آشنايی با مفاهيم رنگ در قرآن كريم نگاهی به مفاهيم رنگ در قرآن مجيد
گروه فعاليت‌های قرآنی: انسان از زمانی كه گام در عرصه وجود می‌نهد، با تشعشی از رنگها مواجه است. برای بيان مقصود و حالات درونی خويش در مراسم مختلف اعم از جشن و شادی، غم وجنگ و صلح از رنگ بهره گرفته است. در اين مقاله با نگاهی اجمالی، به معرفی برخی از رنگ‌های ذكر شده در قرآن كريم می‌پردازيم.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) شعبه كرمان، در فرهنگ عامه كنونی ما لباس مشكی سمبل عزا و لباس‌هايی با رنگ گرم، سمبل شادی و بيان حرارت درونی ما هستند.
زندگی، سرشار از رنگ و جلوه‌های رنگ است، رنگ مفاهيم متفاوت و متنوعی را در ذهن ما زنده می‌كند و در همه ابعاد زندگی جاری است. بنابراين مفهوم آن به همان گستردگی مفهوم زندگی است. يا به قول ايتن «رنگ، خود زندگی است.»
جهان بدون رنگ در نظر ما مرده و بدون روح است. شايد رنگها اثر يكسانی بر تمام افراد ندارند. رنگی كه برای يك شخص دلپذير است، شايد بر ديگری اثر چندان مطلوبی نداشته باشد. رنگها، نيروها و انرژی‌های درخشنده‌ای هستند كه بر ما اثرات منفی و مثبت خواهند داشت.
رنگ، مواهب خود را به همه تقديم می‌كند، ولی رموز نهان خود را فقط برای شيفتگان واقعی آشكار می‌سازد.
روان‌شناس بزرگ (گرانت آلن) می‌گويد: در طبيعت ما، عاملی قوی‌تر و متنوع‌تر از رنگها وجود ندارد. قرآن كريم، چهارده قرن قبل به اين نكته توجه داشته و اختلاف رنگ‌های تمامی موجودات زمينی را به طور عموم از نشانه‌های تدبير و از آيات خداوند محسوب كرده است، از جمله درباره آفرينش می‌فرمايد: آفرينش آسمان‌ها و زمين و اختلاف رنگ‌های شما و تمام موجودات از آيات و نشانه های اوست، مسلماً دانشمندان اين حقايق را درك می‌كنند. بشر پس از قرن‌ها مطالعه و بررسی به اين واقعيت پی‌برده است.
در اينجا در خصوص هر رنگ، نخست به ويژگی روانی رنگها و سپس به آيات قرآنی اشاره می‌شود. بايد توجه داشت كه آيات قرآن پيرامون رنگها به 2 دسته تقسيم می‌شوند: يك دسته به صورت كلی به رنگها، بدون نم بردن از رنگ خاص به عنوان نشانه‌های الهی اشاره دارد. دسته دوم آياتی كه به رنگ و يا رنگ‌های خاصی اشاره دارد.
در آيات دسته اول به رنگ خدايی (در سوره نمل)، رنگ‌های مختلف موجودات زمينی (در سوره فاطر)، رنگ‌های مختلف آدميان، جانوران و چهارپايان (سوره فاطر)، رنگ‌های مختلف كشت وزرع (در سوره زمر) و رنگ‌های مختلف عسل (در سوره نحل) اشاره شده است.
در قرآن علاوه بر واژه «لون» در آياتی از قرآن به رنگ‌های زرد، سبز، سفيد ، سياه، قرمز، كبود و آبی اشاره شده است. در اينجا مختصراً به خصوصيات هر رنگ در روانشناسی اشاره می‌شود و سپس به اشاره آن رنگ در قرآن می‌پردازيم.
رنگ سفيد مجموعه تمام رنگ‌هاست و در برگيرنده آرامش و سكوت است. اين رنگ حاوی امكانات بی‌نهايت و نهفته و رنگی است كه نماد جوانی (نوزادی)، سمبل صلح، درستكاری،كمال و بی‌گناهی است.
در قرآن اشاره به رنگ «ابيض» نشانه‌ی رستگاری است. (آل‌عمران 104) «آنانكه سفيد شد رويشان، پس باشند در رحمت خدا ايشان در آن جاودانند.» سفيد علامت پاكی است، در آيه‌های ديگری هم به كلمه ابيض اشاره شده است. (شعراء آيه 32- طه آيه 12)، (قصص آيه 32) در اين آيات ابيض به معنای نورانی است.
سياه يا اسود، حالت حزن و افسردگی ايجاد می‌كند و در عزاداری از اين رنگ استفاده می‌شود. هر رنگيكه بر روی سفيد قرار گيرد، ضعيف و درهم و هر رنگی كه بر روی سياه قرار گيرد، برجسته و مشخص‌تر می‌شود.
رنگ چهره گناهكاران در آيات متعددی از قرآن به سياهی وصف شده است، مانند اينكه می‌فرمايد: «در روز قيامت كسانی را كه بر خدا دروغ بستند می‌بينی كه صورت‌هايشان سياه شده است.
در سوره آل عمران آيه 103، رنگ سياه چهره، نشانه نابودی و هلاكت است. «آنانكه رويشان سياه شد آيا كافر شدند؟ پس بچشند عذاب را به سبب آنچه بوديد.»
قرمز سمبل آتش و خون است. علاقه به رنگ سرخ معرف انسان‌های با‌اراده، متحرك، با نفوذ و هيجان‌آور است. انسان‌های پرقدرت به اين رنگ علاقه دارند. زيرا اين رنگ،رنگ زندگی، حيات، استحكام، عشق و غلبه بر مشكلاتی مانند فقر و گرسنگی است.
در قرآن احمر در كنار رنگ سفيد و سياه در مورد كوه‌ها به كار رفته است. (سوره فاطر آيه 27 ) «از كوه‌ها نيز به لطف پروردگار جاده‌هايی به رنگ سفيد و سرخ با الوان مختلف و گاه به رنگ كامل آفريده شده است.»
آبی سمبل آب و آسمان است و ابزار صميميت، وفاداری، عفت، اعتماد، حساسيت، تفكر و رضايت خاطر است، اين رنگ معرف عشق به خانوداه، معرفت، دلبستگی عمومی و اتحاد است. افرادی كه اين رنگ را دوست دارند، محافظه‌كار هستند. اين افراد، انسان‌های موفقی هستند و ارتباطات صميمی برقرار كرده و به ندرت كارهای احساسی می‌كنند. سياست‌مدارند. افرادی دوست‌داشتنی هستند، اين رنگ همچنين نشانه تحصيلات عالی و تمدد اعصاب است.
در قرآن رنگ «ارزق» شادی‌آور است و بدان اشاره شده است. امام صادق(ع) می‌فرمايند: «ای مفضل در رنگ آسمان بينديش كه خدا آن‌را اين چنين آبی آفريد كه موافق‌ترين رنگها برای چشم است.»
منابع: 1- قرآن كريم، انتشارات گلی، رمضان 74، چاپ چهارم
2- امير چوپانی رونوس، ارتباط تصويری، راهی از ديدار به پندار/ پايان‌نامه كارشناسی ارشد
3- مختاری- فرحناز- روانشناسی نقاشی كودكان
4- مساح/ عطا- اخوان ثالث- فريدون/ هنر درمانی/ رسا 1374
زندگی، سرشار از رنگ و جلوه‌های رنگ است، رنگ مفاهيم متفاوت و متنوعی را در ذهن ما زنده می‌كند و در همه ابعاد زندگی جاری است. بنابراين مفهوم آن به همان گستردگی مفهوم زندگی است. يا به قول ايتن «رنگ، خود زندگی است.»
جهان بدون رنگ در نظر ما مرده و بدون روح است. شايد رنگها اثر يكسانی بر تمام افراد ندارند. رنگی كه برای يك شخص دلپذير است، شايد بر ديگری اثر چندان مطلوبی نداشته باشد. رنگها، نيروها و انرژی‌های درخشنده‌ای هستند كه بر ما اثرات منفی و مثبت خواهند داشت.
رنگ، مواهب خود را به همه تقديم می‌كند، ولی رموز نهان خود را فقط برای شيفتگان واقعی آشكار می‌سازد.
روان‌شناس بزرگ (گرانت آلن) می‌گويد: در طبيعت ما، عاملی قوی‌تر و متنوع‌تر از رنگها وجود ندارد. قرآن كريم، چهارده قرن قبل به اين نكته توجه داشته و اختلاف رنگ‌های تمامی موجودات زمينی را به طور عموم از نشانه‌های تدبير و از آيات خداوند محسوب كرده است، از جمله درباره آفرينش می‌فرمايد: آفرينش آسمان‌ها و زمين و اختلاف رنگ‌های شما و تمام موجودات از آيات و نشانه های اوست، مسلماً دانشمندان اين حقايق را درك می‌كنند. بشر پس از قرن‌ها مطالعه و بررسی به اين واقعيت پی‌برده است.
در اينجا در خصوص هر رنگ، نخست به ويژگی روانی رنگها و سپس به آيات قرآنی اشاره می‌شود. بايد توجه داشت كه آيات قرآن پيرامون رنگها به 2 دسته تقسيم می‌شوند: يك دسته به صورت كلی به رنگها، بدون نم بردن از رنگ خاص به عنوان نشانه‌های الهی اشاره دارد. دسته دوم آياتی كه به رنگ و يا رنگ‌های خاصی اشاره دارد.
در آيات دسته اول به رنگ خدايی (در سوره نمل)، رنگ‌های مختلف موجودات زمينی (در سوره فاطر)، رنگ‌های مختلف آدميان، جانوران و چهارپايان (سوره فاطر)، رنگ‌های مختلف كشت وزرع (در سوره زمر) و رنگ‌های مختلف عسل (در سوره نحل) اشاره شده است.
در قرآن علاوه بر واژه «لون» در آياتی از قرآن به رنگ‌های زرد، سبز، سفيد ، سياه، قرمز، كبود و آبی اشاره شده است. در اينجا مختصراً به خصوصيات هر رنگ در روانشناسی اشاره می‌شود و سپس به اشاره آن رنگ در قرآن می‌پردازيم.
رنگ سفيد مجموعه تمام رنگ‌هاست و در برگيرنده آرامش و سكوت است. اين رنگ حاوی امكانات بی‌نهايت و نهفته و رنگی است كه نماد جوانی (نوزادی)، سمبل صلح، درستكاری،كمال و بی‌گناهی است.
در قرآن اشاره به رنگ «ابيض» نشانه‌ی رستگاری است. (آل‌عمران 104) «آنانكه سفيد شد رويشان، پس باشند در رحمت خدا ايشان در آن جاودانند.» سفيد علامت پاكی است، در آيه‌های ديگری هم به كلمه ابيض اشاره شده است. (شعراء آيه 32- طه آيه 12)، (قصص آيه 32) در اين آيات ابيض به معنای نورانی است.
سياه يا اسود، حالت حزن و افسردگی ايجاد می‌كند و در عزاداری از اين رنگ استفاده می‌شود. هر رنگيكه بر روی سفيد قرار گيرد، ضعيف و درهم و هر رنگی كه بر روی سياه قرار گيرد، برجسته و مشخص‌تر می‌شود.
رنگ چهره گناهكاران در آيات متعددی از قرآن به سياهی وصف شده است، مانند اينكه می‌فرمايد: «در روز قيامت كسانی را كه بر خدا دروغ بستند می‌بينی كه صورت‌هايشان سياه شده است.
در سوره آل عمران آيه 103، رنگ سياه چهره، نشانه نابودی و هلاكت است. «آنانكه رويشان سياه شد آيا كافر شدند؟ پس بچشند عذاب را به سبب آنچه بوديد.»
قرمز سمبل آتش و خون است. علاقه به رنگ سرخ معرف انسان‌های با‌اراده، متحرك، با نفوذ و هيجان‌آور است. انسان‌های پرقدرت به اين رنگ علاقه دارند. زيرا اين رنگ،رنگ زندگی، حيات، استحكام، عشق و غلبه بر مشكلاتی مانند فقر و گرسنگی است.
در قرآن احمر در كنار رنگ سفيد و سياه در مورد كوه‌ها به كار رفته است. (سوره فاطر آيه 27 ) «از كوه‌ها نيز به لطف پروردگار جاده‌هايی به رنگ سفيد و سرخ با الوان مختلف و گاه به رنگ كامل آفريده شده است.»
آبی سمبل آب و آسمان است و ابزار صميميت، وفاداری، عفت، اعتماد، حساسيت، تفكر و رضايت خاطر است، اين رنگ معرف عشق به خانوداه، معرفت، دلبستگی عمومی و اتحاد است. افرادی كه اين رنگ را دوست دارند، محافظه‌كار هستند. اين افراد، انسان‌های موفقی هستند و ارتباطات صميمی برقرار كرده و به ندرت كارهای احساسی می‌كنند. سياست‌مدارند. افرادی دوست‌داشتنی هستند، اين رنگ همچنين نشانه تحصيلات عالی و تمدد اعصاب است.
در قرآن رنگ «ارزق» شادی‌آور است و بدان اشاره شده است. امام صادق(ع) می‌فرمايند: «ای مفضل در رنگ آسمان بينديش كه خدا آن‌را اين چنين آبی آفريد كه موافق‌ترين رنگها برای چشم است.»
منابع: 1- قرآن كريم، انتشارات گلی، رمضان 74، چاپ چهارم
2- امير چوپانی رونوس، ارتباط تصويری، راهی از ديدار به پندار/ پايان‌نامه كارشناسی ارشد
3- مختاری- فرحناز- روانشناسی نقاشی كودكان
4- مساح/ عطا- اخوان ثالث- فريدون/ هنر درمانی/ رسا 1374
