Kur’an’da ticaret ve riba arasındaki fark

Riba ve faizciliğin sonu zayıf insanların sermayelerinin bir şekilde kaybetmelerine ve yaşamlarının mahvolmasına neden olur.

Arkeolojik araştırmalar, faiz olgusunun başlangıcının paranın icadı ve dolaşımı olduğunu ve tarihinin milattan önceye dayandığını  göstermektedir. Faiz, borç vermek ve başlangıçtaki borç miktarından fazlasını istemek demektir. Bir toplumdaki doğru ekonomik etkileşimler, toplumun kültürel gelişimine yol açarken, faiz adaletsizliği doğurur.

Kur’an ayetleri ve rivayetlerde Müslüman alimler faizciliği haram kabul etmişlerdir. İslami metinlerde haram olmasının gerekçesi bir yandan zulümle mücadele, diğer yandan da borç vermek gibi sosyal amelleri teşvik edilmesinde yattığını vurgulanmıştır. Faizcilik diğer dinlerde uygunsuz bir eylem olarak tanımlanmıştır. Din takipçileri hilelerle faiz almaya çalışmışlar bu da bu davranışı iki kat daha çirkinleştirmiştir.

Bakara suresi 275. ayetinde şöyle buyruluyor: “Faiz yiyenler ancak şeytanın çarparak sersemlettiği kimse gibi kalkarlar. Bunun sebebi onların, “Alım satım da ancak faiz gibidir” demeleridir. Hâlbuki Allah alım satımı helâl, faizi ise haram kılmıştır. Artık kime Allah’tan bir öğüt erişir de faizciliği bırakırsa geçmişteki kendisinindir, durumunun takdiri Allah’a aittir. Kim de yine faizciliğe dönerse işte bunlar orada devamlı kalmak üzere cehennemliklerdir.”

El Mizan tefsirinde, Allah’ın faiz ve faiz işletenleri neden lanetlediği sorusunu gündeme getirmiştir.

Allame Tabatabai bunun nedeninin faizciliğin sonucunun mali açıdan zayıf insanların tüm sermayelerini kaybetmelerine ve hayatlarının mahvolmasına neden olması olduğunu söylüyor. Bu nedenle Kur’an-ı Kerim ayetlerine göre doğru ve sağlam ticaret teyit edilmiş bunun karşısında faizcilik ahlaki, psikolojik ve ekonomik açıdan yıkıcı ve insanlığın gelişmesine engel olan bir olgu olarak haram kılınmıştır. Bu nedenle faiz Allah’a karşı bir savaş hükmündedir.

Faizciliğin kötü etkileri arasında toplumda sınıfsal ayrımcılığın artması, çalışma ve emek kültürünün ve zayıf toplumsal tabakaların yok edilmesi, toplumdaki adaletli servet dağıtım sürecinin ortadan kalkması sayılabilir.