رویکرد امام هادی(ع) در مقابله با شبهات اعتقادی چگونه بود

معصومه حاجی‌مقصودی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان، به بررسی رویکرد و اقدامات امام هادی(ع) در مقابله با شبهه‌هایی که در ارتباط با قرآن در زمان ایشان ایجاد شده بود پرداخت و گفت: با نظر به یکی از فرمایشات حضرت چند نکته به دست می‌آید؛ اول اینکه این نزاعی که پیرامون یکی از مسائل مربوط به قرآن پیش آمده فتنه است که نتیجه‌ای جز هلاکت و سیه‌روزی به بار نمی‌آورد. دوم اینکه این جدل پیرامون قرآن بدعت محسوب می‌شود که هم سؤال‌کننده و هم پاسخ‌دهنده در آن ورود پیدا می‌کنند.

وی ادامه داد: امام(ع) آگاه بودند که این مسئله پیرامون قرآن جنبه سیاسی پیدا کرده است و ورود به آن هیچ ثمره علمی ندارد. از طرفی ورود شیعیان به این بحث موجب هدر رفتن فرصت‌های آنها و از طرفی ایجاد اختلاف و سستی آنها می‌شود؛ بنابراین نه خود حضرت به این مسئله ورود پیدا کردند و نه اجازه دادند شیعیان ورود پیدا کنند و ثمره این اقدام آن شد که چندی بعد این اختلافات شدید مذاهب پیرامون آن مسئله از جامعه برچیده شد و ذهن و فکر شیعیان درگیر مباحث بیهوده و بی‌ثمر نشد.

وی با اشاره به نقش امام هادی(ع) درباره جهت‌دهی به مباحث فکری و عقیدتی پیرامون قرآن، گفت: نقش ایشان در قالب سکوت خود حضرت و بازداری شیعیان از ورود به این مباحث خلاصه می‌شود که ارزش این سکوت از صدها گفت‌وگو علمی ارزشمندتر بوده است.

فعالیت امام هادی(ع) در حوزه فرهنگی

حاجی‌مقصودی در ادامه به عمده فعالیت امام هادی(ع) در حوزه فرهنگی و ترویج اسلام اصیل پرداخت و گفت: یکی از فعالیت‌های ایشان آموزش مفاهيم اعتقادی در قالب ادعيه و زیارات بود. در رأس این زیارات، زيارت جامعه کبيره است که دارای مضامين بسيار بلند و پرمحتوا است.

وی افزود: مبارزه با جريان‌های انحرافی از جمله غالیان و عقاید گمراه کننده مثل عقيده قديم بودن قرآن و عقيده تشبيه از دیگر فعالیت‌های ایشان است و از طرفی به اثبات عقاید درست می‌پرداختند که از جمله اقدامات ایشان رساله مفصلی در شرح حديث «لاَ جَبْرَ وَ لاَ تَفْوِيضَ وَ بل أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ » براساس آيات قرآن است که تأييد عقيده درست شيعيان در هنگام عرضه عقايد بر ایشان است و در تکميل کلام اماميه مؤثر بود. به طور مثال می‌توان به عرضه عقايد عبدالعظيم حسنی‏ بر امام هادی(ع) اشاره کرد.

این مدرس حوزه ادامه داد: با توجه به فشارهای شديدی که از سوی حکام عباسی به امام(ع) وارد بود، شاگردان حضرت نقش بسيار اساسی در پيشرفت معارف اعتقادی اماميه به نقاط مختلف داشتند. بنابراین امام هادی(ع) در این زمینه هم به طور خاص فعالیت داشته‌اند. شيخ طوسی ۱۸۵ نفر از شاگردان حضرت را نام برده است.

اثبات مسئله امامت ائمه(ع)

وی اظهار کرد: اثبات مسئله امامت ائمه(ع) از دیگر اقدامات امام هادی(ع) بود که در مناسبت‌های مختلف حتی در حضور خلفای عباسی از جمله متوکل انجام می‌شد. ايشان هنگامی که حرم مطهر امام حسين(ع) مورد تاخت و تاز حاکمان عباسی قرار گرفت پناه بردن به مرقد امام حسين(ع) و دعا در آنجا را داروی هر دردی معرفی کرد و خود نيز به زيارت آن حضرت مشرّف می‌شدند. از دیگر فعالیت‌های آن امام همام، فراهم کردن زمينه غيبت امام مهدی(عج) بود به گونه‌ای که اگر از آينده امامت از ايشان سؤال می‌شد به شکل کلی بدون تصريح به نام امام، اين موضوع را بيان می‌کردند.

حاجی‌مقصودی تصریح کرد: تشکيل سازمان وکالت از جمله فعالیت‌های شاخص امام هادی(ع) است که بهترين ضامن دوام و استحكام ارتباط امام و شيعيان بود. اين شبکه قوی ارتباطی، چنان اهميتی داشت که متوکل به دستگيری، شکنجه، حبس و شهادت برخی از وکلا پرداخت.

وی در پایان در خصوص فعالیت‌های قرآنی امام هادی(ع)، گفت: بنا به فرمایش خود معصومان(ع) قرآن کلام ساکتی بین دو جلد است که باید عترت پیامبر(ص) آن را به سخن درآورند؛ بنابراین با نظر به سیره امام هادی(ع) می‌توان فعالیت‌های قرآنی ایشان را در قالب تفسیر قرآن، بیان مبانی تفسیر قرآن، استفاده حضرت از روش‌های مختلف در تفسیر قرآن نام برد. همچنین ایشان در اثبات مسائل مرتبط با احکام و عقاید به آیات قرآن استناد می‌کردن و به تعبیری حضرت قرآن ناطق محسوب می‌شدند.