ماجرای نامه آیت‌الله مرعشی نجفی به سعید نفیسی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: آیت‌الله مرعشی نجفی در نامه‌ای، مطالبی که سعید نفیسی به آن اشاره نکرده یا برخی موارد که اشتباه بوده را به اطلاع وی می‌رساند و اطلاعات مفصلی در اختیار او قرار می‌دهد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، امروز یکشنبه 22 آبان‌ماه از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این مراسم به سخنرانی پرداخت.
در ادامه گزیده سخنان وی را می خوانید؛
بنده می‌خواهم به نامه‌ای از مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی به سعید نفیسی اشاره کنم که نخستین بار در مجله شهاب خواندم که به لطف سیدمحمود مرعشی نجفی، شماره‌های این مجله به فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌رسد. یکی از این شماره‌ها در سال ۱۳۸۸ منتشر شده و این نامه در آن ذکر شده است. بنده سیزده سال قبل که این نامه را خواندم خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم. اهمیت این نامه را باید با توجه به شرایط خاص سیاسی و اجتماعی ایران در موقع نگارش آن درک کرد.
این نامه در ۱۳۱۷ نوشته شده که سال اوج قدرت رضاخانی است یعنی از هر جهت وی بر اوضاع ایران مسلط شده و دیگر تظاهر به دینداری که مربوط به اوایل حکومت بوده را کنار گذاشته و کشف حجاب را ترویج کرده و با علما و حوزه‌ها در افتاده و تضاد و تقابل وسیعی بین حوزه و دانشگاه به وجود آمده است. مرحوم سعید نفیسی که کمابیش هم سن و سال مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی بوده از حیث خاستگاه اجتماعی و تحصیلات هیچ نسبی با حوزه و آیت‌الله مرعشی نجفی نداشته است. نفیسی از جمله کسانی است که در چهارده سالگی برای تحصیلات دبیرستانی به اروپا رفته و یک سال در سوئیس و چند سال در پاریس تحصیل کرده و کاملا با فضای غرب خو گرفته و به زبان‌های مختلف فرانسه، ایتالیایی، روسی، آلمانی و عربی تسلط داشته و به ایران هم که آمده مشغول انواع فعالیت‌ها بوده و شرح حال مفیدی از ایشان را می‌توان در جلد دوازدهم دانشنامه فرهنگ و ادب فارسی که به همت اسماعیل سعادت منتشر شده را ملاحظه کنید.
وی از پرکارترین اساتید دانشگاه تهران بود که در دورانی که بنده در دانشگاه تهران در رشته فیزیک درس می‌خواندم ایشان را دیده بودم. به یاد دارم که به اندازه‌ای فرنگی مآب بود که در دوره‌ای که همه کراوات می‌زدند وی پاپیون می‌زد اما همین شخص کتابی با عنوان احوال و اشعار فارسی شیخ بهایی می‌نویسد و آیت‌الله مرعشی نجفی این کتاب را مطالعه و نامه مفصلی به سعید نفیسی می‌نویسند و در شروع این نامه با الفاظ محترمانه می‌فرمایند؛ پس از طی مراتب مراسم در باب اخلاص به عرض شریف می‌رساند چند روز قبل یکی از دوستان کتابی در زمینه شیخ بهایی به حقیر ارائه داد و یک‌دوره سیری در آن شد که الحق رنج بسیاری برده‌اید و یادگاری از شما مانده اما به پاره‌ای مطالب برخوردم که لازم بود اشاره‌ای درباره آن داشته باشم. لذا آیت‌الله مرعشی نجفی، مطالبی که نفیسی به آن اشاره نکرده یا برخی موارد که اشتباه بوده را به اطلاع وی می‌رساند و اطلاعات مفصلی در اختیار ایشان قرار می‌دهد.
ایشان در پایان نامه می‌نویسند که در صفحه ۵۵ به کلماتی در خصوص برخی علما برخوردم که خدمات ارزنده‌ای در فقه و ریاضیات و رجال ارائه داده‌اند و شهره آفاق هستند و تذکری جدی و محترمانه به نفیسی می‌دهد که حیف است قلم محقق به اینگونه الفاظ درباره اینگونه افراد آلوده شود چون مقام تاریخ نویسی با نقد متفاوت است. در پایان نامه می‌فرماید خدا را شاهد می‌گیرم از این عرایض غرضی نبود اما حیف است که با وجود سرکار که از تاریخ‌نگاران این عصر هستید مناقشه‌ای شود اما انسان جایزالخطا است.
نتیجه‌گیری بحث بنده این است که از این نامه، فرهنگی بودن این روحانی بزرگوار نشان داده می‌شود. هر مرجعی به صفتی ممتاز بوده لذا باید بتوان گفت خصوصیت آیت‌الله مرعشی نجفی، فرهنگی بودن ایشان است. ملاحظه کنید در آن دوره که این دو طایفه حوزوی و دانشگاهی به هم بدبین بودند ایشان کتاب شخصی همانند سعید نفیسی را می‌خواند و این نشان می‌دهد کار ایشان فقط گردآوری کتاب نبوده بلکه به خواندن کتاب هم علاقه داشته است. وی در نگارش مطلب ادب زیادی هم به خرج می‌دهد و هیچگاه به صورت صریح سعید نفیسی را مورد هجمه قرار نداده و این هم نشانه ادب و تقوای ایشان است.
مطلب دیگر این است که ما دو درس بزرگ باید از این نامه آیت‌الله مرعشی نجفی بگیریم. یکی اینکه این دیواری که دیگران مایل هستند بین حوزه و دانشگاه کشیده شود را به رسمیت نشناسیم. امروز رابطه حوزه و دانشگاه بسیار بهتر از گذشته شده اما دست‌هایی فعال هستند تا این دو را در مقابل هم قرار دهند لذا باید از این نامه درس گرفت چراکه راه را به ما نشان می‌دهد. مطلب دیگر هم این است که نقد باید منصفانه و مودبانه باشد.
