عفو عمومی از اصول حکمرانی اسلامی مبتنی بر قرآن و سیره نبوی و علوی است + صوت

آیت‌الله عباس کعبی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری، در گفت‌وگو با ایکنا درباره دستور عفو بسیاری از متهمان و محکومان حوادث اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب و با پیشنهاد رئیس قوه قضاییه گفت: یکی از اصول حکمرانی اسلامی براساس قرآن و سیره نبی مکرم اسلام و امیرالمومنین علی(ع) عفو عمومی و عفو مجرمان و خطاکاران با رویکرد اصلاح و از موضع رأفت و رحمت الهی است و دلیل این امر آیه شریفه «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ» (پس به [بركت‌] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُرمِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پيرامون تو پراكنده مى‌شدند. پس، از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه، و در كار[ها] با آنان مشورت كن.) است.

وی افزود: در این آیه خداوند خطاب به پیامبر اکرم(ص) بیان می‌دارد که اگر با تندخویی و با قساوت قلب رفتار می‌کردی همه مردم از دور شما پراکنده می‌شدند اما شما در سایه رحمت الهی نرمخو شدی. لذا نرمخویی یکی از شعبه‌های رحمت الهی و اصول حکمرانی اسلامی است.

وظایف حاکم اسلامی 

آیت‌الله کعبی اظهار کرد: براساس نرمخویی و رحمت حکمران اسلامی بر مبنای این آیه چند وظیفه دارد؛ وظیفه اول برخاسته از سیره نبی اکرم(ص)، عفو و گذشت خاطیان و مجرمان با رویکرد اصلاحی است. دومین وظیفه دعا کردن برای این خطاکاران است تا اصلاح شوند و رفتار گذشته خود را جبران کنند. وظیفه سوم حاکم اسلامی مشورت و گفت‌وگو با این افراد و ارزش و احترام قائل شدن برای شخصیت مردم است.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به بخشی از فرمان امیرالمؤمنین علی(ع) به مالک اشتر، گفت: در فرازی از سخنان امام علی(ع) بر مسئله عفو تأکید شده است و ایشان می‌فرمایند: «وَ لَا تَكُونَنَّ عَلَيْهِمْ سَبُعاً ضَارِياً تَغْتَنِمُ أَكْلَهُمْ، فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَ إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ» (مبادا هرگز، چونان حيوان شكارى باشى كه خوردن آنان را غنيمت دانى، زيرا مردم دو دسته‌اند، دسته‌اى برادر دينى تو و دسته ديگر همانند تو در آفرينش مى‌باشند.) ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: «وَ لَا تَقُولَنَّ إِنِّي مُؤَمَّرٌ آمُرُ فَأُطَاعُ، فَإِنَّ ذَلِكَ إِدْغَالٌ فِي الْقَلْبِ وَ مَنْهَكَةٌ لِلدِّينِ وَ تَقَرُّبٌ مِنَ الْغِيَرِ» (به مردم نگو، به من فرمان دادند و من نيز فرمان مى‌دهم، پس بايد اطاعت شود، كه اين گونه خود بزرگ‌بينى دل را فاسد و دين را پژمرده و موجب زوال نعمت‌هاست.) به عبارتی اگر حاکم بگوید من به تکلیف و قانون عمل می‌کنم و کاری به شما ندارم این باعث می‌شود دل‌های مردم چرکین شده، دین تضعیف شده و مردم به دشمن و غیر خودی‌ها نزدیک شوند و یا علیه حاکم اسلامی تحریک شوند. لذا اینها ایجاب می‌کند که حاکم اسلامی با مردم از منظر عفو برخورد کند.

عفو از موضع قدرت 

وی ابراز کرد: مسئله دیگر در خصوص دستور عفو رهبر انقلاب این است که این عفو از موضع قدرت انجام شد نه از موضع ضعف نظام اسلامی. در اخلاق حکمرانی اسلامی بر عفو در هنگام قدرت تأکید شده است. در عهدنامه مالک اشتر یکی از مهمترین فرامین مدیریتی و اصول حکمرانی امام علی(ع) این است که «يَفْرُطُ مِنْهُمُ الزَّلَلُ وَ تَعْرِضُ لَهُمُ الْعِلَلُ وَ يُؤْتَى عَلَى أَيْدِيهِمْ فِي الْعَمْدِ وَ الْخَطَإِ، فَأَعْطِهِمْ مِنْ عَفْوِكَ وَ صَفْحِكَ مِثْلِ الَّذِي تُحِبُّ وَ تَرْضَى أَنْ يُعْطِيَكَ اللَّهُ مِنْ عَفْوِهِ وَ صَفْحِهِ»؛ ای مالک! بدان از مردم لغزش‌ها و خطاها سر می‌زند و مشکلاتی به آنها دست می‌دهد که آنها را از انجام وظیفه بازمی‌دارد و به دست مردم از روی عمد یا خطا کارهای خلافی ظاهر می‌شود، در اینگونه موار د از عفو و گذشت خود آن قدر به آنها عطا کن که دوست‌ ‌داری خداوند از عفوش به تو عطا کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: در اینجا هم بخشی از مردم و جوانان در اثر تحریک بیگانگان، تأثیرپذیری از رسانه‌های معاند و تحریک احساسات مرتکب اشتباهاتی شدند و اینکه امام مسلمین از موضع عفو مقتدرانه و رحمت الهی برخورد کند باعث جذب دل‌ها به اسلام و نظام اسلامی و تحکیم انسجام و همبستگی ملی می‌شود.

عفو و صفح

وی در ادامه با اشاره به آیه 22 سوره نور؛ «وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبَىٰ وَالْمَسَاكِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» گفت: در حقیقت این آیه عفو و چشم‌پوشی را به منزله یک رفتار پسندیده اسلامی مطرح می‌کند. «عفو» در حقیقت صرفنظر کردن از کیفر و خطا است اما «صفح» آن است که به کلی خطا را از ذهن بشویند که گویی خطایی انجام نشده است.

آیت‌الله کعبی تأکید کرد: به اعتقاد من رئیس قوه قضاییه در نامه خود به رهبر معظم انقلاب عبارت خوبی را بکار بردند و گفتند اکثر عفوشدگان جوانانی بودند که تحت تأثیر دشمن قرار گرفتند و نباید با تشکیل پرونده کیفری آینده آنها از بین برود. در واقع این فرصتی است که نظام اسلامی از موضع اقتدار و رحمت و براساس آیات قرآن و سیره پیامبر اکرم(ص) و امیرالمومنین علی (ع) به مجرمان و خطاکاران داده تا اصلاح شده و به جامعه برگردند و انسجام ملی و همبستگی اجتماعی تقویت شود.

تقویت وحدت ملی در ایام دهه فجر 

وی افزود: ابتکار عمل رئیس قوه قضاییه و موافقت رهبر معظم انقلاب اقدام ارزشمندی است و این عفو عمومی نقش مؤثری در تقویت وحدت ملی به ویژه در ایام‌الله دهه فجر دارد. لذا این عفو را در واقع باید یک عفو حکیمانه، رحیمانه و مقتدرانه در جهت افزایش سرمایه اجتماعی و تقویت بنیه‌های همدلی و همبستگی ملی تحلیل و ارزیابی کرد.

آیت‌الله کعبی در خصوص تأثیر این عفو عمومی گسترده در ایام دهه فجر بر خنثی‌سازی اقدامات رسانه‌های معاند و جریان تحریف در ارائه یک تصویر خشن، بسته و دیکتاتوری از نظام اسلامی گفت: این عفو پیام مهرورزی و رأفت نظام و حاکم اسلامی با مردم است و این دقیقا خلاف برخوردهایی است که با مردم در دوران سیاه ستمشاهی در زندان‌های ساواک انجام می‌شد و رسانه‌های معاند به هچ وجه نمی‌توانند با وجود اسناد و مدارک فراوان از شکنجه معترضان در زندان‌های ساواک دامن آلوده حکومت پهلوی را از این جنایات پاک و تطهیر کنند.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: مردم ما هم همه این مسائل را می‌دانند ولذا امسال در آیین‌ها و جشن‌های دهه فجر و به ویژه راهپیمایی 22 بهمن حضور پرشکوهی خواهند داشت. در حقیقت راهپیمایی 22 بهمن امسال مانند همیشه مظهر حضور مردم در صحنه و حمایت وفادارانه از نظام اسلامی و بی توجهی به تبلیغات سوء دشمنان اسلام است.

وی در پایان بیان کرد: مردم گرچه نسبت به مشکلات گله دارند اما هیچگاه صحنه را ترک نکرده و 44 سال است با حضور در راهپیمایی 22 بهمن پیام قاطع خود را به دشمنان، بدخواهان و توطئه‌گران داده‌اند و امسال هم مردم ایران اسلامی یکپارچه و متحد و مقتدر در دفاع از اسلام، ولایت و نظام اسلامی در این راهپیمایی به منزله یک عمل صالح حضور پیدا خواهند کرد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری