اهمیت تأمین معاش قاریان در توسعه جلسات قرآن

بخش نخست گفت‌وگو با ابراهیم آهور، قاری و مدرس قرآن، با تیتر «تحول در آموزش قرآن با برپایی جلسات قرآن آکادمیک‌ محقق می‌شود» منتشر شد و از مباحثی نظیر حال و هوای حاکم بر جلسات قرآن مرحوم استاد مولایی و لزوم پرداختن به آموزش‌های آکادمیک سخن به میان آمد.

در ادامه بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را می‌خوانید که در آن درباره آسیب‌شناسی جلسات قرآن، وضعیت جلسات عمومی قرآن و نسبت جلسات و مسابقات قرآن بحث شده است.

ایکنا- فکر می‌کنید جلسات قرآن با چه آسیب‌هایی مواجه هستند؟ به بیان دیگر نقاط ضعف آن چیست؟

در پی پیشرفت علم با چالش‌هایی مواجه شده و همین امر سبب شده است تا حضور در جلسات مختلف کمرنگ شود. برای نمونه در غرب، جوانان کمتر به کلیسا می‌روند و به صورت کلی این تلقی‌ به وجود آمده که چون علم پیشرفت کرده است، می‌توان همه مشکلات را حل کرد. پس این آسیب به صورت کلی در تمام دنیا وجود دارد. همچنین، ابزارهای تکنولوژیک و وسایل ارتباط جمعی سبب شده است، هرکسی بتواند به سادگی و با جست‌وجوی ساده پاسخ پرسش را بیابد. جوانان کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیستند و شاید کمتر حوصله داشته باشند که مثلاً در جلسه قرآن شرکت کنند.

مهم‌تر از مشکل پیشین، بحث معیشت قاریان است. افرادی که دانش لازم را دارند و می‌توانند به تدریس علوم و فنون تلاوت قرآن بپردازند، باید مطمئن باشند که اگر وقت می‌گذارند و از کارهای دیگر خود صرف نظر کنند، مورد حمایت قرار می‌گیرند.

یکی دیگر از عواملی که باید از آن به عنوان یک آسیب سخن به میان آورد، وضعیت مدارس و آموزش‌هایی است که ارائه می‌کنند. متأسفانه مباحثی را آموزش می‌دهند که شاید چندان برای دانش‌آموزان مفید نباشد و انجام این کارها نیز بسیار دشوار است. علاقه شخصی من این بوده که پسرم را به جلسه قرآنم ببرم تا او هم بخشی از کار من را ادامه دهد، اما هر زمانی که رفتن به جلسه مطرح می‌شود می‌گوید تکلیف درسی دارم. پس این هم یکی از مسائلی است که سبب شده دانش‌آموز فرصت پرداختن به امور دیگری غیر از درس خواندن را نداشته باشد.

علاوه بر این، در گذشته برای جلسات آموزش قرآن وقت بیشتری گذاشته می‌شد و با وجود اینکه اساتید جلسه اهل کسب و کار و... بودند، عصر به منزل می‌آمدند و فضا را برای برپایی جلسه قرآن آماده می‌کردند، ولی در حال حاضر مشغله‌ها بیشتر شده است و کمتر می‌توان انتظار داشت که جلسات سنتی و خانگی قدیم برپا شود.

ایکنا- اهتمام بیشتر به مباحث تخصصی آموزشی و تربیت قاریان حرفه‌ای سبب شده است که از آموزش‌های عمومی قرآن باز بمانیم و شور و اشتیاق جلسات سنتی و خانگی کمرنگ شود. نظر شما چیست؟

خیر، این دلیل را در کمرنگ شدن جلسات عمومی قرآن دخیل نمی‌دانم. دلیل اصلی به وضعیت معیشتی و تورم بازمی‌گردد. جلسات سنتی که پیش‌تر برگزار می‌شد همراه با پذیرایی کامل بود ولی الان چنین پذیرایی به ویژه برای افراد بیشتر به سختی صورت می‌گیرد.

به خاطر دارم که سال‌ها قبل شب‌های چهارشنبه به جلسه مرحوم استاد علی یاری می‌رفتم و ایشان به همراه آقای شاهنگیان هر هفته چلوکباب می‌دادند و چنین برنامه‌ای در جذب قاریان تأثیرگذار بود. پس رونق جلسات قرآن نسبتی مهم با وضعیت معیشت دارد، وگرنه پرداختن به صوت و لحن سبب زیبایی تلاوت می‌شود و می‌تواند افراد بیشتری را جذب قرآن کند.

البته در جلسات قرآن نباید فقط به قاریان حرفه‌ای فرصت تلاوت داده شود، بلکه باید مبتدی‌ها هم بخوانند. به همین دلیل جلسات قرآن روزهای جمعه را با همین رویکرد اداره می‌کنم و ساعت جلسه هم از 8 تا 12 است تا همه بتوانند تلاوت کنند. پس صوت و لحن موجب جذابیت است و به زیبایی کار اضافه می‌کند، اما نباید موجب شود که افرادی که سطح پایین‌تری دارند تلاوت نکنند.

ایکنا- آیا قبول دارید که جلسات آموزش عمومی قرآن به محاق رفته است؟ جلسات قرآن فعلی نیز رویکرد عمومی ندارند و اساتیدی هم نداریم که چندین ساعت وقت بگذارند تا همه قرائت کنند.

همانطور که اشاره کردم، مسئله به معیشت بازمی‌گردد. مشکلات زیادی وجود دارد و اگر استاد امرار معاش خوبی داشته باشد، می‌توان انتظار داشت که این جلسات احیا شوند.

ایکنا- آیا باید از متولیان امور قرآنی انتظار حمایت‌های مالی و... را داشت؟

بله، البته مردم هم می‌توانند نقش داشته باشند. در کشورهای عربی شرایط به نحوی است که تمام اساتید و قاریان خوب دارای کرسی تلاوت ثابت هستند و همه می‌دانند فلان قاری در کدام مسجد تلاوت می‌کند. این استاد تأمین می‌شود و امور قرآنی یک مسجد را به او می‌سپارند. پس می‌داند که زحماتش جبران می‌شود و با شوق فعالیت‌های قرآنی را انجام می‌دهد، اما در کشور ما چنین نیست و قاریان کرسی تلاوت ندارند.

ایکنا- یکی از مباحث مهم در کشور ما مربوط به مسابقات قرآن است. نسبت مسابقات با جلسات قرآن را چطور تحلیل می‌کنید؟ آیا مسابقات سطح جلسات را بالا می‌برد یا به تعبیر برخی قاریان، مسابقات نقش مخربی داشته است؟

یکی اشکالاتی که به واسطه برگزاری مسابقات به وجود آمده این است که قاریان اهل مسابقه کمتر اهل یادگیری علوم قرائت هستند و مسابقات را بر کارهای علمی مقدم می‌کنند. یکی از دلایل جذابیت تلاوت قاریانی نظیر عبدالباسط، مصطفی اسماعیل و منشاوی این است که از قرائت‌های مختلف در تلاوت‌هایشان بهره می‌برند، من هم با شنیدن همین تلاوت‌ها برای یادگیری قرائت‌های مختلف جذب شدم، در حالی که طبق آیین‌نامه مسابقات قاری باید چند دقیقه تلاوت کند، آن هم فقط به یک روایت. پس جلسات قرآن قاریان و تمرین‌هایشان طبق همین آیین‌نامه است که یک آسیب محسوب می‌شود.

همین امر سبب شده است تا برخی به قاری مسابقه‌ای معروف شوند و اگر با این افراد 10 دقیقه صحبت کنید، مشخص می‌شود که معلومات چندانی در علوم مختلف نظیر تجوید ندارند. زمانی در محفلی بودم و یکی از حاضران از یک قاری مسابقه‌ای‌خوان درخواست کرد که قرآن بخواند. قرآنی را که در اختیارش قرار دادند طوری بود که علائم تجویدی نظیر مدها در آن مشخص نشده بود و همین امر موجب شد تا نتواند مدها را رعایت کند، چون نمی‌دانست که در کدام مواضع مد وجود دارد و نوع مد چیست. این امر ناراحت‌کننده است که استاد با این علوم کاملاً آشنا نباشد، اما جلسات ما به نحوی است که قاری مجلسی‌خوان پرورش می‌دهیم نه مسابقه‌ای‌خوان.

ایکنا- پس باید گفت مسابقات نقش مخربی داشته‌اند. درست است؟

خیر، قبول ندارم که صرفاً نقش مخرب داشته باشد، اما به هر حال برخی قاریان ما هم جایزه‌بگیر شده‌اند و همین امر آن‌ها را به سمت مسابقات سوق می‌دهد، در حالی که قاریان توانمندی در کشور داریم و حتی گاهی اوقات که این تلاوت‌ها از رادیو پخش می‌شود، تصور می‌کنم که تلاوت قاریان مصری است، اما نمی‌توانیم به خوبی به حرکت آن‌ها جهت دهیم.

ایکنا- یکی دیگر از محورهای این گفت‌وگو، کارکردهای جلسات قرآن است. در این باره چه تحلیلی دارید؟

مهم‌ترین کارکرد جلسات قرآن این است که به قاریان بفهماند جایگاه بسیار ارزشمندی دارند و اگر خودشان هم بخواهند جلسه تشکیل دهند، گویی در جایگاه رسول خدا(ص) نشسته‌اند. در دوران کودکی من، روی دیوارهای شهر جملاتی را با خط خوش از امام خمینی(ره) می‌نوشتند. یکی از جملات این بود که وقتی مردم یک روحانی را می‌بینند باید یاد رسول الله(ص) بیفتند. همین مسئله در مورد تلاوت و قاری هم صادق است و قاریان باید طوری تربیت شوند که اگر کسی آن‌ها را ببیند، به یاد پیامبر بیفتد.

استادان مولایی و یحیی علمیردانی نمونه‌های بارز این سنخ از اساتید بودند که کلامشان فصل‌الخطاب بود. پس کارکرد و خروجی جلسات قرآن این است که قاریان متخلق را پرورش دهد. همچنین، تعلیم قرآن یکی از شئون پیامبر اکرم (ص) بود و باید قاریان به تأسی از پیامبر(ص) پیش روند تا مردم با دیدن آن‌ها به یاد رسول خدا(ص) بیفتند.

ایکنا- این گفت‌وگو را با نام و یاد مرحوم استاد مولایی آغاز کردیم و خوب است همین‌گونه هم به پایان ببریم. مرحوم استاد مولایی یک میراث است. به نظر شما چگونه باید از این میراث محافظت شود؟

آنها خالص بودند و هیچ توقعی نداشتند و ما هم باید همان درجه از خلوص را داشته باشیم. در مصاحبه‌ای تلویزیونی از استاد مولایی پرسیدند که برای ارتقای تلاوت کسانی که در مجالس و محافل تلاوت می‌کنند چه راهکاری دارید؟ با وجود اینکه او به لحاظ مالی وضع بسیار خوبی داشت، اما گفت کلاس را برپا کنیم. من رایگان آموزش می‌دهم تا افراد بتوانند قرآن را درست و بدون غلط تلاوت کنند. پس او عاشق قرآن بود و توقعی نداشت. ما هم باید این‌گونه باشیم.

ایکنا- کلام پایانی شما را می‌شنویم.

امیدوارم این آرزو محقق شود که روزی تشکیلاتی به وجود آید که نوجوانان و جوانان وارد آن شوند و خیالشان راحت باشد که می‌توانند تا سطوح بالا آموزش‌های لازم را دریافت کنند. در سال‌های گذشته برخی مؤسسات از مقطع دبستان تا دیپلم را پوشش می‌دادند. امید است برای تلاوت قرآن هم چنین مراکزی را داشته باشیم تا مخاطب بداند که با یک مرکز علمی مواجه است و می‌تواند کامل و دقیق آموزش‌های لازم را دریافت کند. قاریان ما نخبه هستند و صداهای فاخری دارند. اگر بتوانیم قدری بیشتر هزینه کنیم، می‌توانیم به نتایج بهتری برسیم.

در پایان برای شما و همکارانتان آرزوی موفقیت دارم.

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی