مهمترین تحول در زمان امام صادق(ع)، تثبیت اصل امامت بود
یک مدرس حوزه و دانشگاه مهمترین تحولی که در زمان امام صادق(ع) و به دست ایشان انجام شد را تثبیت اصل امامت دانست و گفت: ایشان به منظور تبلیغ جریان اصیل و ناب امامت نمایندگانی به مناطق مختلف می‌فرستادند و با تلاش‌های او امامت به جایگاه خاص خود برگشت.
معصومه حاجی‌مقصودی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از کرمان، به بیان ویژگی‌های علمی و شخصیتی امام صادق(ع) پرداخت.
حاجی‌مقصودی بیان کرد: بارزترین ویژگی شخصیتی امام صادق(ع) که ایشان را سرآمد کرد؛ شخصیت علمی و اخلاقی حضرت بود. به طوری که ابن‌خلکان مورخ مشهور اهل سنت در مورد امام صادق(ع) بیان می‌کند«به علت راستی و درستی گفتار وی را صادق می‌‌خوانند. و فضل و بزرگی او بزرگتر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد».
وی با بیان اینکه مورخان بر صداقت و درستی امام صادق(ع) و ویژگی علمی ایشان تأکید کرده‌اند، گفت: امام متناسب با افرادی که به ایشان مراجعه می‌کردند توصیه‌های اخلاقی متعددی بیان کرده‌اند. که بخشی از این توصیه‌های اخلاقی در کتاب ارزشمند «تحف العقول» از ابن شعبه حرّانی بیان شده است. از جمله توصیه حضرت به عبدالله‌بن جندب است که در واقع توصیه حضرت به همه شیعیان در طول تاریخ است.
حاجی‌مقصودی با بیان اینکه حضرت در یک کلام همه به خصوص شیعیان را به اخلاق و معاشرت نیکو دعوت می‌کردند، افزود: کلام مشهوری از امام صادق(ع) خطاب به شیعیانشان ذکر شده که می‌فرمایند:«ای گروه شیعه برای ما زینت باشید و مایه ننگ ما نباشید».
این استاد دانشگاه در ادامه به بیان ویژگی‌های مکتب امام صادق(ع) پرداخت و گفت: در زمان امام صادق(ع) نظام‌های مختلف فکری و فقهی در میان اهل سنت شکل گرفته بود. مانند اهل رأی و اهل حدیث. در میان این مکاتب متعدد، مهمترین ویژگی مکتب امام صادق(ع) این بود که ایشان در سایه ملاک‌ها، معیارها و ضوابط خاصی بین عقل و نقل جمع انجام دادند.
وی ادامه داد: غنای فکری مکتب امام صادق(ع) به حدی زیاد بود که سران مکاتب فکری اهل سنت از جمله ابوحنیفه و مالک در مکتب ایشان شاگردی می‌کردند و در اصل فقها هسته اصلی اصحاب خاص حضرت را شکل می‌‌دادند. و بیشترین احادیث ذکر شده از ایشان نیز در زمینه مسائل فقهی بوده است.
حاجی‌مقصودی مهمترین تحولی که در زمان امام صادق(ع) و به دست ایشان انجام شد را تثبیت اصل امامت دانست و گفت: ایشان به منظور تبلیغ جریان اصیل و ناب امامت نمایندگانی به مناطق مختلف می‌فرستادند و با تلاش‌های او امامت به جایگاه خاص خود برگشت. زیرا قبل از ایشان خلفا، علمای درباری و حتی تازه مسلمان را مرجع دینی مردم قرار داده بودند. اما امام صادق(ع) مرجعیت علمی و دینی ائمه را شکل داده و تثبیت کردند و این باعث شد جایگاه امام و امامت در بین تمام مردم با مذاهب مختلف تثبیت شود.
وی با اشاره به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در زمان امام صادق(ع) بیان کرد: در عصر امام صادق (ع) علاوه بر اینکه دوره ضعف بنی‌امیه و قدرتگیری بنی‌عباس بود، عصر برخورد اندیشه‌ها نیز بود. که اندیشه اسلامی با عقاید اهل کتاب و دانش دانشمندان مختلف برخورد داشت. مناظرات مختلفی شکل گرفت و آزادی‌های سیاسی در سطح گسترده‌ای وجود داشت. همچنین این دوره آغاز عصر نهضت ترجمه بود. بنابراین این عوامل شرایط را برای شکل‌گیری مکاتب فکری و فقهی فراهم کرد.
حاجی‌مقصودی نقش امام صادق(ع) در هویت بخشی به تشیع و بیان معارف شیعی توسط ایشان را بسیار مهم و تأثیرگذار دانست، و بیان کرد: حضرت در همه ابعادی که برای شکل‌گیری یک مذهب نیاز است، تلاش علمی داشتند و با جستجو در میراث علمی امام صادق(ع) مشاهده می‌کنیم که حضرت در زمینه‌های مختلف از جمله تفسیر، فهم همراه با تدبر و تفکر در قرآن، مباحث کلامی مربوط به امامت، مسائل فقهی، اخلاق و آموزش معارف شیعه در قالب دعا تأکید و اهتمام داشتند.
این مدرس حوزه و دانشگاه علت دوری امام صادق(ع) از مبارزات سیاسی علیه بنی‌امیه را ارزشمند نبودن اهداف رهبران نهضت ضد بنی‌امیه دانست و گفت: بیشتر آن‌ها به دنبال استفاده از چهره وجیه امام صادق(ع) برای رسیدن به اهداف پوچ خود بودند. و اعتقادی به اصل عدالت نداشتند. از طرف دیگر زمینه برای فعالیت مبارزاتی حضرت فراهم نبود. در نتیجه امام صادق(ع) شیوه دیگری را برای مبارزه انتخاب کرد.
وی ادامه داد: تنوع و گستردگی جریانات فکری این دوره نیز یکی از عواملی بود که حضرت بیشتر به فعالیت‌های فرهنگی روی آوردند و در حقیقت زمینه ترویج معارف اصیل شیعی در قالب فعالیت‌های فرهنگی فراهم شد. که تأثیرگذاری بیشتری نسبت به مبارزه سیاسی داشت. البته این به معنی بی خبری و یا کناره‌گیری امام از مسائل سیاسی و اجتماعی نیست و نقل شده است که امام در دوران بنی‌امیه در زمان حج به شکل صریح بحث امامت را در بین مردم مطرح می‌کنند.
انتهای پیام
