گناهانی موجب بلا می‌شوند که جنبه اجتماعی داشته باشند
حجت‌الاسلام محمدرضا یوسفی ضمن اشاره به ویژگی گناهانی که موجب بلای آسمانی و عقوبت الهی است به چند نمونه از این گناهان که در روایات به آنها تصریح شده است اشاره کرد.
به گزارش ایکنا، جلسه بازخوانی خطبه ۱۴۳ نهج‌البلاغه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید، روز گذشته، 22 آبان به صورت مجازی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
در جلسه گذشته گفتیم خطبه 143 نهج‌البلاغه مضمون مشترکی با خطبه 115 دارد و در این رابطه هست گناهانی که بشر می‌کند نه فقط اثراتی در زندگی مادی او دارد که می‌توانیم آن را به لحاظ علمی تحلیل کنیم مثل اینکه اگر در حکومتی فساد اقتصادی باشد طبیعتا منجر به فقر و نابرابری می‌شود، بلکه حضرت در این خطبه می‌فرماید غیر از این اثرات، خطاهای شما در عالم هستی هم اثرگذار است و برخی نظام‌های طبیعی را به هم می‌زند. مثلا موجب می‌شود رزقی که از مجاری طبیعی به انسان می‌رسد به دست انسان نرسد. شما این را نمی‌توانید بر اساس تحلیل‌های مادی بیان کنید.
این امر موجب شده متدینین همه مذاهب، اتفاقات مهم مثل خشکسالی و بلایای طبیعی را سریع به عنوان مجازات الهی در نظر بگیرند. لذا جا دارد درباره این موضوع صحبت کنیم.
وقتی منابع دینی را نگاه می‌کنیم به این جمع‌بندی می‌رسیم این رابطه وجود دارد و گاهی مجاری طبیعی رزق انسان‌ها کند می‌شوند و انسان دچار مشکلاتی می‌شود ولی سوال این است این گناهان چه نوع گناهانی هستند؟
ویژگی گناهانی که موجب نزول بلای آسمانی است
در این رابطه چند خصوصیت می‌شود بیان کرد یکی اینکه بر اساس روایات این گناهان، گناهان فردی نیست بلکه گناهانی موجب عذاب می‌شوند که جنبه اجتماعی پیدا کنند. دومین خصوصیت این است گناهی که جنبه اجتماعی پیدا می‌کند باید شایع باشد و اینطور نباشد اقلیت محدودی آن را انجام دهند. ویژگی سوم نوع گناه است. برخی گناهان هستند که از نظر طبیعت قضیه، طبع آدمی گواه بر این است که این کار خطا است. یعنی آن گناه مخصوص یک دین نیست بلکه خطایی است که طبیعت انسان متوجه این است که این کار خلاف طبیعت است و نباید صورت بگیرد مثل ظلم یا رشوه‌خواری. بنابراین اموری که جنبه تعبدی محض دارد از اموری نیست که موجب بلایای طبیعی می‌شود بلکه بلا جایی است که فطرت انسان گواهی دهد این کار خطاست.
نکته دیگر اینکه ما در جریان زندگی خودمان با برخی مصائب طبیعی مواجه می‌شویم. باید توجه داشت که هر بلای طبیعی مجازات نیست بلکه برخی از آنها می‌توانند مجازات باشند. بنابراین حق نداریم هر اتفاقی را به گناهان نسبت دهیم. پس گناهانی موجب عذاب می‌شوند که جنبه عمومی داشته باشند، شیوع پیدا کرده باشند و عقل انسان متوجه شده باشد این کار، کار خطایی است. اگر اینطور باشد نکته‌ای که امیرالمومنین(ع) می‌فرماید مصداق پیدا می‌کند.
در لسان روایات تعدادی از گناهان هستند که این ویژگی‌ها را دارند. یکی از آنها پدیده کم‌فروشی است. اگر در جامعه‌ای کم‌فروشی رخ دهد قحطی به دنبال آن می‌آید. اگر به مشتری کم می‌دهی، طبیعت هم به تو کم خواهد داد. یکی دیگر از گناهان پیمان‌شکنی است. وقتی ما روی قول و قرار خودمان نمی‌مانیم یک مصیبت ایجاد می‌شود. در سطح وسیع‌تر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس هم نوعی عهد و پیمان است. پیمان‌شکنی گناهی است که هم به لحاظ تحلیل‌های علمی عذاب‌آور است و هم خداوند مجاری طبیعی تضییق ایجاد می‌کند و مثلا یکباره زلزله زیاد می‌شود یا خشکسالی شیوع پیدا می‌کند.
زکات سمبل فقرزدایی از جامعه
باز در روایات داریم که نپرداختن زکات موجب عذاب الهی است. زکات سمبل فقرزدایی از جامعه است. وقتی فقرزدایی در جامعه صورت نگیرد نه فقط شکاف طبقاتی را زیاد می‌کند و شورش اجتماعی در پی دارد بلکه نعمات الهی هم در جامعه کاهش پیدا خواهد کرد. باز یکی از موارد، حکم ظالمانه است و غیر از آثاری که در عرصه اجتماعی قابل تحلیل است لطف الهی نسبت به جامعه کم می‌شود.
یکی دیگر از این گناهان ترک یاری رساندن به مظلوم است. اگر این مسئله در جامعه رواج پیدا کند موجب نزول بلا است و لطف الهی نسبت به جامعه برداشته می‌شود. بنابراین از کلمات امیرالمومنین این طور استفاده می‌کنیم اگر در جامعه‌ای خطاها و گناهانی رواج پیدا کند که عقل انسان آن را در می‌یابد، این بلایا را در پی دارد.
حضرت در بخش بعدی توضیح می‌دهد چرا این تضییقات صورت می‌گیرد. یک وجه آن این است که خداوند می‌خواهد این جامعه به خودش بیاید: «اِنَّ اللّهَ يَبْتَلى عِبادَهُ عِنْدَ الاْعْمالِ السَّيِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمَراتِ، وَ حَبْسِ الْبَرَكاتِ، وَ اِغْلاقِ خَزائِنِ الْخَيْراتِ، لِيَتُوبَ تائِبٌ، وَ يُقْلِعَ مُقْلِعٌ، وَ يَتَذَكَّرَ مُتَذَكِّرٌ، وَ يَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ؛ خداوند بندگانش را به وقت اعمال بدشان به کمبود میوه ها، و بازداشتن برکات، و بستن درِ خیرات آزمایش می کند، تا توبه کننده توبه کند، و گناهکار دل از گناه قطع نماید، و پندگیرنده پند گیرد، و خودداری کننده از گناه خودداری کند.»
به دنبال این سخن بخش استغفار مطرح می‌شود و حضرت می‌فرماید وقتی این بلایا در جامعه آمد باید همه ما متعهد شویم نسبت به گناهانی که مرتکب شدیم توبه کنیم. استغفار به این نیست که بگویید «استغفر الله» بلکه باید به این سمت برویم که ظلم نکنیم، کم‌فروشی نکنیم، حکم غلط در جامعه نباشد. اگر این طور باشد استغفار واقعی در جامعه رخ داده است.
حضرت در قسمت پنجم خطبه دست به دعا می‌برد و از خداوند می‌خواهد ما را به خاطر گناه برخی از سفیهان عذاب نده: «اللّهُمَّ اِنّا خَرَجْنا اِلَيْكَ مِنْ تَحْتِ الاْسْتارِ وَالاْكْنانِ، وَ بَعْدَ عَجيجِ الْبَهائِمِ وَ الْوِلْدانِ، راغِبينَ فى رَحْمَتِكَ، وَ راجينَ فَضْلَ نِعْمَتِكَ، وَ خائِفينَ مِنْ عَذابِكَ وَ نِقْمَتِكَ. اللّهُمَّ فَاسْقِنا غَيْثَكَ، وَ لاتَجْعَلْنا مِنَ الْقانِطينَ، وَ لا تُهْلِكْنا بِالسِّنينَ، وَ لا تُؤاخِذْنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنّا يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ».
انتهای پیام
