Kur’an-ı Kerim çevirilerinde ritim ve güzelliğe teveccüh

Balkan ülkelerinde çeviri, geçmişten bu yana önemli ilerlemelere şahit oldu. Tefsir çevirilerinin yapıldığı bir dönemden, okuyucunun Kur’an metninin güzelliklerinin yanı sıra tercümede dil estetiğini dikkate aldığı son yıllara doğru ilerleme kaydetmiştir.

Kur’an-ı Kerim çevirisinin Arnavutluk, Bosna ve Kosova gibi Balkan ülkelerinde yaygınlaşmasından sonra onlar da bu konuya ilgi duymaya başladılar. Kosovalı iki Müslüman alim Şerif Ahmedi ve Hasan Nahi 1988 yılında yayınlanan Kur’an-ı Kerim’i tercüme ettiler. Onlardan sonra 12 Kur’an çevirisi daha yayınlandı.

Dilbilim, edebiyat, hukuk, felsefe ve estetik alanlarında farklı becerilere sahip olan yeni nesil çevirmenler, çevirileri yaparken bu becerilerinden yararlandı.

Arapça’dan yapılan ilk Kur’an çevirileri din alimlerinin tabiriyle tefsir çevirileri şeklinde olmuştur. Bu tür çevirilerde ayetlerin anlamı çevirmenin ilk ve son kaygısı olarak görülerek yerel dilin estetik ilkelerine dikkat edilmemiştir.

Yerel dildeki estetik üslup yavaş yavaş fark edildi. Bu yolu başlatan ve on yıllardır Bosna’da Arap edebiyatının başyapıtlarını nesir ve manzum olarak çeviren akademik şahsiyet Esda Durakovic’tir.

Durakovic, 2004 yılında Kur’an’ın mümtaz bir çevirisi olan ‘Boşnakça tercümeli Kur’an-ı Kerim’i yayınladı. Kur’an-ı Kerim çevirisi için yıllarca zaman harcadı amacı Bosnalı kârilerin Kur’an’ı ana dillerinde okumaktan zevk almasını sağlamaktı.

Kosovalı fakih ve diplomat Fatmir Osmani de bu tarzı deneyimledi. 10 yıl boyunca ülkesinin Londra’daki büyükelçiliğinde görev yapan Kur’an-ı Kerim ilk İngilizce çevirmenlerinden biri olan Muhammed Marmaduk Picktall’ın eserleri ile tanıştı. Osmani El Ezher tarafından Picktall’ın onaylanan eserini Arnavutçaya çevirme kararı aldı. Bu çeviri 2022 yılında yayınlandı. Kur’an-ı Kerim’in Arnavutça’daki 12. çevirisi olup Arnavut edebiyatındaki ritim, Arnavut okuyucunun Kur’an’ı kendi ulusal dilinde ve anlamlarından yararlanarak büyük bir zevkle okumasına  olanak sağladı.

Osmani amacının Kur’an çevirisinin az sayıda bağlaçlı kelime ve cümle ile yapılması olduğunu vurgular ve ritmin daha kolay okunmasını ve ezberlenmesini sağlamak için olduğunu söyler.

Kosova İslami cemaati bu meseleyi kabul ederek Osmani’nin çevirisinin tanıtılması için bir tören düzenlenmesi çağrısında bulunurken bazı aktivistler buna muhalafet ederek Arapçadan çeviri mirasının bol olduğu bir ortamda İngilizce’den çeviri yapmak için bir sebep olmadığını söylediler.

Osmani’nin çevirilerinin destekçilerinden biride , önceki Arnavutça çevirilerin anlam odaklı olduğuna inanan, İslam ve Arap ilimleri ile Arapçadan Arnavutçaya edebi çeviri alanında önde gelen bir araştırmacı olan Şemsi İvazi’dir. Ancak Fatmir Osmani, El-Ezher tarafından onaylanan metni esas aldı ve  tüm çabasını metni, Arnavut okuyucunun ülkesinin edebi mirasından bir metin okuduğunu hissetmesi doğrultusunda çaba sarfetti.