کراهت، اجبار و اضطرار از عوامل پذیرش ولایتعهدی امام رضا(ع) بود
رئیس نمایندگی جامعةالمصطفی العالمیه در تانزانیا گفت: بنابر کلام امام رضا(ع) که برگرفته از علم و عصمت است، ایشان در مقام دفاع کلامی و اخلاقی از پذیرش ولایتعهدی، مسئله کراهت، اجبار، اضطرار و ضرورت را بطور بارز مطرح کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی تقوی، رئیس نمایندگی جامعةالمصطفی العالمیه در تانزانیا، امروز سه‌شنبه پنجم مهر در مراسم گرامیداشت رحلت پیامبر اکرم(ص)، شهادت امام حسن مجتبی(ع) و امام رضا(ع) که با حضور عزاداران حسینی در سالن اجتماعات امام خمینی(ره) نمایندگی المصطفی در دارالسلام با حضور سفیر و جمعی از خوجه‌های تانزانیا برگزار شد، اظهار کرد: از پرفرازترین و حکیمانه‌ترین فراز‌های تاریخ اسلام، پذیرش ولایت عهدی مأمون عباسی توسط امام رضا(ع) است.
وی افزود: شرایط و اهدافی که سبب شد تا این پیشنهاد مورد پذیرش واقع شود در طول تاریخ حیات سیاسی اسلام مورد گفتگو بوده است. شواهد تاریخی ومتون روایی ما نشان می‌دهد؛ شبهات مرتبط با این اتفاق سیاسی سابقه در دوران امام هشتم داشته و ایشان اولین و اصلی‌ترین شخصیتی است که به این شبهات پاسخ داده‌اند. اگرچه افراد دیگری در عصر امام رضا(ع) مانند؛ مامون عباسی و برخی از راویان و اصحاب امام هشتم(ع) مطالبی را در علل و انگیزه‌های این پذیرش بیان کرده‌اند اما پاسخ اصلی و نیز انگیزه‌ها و اسباب این اقدام را باید در کلام امام رضا(ع) که متکی به وصف علم و عصمت است دریافت کرد و آن را حجت قرار داد.
استاد جامعةالمصطفی ادامه داد: حضرت در مقام دفاع کلامی و اخلاقی از پذیرش ولایتعهدی، مسئله کراهت، اجبار، اضطرار و ضرورت را بطور بارز مطرح کرده و تصمیم خود را نمونه‌ای از اقدام یوسف پیامبر(ص) و دانیال نبی(ع) در همکاری با عزیز مصر و طاغوت عصر خود دانسته و عمل خود را، به وارد شدن امام علی(ع) در شورای تعیین خلیفه در عهد خلیفه اول مستند می‌سازد. مجموع این پاسخ‌ها که از احادیث کتاب عوالم العلوم(ج ۲۲) مرحوم بحرانی استنباط می‌شود؛ اساس تنظیم یک قاعده راهگشا در نظام سیاسی اسلام خواهد بود. زیرا این اقدام امام رضا(ع) به تعبیر دانش اصول فقه، خصوصیت نداشته و منحصر به شخص امام رضا(ع) و مأمون عباسی نمی‌شود؛ بنابراین با تنقیح مناط و إلقاء خصوصیت از این اقدام امام رضا(ع)، می‌توانیم این پذیرش را مانند صلح امام حسن(ع) در برخی از شرایط اجتماعی یک شیوه مشروع در تعاملات سیاسی دانست.
حجت‌الاسلام والمسلمین تقوی تصریح کرد: اجتناب از طاغوت و مبارزه با ستمکران از برجسته‌تـرین اهداف تمام اولیا و انبیا بوده است همانطور که قرآن می‌فرماید:«... ان اعبدالله و اجتنبوا الطاغوت»(۳۶/النحل). اگـر انـبیا و اولیای الهی چنین هدف و ماموریتی را دنبال نکرده بودند و تسلیم دستورات الهی نمی‌شدند این همه ستم و آزار و اذیت نمی‌دیدند و در این راه به شهادت نمی‌رسیدند. این محرومیت‌ها نشان از پایداری در انجام ایـن ماموریت بوده است. با وجود این، در زندگی برخی از معصومین(ع) صحنه‌ها و تصمیماتی دیده می‌شود که در ظاهر مخالف با آن دستور الهی خود را نشان می‌دهد، ولی در باطن فلسفه دیگری دارد. اقدام امام رضا(ع) در پذیرش ولایتعهدی از یک حاکم غاصب بـه نـام مامون از این دست تصمیمات است. برای رفع این تعارض و نیز پاسخ به این شبهه اعتقادی، بسیاری از جمله اباصلت هروی و حتی شخص مامون عباسی پاسخ‌هایی را طرح کرده‌اند اما بـدیهی اسـت پاسخ‌های امام رضا(ع) به این سئوالات از جهات مختلف مورد اهمیت و توجه ویژه قرار دارد. زیرا علاوه بر دارا بودن علم و عصمت، شخص ایشان است که مورد سئوال قرار گرفته؛ بـنابراین پاسـخ‌های ایشان در تبیین این تصمیم ملاک خواهد بود.
وی گفت: در جلد بیست و دوم کتاب شریف عوالم العلوم احادیثی وجود دارد که می‌توان پاسخ‌ها و استدلالات امام رضا(ع) را در پذیرش این ولایت دریـافت کرد و سـیره آن حضرت را ملاک عمل در مـوارد کـاملاً مـشابه قرار داد. دسته‌ای از روایات این کتاب در پاسخ به سئوالاتی است که به طور مستقیم در رابطه با پذیرش ولایتعهدی، از امام رضا(ع) پرسیده شده اسـت. امـا دسـته دیگر روایاتی است که ایشان، دلایل پذیرش ولایتعهدی را بـدون آن که پرسشگری وجود داشته باشد تصریح کرده و در حقیقت به سئوالات مقدر در این باره پاسخ داده است.
