازشد و در قرن‌های هفتم و هشتم هجری به اوج خود رسيد و هنر ساسانی و هنر بيزانس از عوامل تأثيرگذار در رشد هنر اسلامی به شمار می‌آيد.
در اين موزه، مجموعه متنوعی از اشياء تاريخی و قطعه‌های باستانی، نسخه‌های خطی اسلامی در طول دوران و قرون اسلامی از كشورهای هند، ايران، چين، سوريه، مصر، اندلس و شمال آفريقا نگهداری می‌شود.
موزه‌های هنرهای اسلامی مصر تا سال 1952 ميلادی به عنوان «دار الآثار العربية»(مركز نگهداری آثار عربی) ناميده‌می‌شد، اما از سال 1952 ميلادی به بعد، از آن جا كه اين موزه دارای گنجينه‌ای از قطعات تاريخی و تابلوهای هنری اسلامی از كشورهای تركيه، ايران، اسپانيا و عربستان و ساير كشورهای اسلامی است به موزه‌های هنرهای اسلامی تغييرنام پيداكرد.
در پی اهتمام «محمد علی پاشا»، بنيانگذار مصر نوين به آثار باستانی اسلامی، در زمان حاكميت وی قوانينی در زمينه حمايت از آثار تاريخی اسلامی تدوين‌شد و آثار باستانی و تاريخی اسلامی به عنوان ميراث انسانی مورد حفظ قرارگرفت و در همان زمان محمدعلی پاشا به تأسيس موزه‌ای برای حفظ ميراث و هنرهای اسلامی به سبك موزه‌های بزرگ آمريكا و اروپا همت‌كرد.
اين مركز فرهنگی از نخستين موزه‌هايی است كه در مصر ساخته‌شده و همچنين، در آن بزرگترين مركز آموزشی جهان در زمينه آثار باستانی و هنرهای اسلامی تأسيس‌شده و در حال حاضر، اشياء و قطعه‌های تاريخی متنوعی از نسخه‌های خطی اسلامی، نقاشی‌ها و حجاری‌هايی از انسان و حيوان، ظروف سفالی و گلی، فلزات، قطعات ساخته‌شده از چوب، فرش و دست‌بافت‌های قديمی از كشورهای تركيه، ايران، اسپانيا و برخی كشورهای اسلامی در اين موزه نگهداری‌می‌شود.
اين موزه همچنين، دربردارنده مجموعه ارزشمند و گران‌بهايی از ابزارهای ستاره‌شناسی، مهندسی اسلامی، شيمی و ادوات پزشكی و حجامت است كه در دوران شكوفايی اسلامی مورد استفاده قرار‌می‌گرفت، همچنين ابزارهای قياس فاصله‌ها، ساعت شنی و مجموعه‌ای از جام‌های شيشهای، ظروف سفالی و گلی و مجموعه اشيايی كه هنرمندان مسلمان از چوب در عصر اموی ساخته‌اند از ديگر آثار اين موزه است.
در اين موزه همچنين مجموعه‌ای بی‌نظير از نسخه‌های خطی اسلامی نگهداری‌می‌شود كه از جمله آن‌ها می‌توان به نسخه دست‌نويس كتاب «فوائد الأعشاب» نوشته «ابراهيم بن عبدالله غافقی» و نسخه دست‌نويس قرآن عصر مملوكی و همچنين نسخه دست‌نويس قرآن عصر اموی در قرن دوم هجری اشاره‌كرد.
از قطعات فلزی باستانی اين موزه نيز كليد كعبه ساخته‌شده از مس و لعاب داده‌شده با طلا و نقره با نام «سلطان أشرف شعبان» در عصر مملوكی(قرن هشتم هجری) و دينار طلا در تاريخ سال 77 هجری(قديمی‌ترين دينار اسلامی) است.
همچنين اين موزه دارای فرش‌های نفيسی از ايران و تركيه است كه از پشم و حرير بافته‌شده و به عصر سلجوقی، صفوی، مغول، و قرون وسطی برمی‌گردد كه فرش‌های ايرانی بافته‌شده از شهرهای اصفهان و تبريز و ساير فرش‌های آن از كشورهای آسيای صغير است.
تعداد اشياء و قطعه‌های هنری تاريخی كه در اين موزه نگهداری‌می‌شود بالغ بر 103 هزار عدد است اما به‌دليل كمبود فضا، تنها 2500 قطعه از آن كه براساس دوره‌های تاريخی اسلامی و عناصر هنری در عصر اموی، عباسی، ايوبی، مملوكی و عثمانی تقسيم‌‌بندی شده به نمايش گذاشته شده‌است.
همچنين اشياء و قطعه‌های هنری اين موزه در 10 بخش نگهداری‌می‌شود كه شامل بخش فلزات، سكه‌ها، آثار ساخته‌شده از چوب، فرش، بافتنی، شيشه، اشياء تزيينی، زيورآلات، سلاح، و سنگ مرمر است.
قسمت داخلی اين موزه به دو بخش شمالی شامل هنر‌ها، تابلوها و قطعات تاريخی اسلامی در مصر است و بخش دوم آن به اشياء و قطعه‌های تاريخی از كشورهای مختلف اسلامی اختصا‌ص‌دارد.
در بخش آثار سفالی، اشياء و قطعات سفالی و گلی عصر اموی، سفال ايرانی، سفال عصر عثمانی و ظروف سفالی مشهور در عصر فاطمی و مملوكی نگهداری‌می‌شود.
همچنين در بخش آثار چوبی، انواع قطعه‌های چوبی در عصر اموی و همه منابر باستانی عصر فاطمی، ايوبی و مملوكی و صندلی‌های چوبی موجود در مساجد باستانی و مجموعه صندوق‌های چوبی سلاطين و اميران مسلمان از اين آثار چوبی اين موزه است.
در بخش آثار فلزی نيز شمعدا‌ن‌های عصر مملوكی و اسطرلاب از ابزارهای ستاره‌شناسی مربوط به سلاطين و اميران مسلمان كه با طلا و نقره و نوشته‌ها و زينت‌های اسلامی مزين‌شده از آثار فلزی اين موزه به شمار می‌رود.
اما در بخش آثار شيشهای موزه می‌توان به نمونه جام‌های شيشهای مصر و سوريه به ويژه در عصر مملوكی و ايوبی و از صنايع دستی بافتنی مهم اين موزه می‌توان به بافتنی‌های قبطی مصر و بافتنی عصر اموی و عباسی و بافتنی‌های حرير عصر مملوكی اشاره‌كرد.
«محمد عباس»، مدير موزه هنرهای اسلامی قاهره درباره اين موزه می‌گويد: موزه مذكور بين موزه‌های جهان مانند موزه بريتانيا، موزه ويكتوريا و موزه آلبرت لندن و موزه لوور پاريس از جايگاه ويژه‌ای برخورداراست، چراكه دربردارنده فرش‌های نفيس و قديمی ايران و تركيه، ظروف سفالی، شيشه‌ها و قطعات تزئينی از دوران و عصور مختلف اسلامی است.
وی افزود: همچنين بر اساس ماده 117 سال 1983ميلادی در زمينه قانون نگهداری از آثار باستانی، بناها و آثار تاريخی و هنری با قدمت صد ساله بايد در فهرست آثار باستانی ثبت‌شوند و به همين خاطر، ساختمان تاريخی اين موزه در فهرست آثار باستانی اسلامی ثبت شده‌است.
محمد عباس تصريح‌كرد: موزه هنرهای اسلامی قاهره از سال 2001 ميلادی عمليات توسعه و بازسازی و مرمت اشياء تاريخی را بر اساس طرح جهانی حفظ ميراث تاريخی و با همكاری مؤسسه فرهنگی «آغا‌خان» و با كمك كارشناسان متخصص از فرانسه آغاز كرده‌است.
مدير موزه هنرهای اسلامی مصر اظهاركرد: در راستای طرح توسعه موزه هنرهای اسلامی قاهره، يك موزه ويژه كودكان و موزه اختصاصی بزرگسالان و ساختمان اداری در كنار موزه در زمينی به سماحت 270متر ساخته خواهدشد.
گفتنی‌است صنايع دستی و هنرهای اسلامی از قرن اول هجری آغازشد و در قرن‌های هفتم و هشتم هجری به اوج خود رسيد و هنر ساسانی و هنر بيزانس از عوامل تأثيرگذار در رشد هنر اسلامی به شمار می‌آيد.
مطالب مرتبط
