سیاست‌های حمایتی فرزندآوری اثر چندانی ندارد

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به وضعیت جمعیتی ایران، گفت: اغلب کشور‌ها از جمله کشور‌های غربی، آسیای جنوب شرقی و به طور کلی هر کشوری که در راستای توسعه بوده، به دنبال شهرنشینی، باسوادی، اشتغال زنان، آموزش عالی و... باروری نیز در آن کاهش یافته است. بنابراین ایران هم از این مسئله مستثنی نبوده است. 

وی افزود: کاهش باروری باعث شده است که به تدریج قاعده هرم جمع شود و جمعیت به سمت سالخوردگی پیش برود و همین مسئله افزایش مرگ و میر را به دنبال خواهد داشت. بنابراین رشد جمعیت در بازه حدود ۲۰ - ۲۵ ساله منفی می‌شود. از این رو برخی کشور‌ها نظیر کشور‌های غربی دیر به فکر افتادند و به وضعیت بحرانی رسیدند. البته آن‌ها در کنار سیاست‌های حمایتی افزایش موالید، سعی کردند با سیاست‌های مهاجرتی ساختار جمعیتی خود را تعدیل کنند.

رشد جمعیت ایران منفی نیست

کاظمی‌پور ادامه داد: در ایران هنوز به رشد منفی نرسیدیم، اما برخی دلواپسان مطرح کردند که جمعیت در حال پیر شدن است و هشدار‌هایی داد‌ه‌اند. در واقع وقتی باروری در ایران به زیر سطح جانشینی رسید، سیاست‌هایی اتخاذ شد تا باروری افزایش یابد و جلوی رشد منفی جمعیت گرفته شود. اگر به این مسئله توجهی نمی‌شد، ممکن بود 20 سال دیگر ما هم مثل کشورهای غربی به رشد منفی جمعیت برسیم.

عضو گروه جامعه‌شناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پاسخ به اینکه چرا خانواده‌ها حاضر به افزایش جمعیت نیستند، بیان کرد: برای اینکه اغلب خانواده‌ها به کیفیت فرزندآوری و تربیت او می‌اندیشند و زن نیز تصمیم‌گیرنده است، اما در گذشته زن تصمیم‌گیرنده نبود و اغلب بیش از ۱۰ بچه به دنیا می‌آورد. در حال حاضر علاوه بر تصمیم‌گیری خانواده، وسایل پیشگیری از بارداری نیز به راحتی در دسترس هست. همچنین اغلب مادران شاغل هستند و فرصتشان برای تربیت فرزندان اندک است. از این رو به داشتن فرزند کمتر تمایل دارند.

وی با اشاره به اینکه نگاه فرهنگی در رابطه با فرزندآوری در کشورمان بر نگاه اقتصادی غالب است، گفت: سیاست‌های حمایتی، که در قالب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به تصویب رسیده است، تأثیرگذار نیست. البته ممکن است این سیاست‌ها برای ۵ درصد جامعه اثرگذار باشد و آنها هم نمی‌توانند بیشتر از یک فرزند داشته باشند. 

رونق تولید در گرو تأمین امنیت اقتصادی است

کاظمی‌پور درباره برخی از سیاست‌های حمایتی که ممکن است علیه زنان استفاده شود، اظهار کرد: سیاست‌هایی که در رابطه با مرخصی زایمان، کاهش ساعات فعالیت و ... اتخاذ شده، ممکن است باعث شود که کارفرما‌یان دیگر نیروی زن استخدام نکنند و مجبور نشوند که پست کارمند زن را حفظ کنند و نیز اغلب زنان برای اینکه شغل خود را از دست ندهند، اقدام به فرزندآوری نمی‌کنند. 

این جمعیت‌شناس با اشاره به راهکار افزایش جمعیت و تشویق به فرزندآوری، افزود: مهمترین اقدامی که دولت باید انجام دهد، تأمین امنیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. امنیت اقتصادی یعنی اقتصاد به ثبات برسد و قیمت‌ها ثابت باشند و هر روز شاهد بی‌ارزش شدن پول نباشیم. در آن صورت شغل ایجاد می‌شود و امنیت اقتصادی باعث رونق تولید خواهد شد و رونق تولید به معنی اشتغال و تورم اندک است.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه با توجه به راهبرد مهاجرپذیری کشورهای غربی برای افزایش جمعیت، این سیاست برای کشور ما هم می‌تواند راهکار مناسبی باشد، گفت: ایران مهاجرپذیر نیست و مهاجران طالب ورود به کشور‌های توسعه‌یافته هستند. اگر کشور ما مهاجرپذیر باشد، قرار است افراد از کدام کشورها به ایران مهاجرت کنند؟! مهاجرت برای کشور ما ضد توسعه خواهد بود.