Qurani-Kərimə uyğun nizam və intizam
Qurani-Kərimdə nizam-intizamın iki növü qeyd olunur: yaradılışla bağlı olan təkvini və qanunvericiliklə bağlı olan təşrii nizamı. Əvvəla, yaradılışın əsası nizama əsaslanır və hər şey mükəmməl nizama malikdir. "... Hər şeyi yaradan və yaradılışını müəyyən ölçüdə tənzimləyən Allahdır"(Furqan, 2). İnsanın yaradılış nizamı ilə əlaqəsi onun yer üzündə Allahın xəlifəsi olmasından irəli gəlir. Buna görə də insan ilahi xüsusiyyətlərə yiyələnməlidir. Ona görə də onun həyatında hikmət, nizam və nizam olmalıdır.
İkinci, təşrii (qanunvericilik) nizamı İslam şəriətində insan həyatına iki aspektdən təsir edən nizamdır. Birincisi, müsəlmanların işlərində nizam və planlaşdırma ilə bağlı şəriət tərəfindən verilən birbaşa tövsiyə və göstərişlərdir. Digəri, müsəlmanları dəqiq bir planlama və xüsusi nizam altında qərarlaşdıran islami hökmlər toplusudur. Başqa sözlə desək, əgər insan həyatını İslam təlimlərinə uyğun qurarsa, danışıq və davranışının İslam planına uyğun olmasına çalışarsa, onun düşüncə və davranışları da nizam tapar.
Qurani-Kərim hər zaman möminlərə həddi aşmamağı və ilahi əmrlərə əməl etməyi tövsiyə edir. "Bunlar Allahın qoyduğu qaydalardır, onları pozmayın. Kim Allahın qoyduğu hökmləri pozarsa, onlar zalımlardır" (Bəqərə, 229).
Digər bir misal, namaz kimi ibadətlər üçün müəyyən edilmiş vaxtlardır: “Namazı (gündəlik vacib namazların dördünü zöhr, əsr, məğrib və işa namazlarını və onların iyirmi iki rəkət nafilələrini) günəşin (hər bir kəsin öz məntəqəsinə uyğun olaraq günortanın tam yarısından) batmağa doğru meyl etməsinin əvvəlindən gecənin tam qaranlığına (gecə yarısına) qədər qıl və həmçinin sübh namazını (və onun nafiləsini də qıl). Həqiqətən sübh namazı (gecə və gündüz mələkləri tərəfindən yazılmaq üçün) müşahidə olunur" (İsra, 78).
Eləcə də Allah mübarək Ramazan ayını oruc tutmaq üçün müəyyən etmişdir. "Oruc gecəsi qadınlarınızla yaxınlıq etmək sizə halal edildi. Onlar sizin üçün libasdırlar və siz onlar üçün libassınız (hər biriniz digərinin zinəti, eyiblərini örtən və onu günahdan qoruyansınız). Allah sizin (oruc gecəsi cinsi əlaqənin haram olması barəsində) özünüzə xəyanət etdiyinizi bilirdi. Buna görə də, nəzərini sizə yönəltdi və siz(in təqsiriniz)dən keçdi. Odur ki, indi onlarla yaxınlıq edin (edə bilərsiniz) və Allahın (bu əmələ görə) sizin üçün müəyyənləşdirdiyi (savabı, haramdan çəkinmək və saleh övlad kimi) şey(lər)i istəyin. (Oruc gecələri icazə verilir ki,) sübhün ağ sapı (gecənin) qara sap(ın)dan sizin üçün seçilənədək yeyin və için, sonra orucu gecəyə qədər tamamlayın. Məscidlərdə etikafda olarkən qadınlarla yaxınlıq etməyin. Bunlar Allahın (halal və haram) sərhədləridir, onlara yaxınlaşmayın (onları pozmayın). Allah Öz ayələrini insanlar üçün bu cür açıqlayır ki, bəlkə çəkinsinlər" (Bəqərə, 187).
Möminlər ictimai məsələlərdə də nizamlı və koordinasiyalı hərəkət edir, mühüm işlərdə bütün işlərini ancaq icma rəhbərinin icazəsi ilə görürlər. Belə davranmayan insanlar həqiqi mömin sayılmırlar. “Möminlər ancaq Allaha və Onun Elçisinə iman gətirən və bir iş üçün toplandıqları zaman ondan icazə istəmədən oradan ayrılmayanlardır" (Nur, 62).
Həzrət Əli (ə) Məhəmməd ibn Əbu Bəkrə buyurdu: "Namazı təyin olunmuş vaxtda qıl; işiniz olmadığı zaman işləri tələsik etməyə çalışmayın və ya məşğul olduğunuz zaman onları təxirə salmağa çalışmayın" (Nəhcül-bəlağə, məktub, 27(.
Buna görə də gündəlik namazların vaxtında qılınması insanların gün ərzində fəaliyyətlərini tənzimləməsinə kömək edir. Namazın vaciblərini, əməlini, zikrin və rəftarını nizam-intizamla öyrənmək və əməl etmək insan şüurunda nizam-intizamı qorumağa kömək edir. Hətta camaatla namaz qılmaq da müəyyən mənada nizam-intizam və koordinasiyanı məşq etməkdir.
