اهمیت حفظ سلامت آینده‌سازان
یک فعال فرهنگی و رسانه‌ای در پی تعطیل شدن مدارس در زمان آلودگی هوا و بازگشایی نسنجیده آن با وجود وضعیت قرمز آلودگی هوا، به بررسی این موضوع به همراه ارائه راهکار و پیشنهاداتی پرداخت.
امیرمحسن سلطان احمدی، فعال فرهنگی و رسانه‌ای در پی تعطیل شدن مدارس در زمان آلودگی هوا و بازگشایی نسنجیده آن با وجود وضعیت قرمز آلودگی هوا در یادداشتی با عنوان «اهمیت حفظ سلامت آینده‌سازان» که در اختیار ایکنا گذاشته است به بررسی این موضوع به همراه ارائه راهکار و پیشنهاداتی پرداخت. در ادامه متن کامل این یادداشت از نظرتان می‌گذرد.
بسم الله الرحمن الرحیم
هوای پاک در حیات انسان و سایر موجودات دارای نقش حیاتی و از نعمت‌های بسیار بزرگ خداوند است که از مهم‌ترین عناصر و منابع حیاتی موجودات زنده است، ولی امروزه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم آلودگی هوا در شهر‌های صنعتی از جمله تهران است که مردم از نعمت هوای پاک محروم شدند. این آلودگی هوا سلامت جسم مردم خصوصاً کودکان را تهدید می‌کند؛ در صورتی که قرآن بر حفظ محیط زیست تأکید کرده و می‌فرماید: «وَ لا تُفسِدُوا فِی الأرضِ بَعدَ إِصلاحِهَا…زمین را بعد از اصلاح، فاسد نکنید.» (اعراف، ۵۶).
از طرفی پیشرفت اقتصادی و صنعتی یک کشور فقط در سایه سلامت مردم آن جامعه اعم از کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی سالمندان میسر می‌شود و خداوند انسان را خلق کرده و به او سرمایه عمر داده تا در این زمین با سرمایه عمرش سیر کند و توشه آخرت خود را تهیه کند، اما این سیر الی الله نیازمند یک عمر طبیعی و همراه با صحت و سلامت است که این آلودگی هوا مانع این سیر شده و سرمایه عمر را به خطر انداخته است و از طرفی مردم باید بتوانند با سیاست‌گذاری‌های درست متولیان امر، عمری طولانی و بدنی سالم داشته باشند، تا نسل به نسل، هم خودشان در سلامت و عافیت زندگی کنند و هم در ساخت کشوری قدرتمند و مترقی با اقتصادی مستحکم و همراه با ایمان و تقوا سهیم باشند که در دهه آینده سهم عظیم این رشد کشور بر دوش نسل جدید است.
دانش‌آموزان؛ سرمایه‌های آینده کشور
امروز دانش‌آموزان و نسل جوان از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین سرمایه‌های کشور هستند که آینده‌سازان ایران اسلامی و مقتدر در دهه‌های آینده خواهند بود که قطعاً ایران قوی و مقتدر در دهه‌های آینده با توان علمی و سلامت جسمی دانش‌آموزانی که امروز محصلان مدارس هستند، رقم خواهد خورد.
با نگاهی به آینده و دوراندیشی به آینده‌ای که ما شاید آن روز‌ها نباشیم یا پیر و فرسوده شده باشیم، پی می‌بریم که وجود این سرمایه‌های عظیم انسانی که مدیران و تصمیم‌گیران فردای ایران عزیز هستند، چقدر حفظ سلامت آن‌ها مهم و حیاتی است. با یک نگاه کوچک به آینده، کاملاً واضح و مشخص است که این قشر دانش‌آموز چه اهمیتی در آینده ایران مقتدر دارند. پس به خوبی درمی‌یابیم که باید از این سرمایه‌ها به خوبی حراست و حفاظت کنیم که فردای ایران با وجود آن‌ها رقم خواهد خورد و راه و سیره بنیان‌گذار انقلاب، امام راحل و شهدای انقلاب را این آینده‌سازان عزیز ادامه خواهند داد.
اما این روز‌ها حال پایتخت و اکثر شهر‌های صنعتی کشور بسیار خراب است و هوایی سالم برای تنفس دانش‌آموزان وجود ندارد، که تعطیلی مدارس در گام نخست باعث حفاظت از سلامتی جسمی دانش‌آموزان شد، اقدامی که شاید کلاس‌های حضوری را مجازی نمود، اما سلامت دانش‌آموزان را تا حدی تضمین نمود که در این آلودگی هوا آسیبی به سلامت آن‌ها وارد نشود.
مجازی شدن کلاس‌های درس
هر چند درس تعطیل نشد و مدارس مجازی تشکیل شد و حتی برخی کلاس‌های مجازی بیشتر از زمان حضوری فعالیت کردند و از طرفی این تعطیلات با ایام امتحانات ترم روبرو شد که به نحوی این یک ماه دانش‌آموزان برنامه درسی جدید نداشتند و برنامه امتحانی داشتند، اما در این شرایط خاص بستر آموزش مجازی شاد به داد وضعیت تعطیلی کنونی مدارس در برخی استان‌ها از جمله تهران رسید و اجازه نداد درس و مدرسه تعطیل شود.
از نظر عقلی این تعطیلی واجب و خطری بود و هست که سلامت دانش‌آموزان را تهدید می‌کرد، اما در اصل هم مدرسه‌ای تعطیل نشد و همچنان کلاس‌ها پا برجا و مجازی تشکیل شد و کل کشور هم تعطیل نبوده بلکه برخی از استان‌ها تعطیل شده است.
لزوم راه‌اندازی فضای مجازی سالم و آموزش ترکیبی
از طرفی نقدی که بر آموزش مجازی وارد است، مربوط به نبود زیر ساخت‌های لازم و فضای سالم مجازی می شود که دانش آموزان آلوده نشوند. در این ایام دو پلتفرم خارجی اینستاگرام و واتساپ مسدود بود و از طرف دیگر متولیان امر می‌توانستند این شرایط را مدنظر داشته باشند و یک فضای سالم مجازی را طرح‌ریزی کنند.
می‌توان یک سیم کارت دانش‌آموزی اختصاصی در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد که فقط اینترنت ملی در دسترس و دارای محدودیت باشد به نحوی که آموزش و پرورش این سیم کارت را تهیه و مثل کتاب درسی براساس کدملی هر دانش‌آموز آن را در اختیارشان قرار دهد و رصد مجازی دانش‌آموز در کلاس‌ها نیز براساس همین شماره سیم کارت دانش آموزی باشد و آموزش پرورش با وزارت ارتباطات هماهنگ کند که این سیم کارت‌ها محدود باشد و اینترنت خاص دانش‌آموزی طراحی و به آن‌ها اختصاص یابد که با این شیوه از امکان رفتن دانش آموز به فضا‌های آلوده جلوگیری شود.
اگر چنین پیش‌بینی لازمی صورت گرفته بود که لازم و ضروری هم هست، شیوه آموزش مجازی نیز در شرایط خاص و بحرانی راهکار بسیار خوبی برای تعطیل نشدن درس خواهد بود و از طرفی نقوص احتمالی را هم می‌توان در فرصت حضوری جبران کرد و از شیوه آموزش ترکیبی، حضوری و مجازی به نحو احسن استفاده کرد.
اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا نباید در این شرایط خاص و قرمز آلودگی هوا که در شرایط ناسالم است و متخصصان سلامت و کارشناسان این حوزه این شاخص آلودگی هوا را برای همه مضرر می‌دانند، خود متولیان آموزش پیش‌قدم می‌شدند تا برای حفظ جان و سلامت دانش‌آموزان درخواست تبدیل شدن درس‌ها به‌صورت مجازی را می‌دادند، که تهدیدی سلامت جسمی این آینده‌سازان را تهدید نکند؟!
تاثیر آلودگی هوا بر افزایش آمار بیماران
یکی از نیاز‌های رشد و شکوفایی یک نهال کوچک و نوپا هوای سالم است و تا هوای سالم به این نهال نرسد و در کنار آن آب و کود مناسب نباشد، این نهال نمی‌تواند رشد کند و درختی تنومند شود و در آینده به بار بنشیند و میوه دهد، حالا آیا این آلودگی به‌مرور بر سلامت و جان و ریه و قلب دانش‌آموزان تأثیر گذار نخواهد بود؟ و حتی بعد‌ها با ازدواج در نسل و فرزندان آن‌ها نیز تأثیر دارد.
شاید اکنون مشخص نباشد و دانش‌آموزان هم دقت و توجه نداشته باشند، اما آیا این خطر باعث نمی‌شود به ریه و قلب دانش‌آموزان به‌مرور آسیب وارد کند؟! آیا افزایش بیماری باری بر دوش مدافعان سلامت نخواهد گذاشت؟ آن هم در این تحریم‌های بی‌رحمانه دارویی، افزوده شدن تعداد بیماران بار سنگینی بر وزارت بهداشت و درمان می‌گذارد و علاوه بر آن دور از انتظار نیست که‌عدم این مراقبت‌ها و تعطیلی باعث می‌شود مدیران فردای کشور یک عده بیماران ریوی و قلبی باشند که در دوران مدرسه در این آلودگی هوا مبتلا به این بیماری شده‌اند!
هر چند در چنین شرایطی با رفتن به مدرسه هم سطح یادگیری آن‌ها به خاطر آلودگی هوا افت پیدا می‌کند و پایین است.
مساعدت نسبت به بیماران تنفسی و خاص
نکته دیگر اینکه برخی از دانش‌آموزان و یا اولیا آن‌ها و حتی دبیران و معلمان دارای بیمار‌های قلبی تنفسی هستند که حتی دکتر دستور منع تردد در این وضعیت آلودگی هوا را به آن‌ها داده است که این اجبار رفتن به مدارس در چنین شرایط ناسالم برای همه و بدون مدنظر قرار دادن وضعیت این گروه، باعث تشدید بیماری این افراد نیز می‌شود که حتی هیچ نگاهی به این قشر هم نشده که حداقل این گروه استثنا شوند.
با این اجبار غیر کارشناسانه این رفتن این گروه خاص به مدارس اجباری باعث اوج گرفتن بیماری آن‌ها می‌شود و از طرفی برخی بانوان (اولیا یا معلمین) باردار و یا شیرده هستند که باعث خطر بر جنین و نوزاد آن‌ها دور از تصور نیست که اصلاً این موضوع مدنظر قرار نگرفته است.
همچنین از دانش‌آموزان مبتلا به آسم، در آینده نسل مبتلایان به آسم متولد خواهند شد و زنجیروار، عوارض این اشتباه کنونی در چندین دهه بعد ادامه دارد؛ همانطور که عوارض شیمیایی دوران صدام همچنان ادامه دارد و وضع کنونی نیز دست کمی از آن آلودگی شیمیایی هوا ندارد، ولی کمتر است.
تعطیلی منطقه‌ای در تهران
نکته حائز اهمیت و مهمی که تهران را تهدید کرده، این است که وضعیت آلودگی هوا در مناطق مرکز و پایین شهر بسیار بیشتر و حادتر از مناطق شمالی شهر است، در صورتی که معیار تعیین شاخص آلودگی هوا جمع کل همه مناطق است که این موضوع باعث شده بیشتر آسیب جسمی به مناطق مرکزی و پایین شهر برسد.
به نحوی که گاهی شاخص در مناطق مرکز و پایین شهر قرمز و بنفش است و مناطق بالای شهر نارنجی و زرد که در این شرایط لازم است به این مناطق که بیشترین قربانیان آلودگی هوا هستند دقت و توجه فوق العاده‌ای شود.
در گذشته نه چندان دور یاد داریم که وقتی در مناطق شمالی تهران برف و یخبندان بود، معمولاً آموزش و پرورش فقط مناطق فوق را تعطیل می‌کرد که اکنون در این شرایط آلودگی هوا هم باید چنین روشی را مد نظر قرار داد نه اینکه مدارس مناطق کل شهر تعطیل شود، در صورتی که مناطق شمال شهر در وضعیت هوای نرمالی هستند، ولی مرکز و پایین شهر در وضعیت قرمز و حتی بنفش هستند!
و از طرفی مدارس نمونه دولتی و فرزانگان که دانش‌آموزان نخبه در آن تحصیل می‌کنند نباید در مناطق مرکزی و جنوب شهر که دارای بار ترافیکی و آلودگی هوا و حتی آلودگی صوتی هست قرار داشته باشند، بلکه باید ترتیبی اتخاذ شود که مدارس این دانش آموزان خاص و نخبه در بهترین مناطق آب و هوایی شهر تهران باشد و مدارس مربوطه نیز از بهترین امکانات تهویه و فضای سبز لازم برخوردار باشند، چرا که اگر در هوای آلوده هم دانش آموزی به مدرسه بیاید این اثرات آلودگی هوا بر خون و مغز وی در یادگیری تاثیر منفی می‌گذارد.
مرخصی به مادران شاغل
برخی از والدین هم در روز‌های اخیر با تعطیلی و حتی مجازی شدن مدارس مخالفت کردند، که مشخص شد اکثراً بانوان شاغل و کارمند هستند که حتی به خاطر رفتن به سر کار راضی نشدند چند روز مرخصی بگیرند و یا مسئولین امر به آن‌ها مرخصی ندادند، که شایسته است متولیان امر در چنین مواقعی بانوان شاغل که دانش‌آموز دارند را دورکار کنند و یا به مسئولین آن‌ها دستور دهند که به آن‌ها مرخصی دهند که این گروه نیز مشکلی نداشته باشند.
در یکی از جلسات درس اخلاق حضرت آیت‌الله العظمی جوادی‌آملی که توفیق حضور داشتم، ایشان خطاب به مادران شاغل گفتند: «یک مادر تحصیل کرده یک فرزند تحصیلکرده تربیت می‌کند حال مبادا اشتغالات اجتماعی باعث شود مادران کودک را از ابتدا به مهد کودک بسپارند، چون دیگر این بچه مهر و عاطفه نمی‌بیند و بچه مهد کودکی پدر و مادرش را نیز به خانه سالمندان می‌سپارد و در شهر‌هایی که عاطفه نیست خانه سالمندان فراوان است. جامعه را مادر شیر پاک اداره می‌کند نه مهد کودک.»، خوب است که بانوان شاغل به توصیه ایشان عمل کنند.
مقایسه شاخص با دیگر کشورها
مطلب بعد اینکه نمی‌توان گفت معیار ما شاخص فلان کشور است، آیا امکاناتی که دیگر کشورها برای حفظ سلامت دانش‌آموزان دارند، در کشور ما هم رعایت می‌شود؟ آیا کلاس‌های درس و مدارس ما استاندارد‌های لازم را دارد؟ آیا سیستم تهویه مناسب و فضای سبز لازم در مدارس وجود دارد؟ بنابراین نمی‌توان گفت فلان کشور شاخص تعطیلی‌اش فلان عدد است ما هم مثل آن‌ها عمل می‌کنیم! و یا اینکه برای تعطیل نشدن بگویند استاندارد‌ها را تغییر می‌دهیم که مدارس تعطیل نشود! این اصلا نظر کارشناسی و تخصصی نیست. اصلا چرا متولیان به فکر حل آلودگی هوا نیستید، چرا مقصرین آلودگی هوا را معرفی نمی‌کنید؟ در روز‌ها و ماه‌های اخیر خبر از مصرف مازوت در برخی از پالایشگاه‌ها بود، در این شرایط چرا استاندارد‌های لازم در صنعت و سوخت رعایت نمی‌شود که هرساله جامعه گرفتار این مشکل نشود! چرا قبل از تعطیل کردن مدارس، کارخانه‌های آلاینده را تعطیل نکردید؟
اینک در شرایطی که مسئولان امر برای رفع این آلودگی کاری نکردند، حداقل به فکر سلامتی جامعه خصوصاً این قشر باشند و باری اضافه نکنند که خطری سلامت آن‌ها را تهدید نکند، هر چند شاید این تعطیلی تأثیری در رفع آلودگی هوا نداشته باشد، و در برخی موارد باعث افت تحصیلی شود، اما در جهت حفظ سلامت دانش‌آموزان لازم و واجب است.
با این حال دکتر عباس شاهسونی، ئییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، سه شنبه ۴ بهمن ماه ضمن مخالف وزارت بهداشت با تغییر استاندارد‌های شاخص آلودگی هوا برای عدم تعطیلی مدارس گفت: «بعضی روز‌ها در تهران غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ بیش از ۱۰ برابر راهنمای سازمان جهانی بهداشت می‌شود که این یعنی غلظت ذرات معلق به حدی زیاد است که برای سلامتی مردم و بویژه گروه‌های حساس خطرناک است و یکی از گروه‌های حساس کودکان هستند و این درست نیست که صرفا با تغییر شاخص آلودگی هوا، صورت مسئله را پاک کنیم.
مبنای رسیدن غلظت آلاینده‌های هوا به ۱۵۰ که به دنبال آن غیرحضوری شدن مدارس صورت می‌گیرد، در راستای قانون هوای پاک مصوب هیئت وزیران در سال ۱۳۹۶ است. مقایسه کشور ما با سایر کشورها که وضعیت آلودگی هوای بدتری از ما دارند مانند چین، هند و... نمی‌تواند راهکار باشد. ما باید خود را با کشور‌هایی مقایسه کنیم که آلودگی هوا ندارند و یا میزان غلظت آلاینده‌های هوای آن‌ها کنترل شده است. استاندارد سالیانه ذرات معلق ما در کشور ۶ برابر راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و این یعنی مواجهه مردم با آلودگی هوا بالا است؛ پس باید به جای تغییر شاخص‌ها، رویکرد خود را بر کاهش آلاینده‌ها و کنترل منابع انتشار بگذاریم.
سیستم تنفسی در کودکان مهم‌ترین بخش آسیب‌پذیر در اثر آلودگی هوا شناخته شده است. کودکان در واحد زمان، هوای بیشتری را نسبت به وزن بدن‌شان استنشاق می‌کنند در حالی که سطح کوچکتر از ریه به آن معنی است که هوای تنفسی بیشتری را به ریه‌ها می‌رساند. از طرفی سطح وسیع فعالیت فیزیکی و گذراندن زمان بیشتر در فضا‌های باز نسبت به بزرگسالان، احتمال مواجهه بیشتر با آلاینده‌ها را در کودکان فراهم می‌کند.
نتایج مطالعات نشان داده است کودکانی که زمان بیشتری را در فضا‌های باز مناطق شهری آلوده سپری می‌کنند با احتمال نارسایی بیشتری در عملکرد دستگاه تنفسی مواجهند. مجاری تنفسی در کودکان باریک‌تر از بزرگسالان است و تا قبل از بلوغ دستگاه تنفسی رشد نیافته‌تر و عملکرد ضعیف‌تری دارد؛ به طوری که ۸۰ درصد آلوئول‌ها در کودکان پس از تولد تشکیل می‌شود و این تغییرات تا نوجوانی ادامه می‌یابد. به این ترتیب درصد ورود آلاینده‌ها به سیستم تنفسی کودکان بیش از افراد دیگر خواهد بود.»، (بخشی از گفت‌وگوی ایسنا با دکتر عباس شاهسونی / خبر شماره ۱۴۰۱۱۱۰۳۰۲۵۱۶).
نگاه خاص امام راحل به دانش‌آموزان
بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) نگاه خاصی به آینده سازان کشور داشتند که در سال ۱۳۵۸ هجری شمسی با حضور در دبستان فیض قم در جمع دانش‌آموزان این دبستان فرمودند: «معلمان مدارس در هر جا هستند عنایتشان به این کودک‌ها بیشتر باشد؛ که این کودک‌ها امید آتیه مملکت ما هستند. با کودک‌های امروز، انسان‌ها و دانشمندان فردا درست می‌شود. این‌ها هستند که در آتیه مملکت ما را اداره می‌کنند؛ و پس از ما این‌ها باید استقلال مملکت و آزادی را حفظ کنند.»
همچنین امام راحل در همین دیدار بر اهمیت سلامت آن‌ها اشاره کردند و فرمودند: «من از خدای تبارک‌وتعالی سلامت و سعادت این قشر کودکان را، که مایه سرفرازی ما در آتیه باید بشوند، تشکر می‌کنم؛ و به همه دعا می‌کنم. خداوند این غنچه‌های نزدیک به شکوفا [یی]را در تربیت اسلامی شکوفا کند.»
در فراز پایانی امام راحل نسبت به مراعات حال آن‌ها گفتند: «من بیش از این طول کلام نمی‌دهم، که این بچه‌ها در این فشار، ناراحت هستند و در آفتاب از گرما ناراحت می‌شوند. خداوند همه شما را سعادتمند کند. خداوند مملکت ما را به وجود شما مستقل کند.» (صحیفه امام، ج۱۰، ص: ۸۷ و ۸۸).
امنیت و سلامت؛ دو بال موفقیت یک جامعه
در مجموع یک جامعه موفق دارای دو بال امنیت و سلامت است که هر کدام از این بال‌ها مجروح شود، این جامعه دیگر موفق نخواهد بود. سلامت و امنیت در کنار هم باعث موفقیت و اقتدار و پیشرفت یک جامعه خواهد شد، تا جایی که پیامبر اعظم (ص) سلامت و امنیت را دو نعمت مهم برشمردند و در روایتی فرمودند: «نِعْمَتَانِ مَکْفُورَتَانِ اَلْأَمْنُ وَ اَلْعَافِیَةُ؛ دو نعمت است که همواره ناسپاسی می‌شوند: امنیت و تندرستی». (الخصال، ج ۲، ص ۳۴).
پس بی‌جهت نیست که حفظ سلامت جامعه خصوصاً سلامت دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا این حد مهم و حیاتی و دارای ارزش است و چه چیزی مهم‌تر و حادتر از به خطر افتادن سلامت این قشر آینده ساز وجود دارد.
تأکید اصل 50 قانون اساسی بر حفاظت از محیط زیست
بنابراین عدم توجه به سلامت جامعه از سوی متولیان، دینی شرع را به بار می‌آورد و علاوه بر آن حق بر سلامتی، جزیی از حقوق بنیادین شهروندان در هر جامعه‌ای است که در اصل پنجاهم قانون اساسی آمده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»
علاوه بر قرآن در روایات ما نیز بر اهمیت و شکر نعمت سلامتی تأکید شده تا جایی که آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در روایتی به اهمیت سلامتی اشاره نمودند و فرمودند: «اَعظمُ النِّعمَةِ اَلعافِیةُ فاغتَنِموُها لِلدُّنیا وَ الأخرة، بزرگترین نعمت، عافیت و تندرستی است. شما آن را برای دنیا و آخرت خود غنیمت بشمارید.» (تحف‌العقول، ص ۱۴۶)؛ و با دعایی از سید الساجدین امام زین‌العابدین(ع) سخن را به پایان می‌رسانم که حضرت در دعای صحیفه سجادیه سلامتی را نعمتی برای عبادت خدا برشمردند و فرمودند: «وَارْزُقْنِی صِحَّةً فِی عِبَادَةٍ؛ خدایا سلامتی را روزی من قرار ده تا بتوانم عبادتت نمایم».
ان شاءالله مسئولین امر و دلسوزان نظام که آن‌ها هم هدفی جز پیشرفت آینده سازان ندارد، بر نعمت سلامتی دانش آموزان دقت و توجه لازم را داشته باشند تا ناخواسته آسیبی به جان آن‌ها نرسد و در این زمینه به نظریه تخصصی مسئولین سلامت توجه کنند.
انتهای پیام
