آداب و رسوم کرمانی‌ها در ایام نوروز و ماه رمضان

نوروز باستانی قدمتی به بلندای تاریخ و تمدن ایران دارد. این آیین به جزئی از فرهنگ ایرانی‌ها تبدیل شده و در گوشه و کنار این سرزمین پهناور مردم با آداب خاصی نوروز را گرامی می‌دارند. در کرمان نیز اگرچه بعضی از رسوم مانند پهن کردن سفره هفت‌سین، دید و بازدید، عیدی‌دادن، خرید لباس نو و... همچون سایر مناطق ایران مورد توجه است اما بعضی از مراسم نیز به‌صورت ویژه‌تری برگزار می‌شود. خبرنگار ایکنای کرمان، در گفت‌وگو با محمدعلی گلاب‌زاده، پژوهشگر و کرمان‌شناس، به بررسی آداب و رسوم مردم کرمان در ایام نوروز پرداخته است که تقدیم مخاطبان می‌شود:

گلاب‌زاده با بیان اینکه مردم کرمان در طول تاریخ برای اعیاد ملی و مذهبی همواره احترام خاصی قائل بودند، گفت: کرمانی‌ها در نخستین روزهایی که صدای اسلام بلند شد به اسلام گرویدند و در عین حال سنت‌های ملی خود را به گونه‌ای ارزشمند حفظ کردند.

وی خرید لباس و کفش را از رسوم بزرگداشت نوروز در کرمان دانست و اظهار کرد: در گذشته به دلیل اینکه امکانات امروزی وجود نداشت مردم از دو ماه قبل از نوروز برای خرید پارچه مراجعه می‌کردند و برای دوخت آن را به خیاط می‌سپردند. همچنین کفش دوزهایی در بازار بودند که برای مردم کفش درست می‌کردند.

نقاره‌زنی در ابتدای نوروز

گلاب‌زاده تصریح کرد: از رسومی که امروزه هم اجرا می‌شود ریختن سهن(خیس کردن گندم برای جوانه زدن و سپس خشک و آرد کردن آنها) است که در نزدیکی‌های عید برای پخت کماچ سهن انجام می‌شود. کسانی که از تمکن مالی برخوردار بودند پختن شیرینی را در خانه انجام می‌دادند و افرادی بودند که به خانه‌ها مراجعه کرده شیرینی می‌پختند.

این پژوهشگر تاریخ افزود: از رسومی که در ابتدای نوروز و در بازار کرمان اجرا می‌شد نقاره‌‌زنی بود. به این صورت که در ابتدای بازار کرمان نقاره‌چی‌ها می‌ایستادند و نقاره می‌زدند مردم نیز جمع می‌شدند و بعد تبریک‌ها و دستورالعمل‌های حکومتی برای مردم قرائت می‌شد. این رسم یک دید و بازدید عمومی شهری بود و به دنبال آن دید و بازدیدهای مردم و خانواده‌ها آغاز می‌شد.

گلاب‌زاده به در پیش بودن ماه رمضان و سنت‌های کرمانی‌ها در این ماه اشاره کرد و گفت: مراسم ماه رمضان در کرمان ویژگی‌های خاصی داشت. یکی از این سنت‌ها برگزاری مراسمی به نام «سنگ انداز» یا «کلوخ انداز» بود که چند روز پیش از آغاز ماه رمضان انجام می‌شد. در این مراسم مردم به جاهای خوش آب و هوا رفته و تفریح می‌کردند تا خود را برای ماه رمضان که امکان گشت و گذار نداشتند آماده کنند.

مراسم آشتی‌کنان

وی ادامه داد: رسم دیگر مراسم «آشتی‌کنان» بود؛ قبل از ماه رمضان بزرگان فامیل دور هم جمع می‌شدند و کسانی که از هم رنجش و دلخوری داشتند را با هم آشتی می‌دادند. کار دیگری که قبل از ماه رمضان انجام می‌شد حنابندان بود و معتقد بودند که این کار هم جنبه زینتی دارد و هم اینکه سبب می‌شود تا مقاومت بدن بیشتر شود.

خرید لُکه پیش از ماه رمضان

این کرمان‌شناس اظهار کرد: از دیگر رسوم مردم کرمان خریدی بود که پیش از ماه رمضان انجام می‌دادند که به آن خرید «لُکه» می‌گفتند؛ زیرا مردم در ماه رمضان کمتر حال و مجالی برای خرید داشتند لذا از قبل به بازار می‌رفتند و خریدهای خود را برای یک ماه انجام می‌دادند. همچنین کسانی که از تمکن مالی برخوردار بودن نانواهای محلی را به خانه خود برده و در خانه نان می‌پختند. در این زمان سعی می‌کردند نان‌هایی پخته شود که ماندگاری بیشتری داشته باشند و همچنین در کنار آن نان خشک که کرمانی‌ها به آن نان بربری می‌گویند را تهیه می‌کردند.

گلاب‌زاده تهیه قوتو را از دیگر رسوم مردم کرمان برای ماه رمضان برشمرد و افزود: بیدار کردن همسایه‌ها و دیگران برای سحر نیز از جمله کارهایی بود که در کرمان با کوبیدن به دیوارها، دُهُل زدن و ریختن آب در خانه‌ها انجام می‌شد.

وی بیان کرد: یکی از کارهایی که در ماه رمضان انجام می‌شد رسم «الله رمضانی» بود به‌طوری که تعدادی از بچه‌های محله دور هم جمع می‌شدند و اشعاری را می‌خوانند از جمله اینکه «ما از آن بالای بالا آمدیم، ما از آن صندوق اعلا آمدیم، در این صندوق پر از نقش و نگاره و ... ». هر خانواده بر اساس توان مالی که داشت کمکی به آنها می‌کرد و بچه‌ها نیز آن را اگر نیاز مالی نداشتند به نیازمندان محله کمک می‌کردند.

این پژوهشگر تاریخ تصریح کرد: از رسوم دیگر ماه رمضان که در مسجد جامع اجرا می‌شد تهیه طوماری به‌نام چهل‌بسم‌الله بود؛ زمانی که هیئت‌های سینه‌زنی می‌آمدند، افرادی بودند که طوماری تهیه کرده و به ۴۰ نفر می‌دادند و از آنها می‌خواستند تا بر روی هر کدام از این طومارها یک بسم‌الله بنویسند و به آن می‌گفتند چهل بسم‌الله و معتقد بودند که اگر همراه بچه‌ها یا بزرگترها باشد آنها را از خطر‌ها در امان نگه می‌دارد. همچنین مردم در ۲۷ ماه رمضان در مسجد جمع شده و برای خود چادر یا لباس می‌دوختند. سال‌هایی نیز که عید نوروز و ماه رمضان تقارن پیدا می‌کرد معمولاً مراسم برگزاری نوروز با آرامش بیشتری برگزار می‌شد.