پیشینه و مفهوم انتظار در ادیان مختلف

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد جمیاری، مدرس حوزه علمیه لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، در رابطه با پیشینه انتظار و مفهوم انتظار در ادیان مختلف، گفت: انتظار فرج یعنی چشم به راه بودن همراه با امید و بسترسازی برای پیروزی نهایی حق بر باطل، گسترش جهانی صلح و ایمان اسلامی، استقرار دولت حق در سراسر گیتی به دست مهدی موعود(عج) است.

وی با بیان اینکه انتظار در لغت به‌معنای چشم به راه بودن و نگران بودن است و از نظر روانشناسی کیفیتی روحی است که سبب آمادگی است برای آنچه انتظار می‎رود، افزود: مقابل انتظار یأس و ناامیدی است و از نظر اصطلاحی به‌معنای اعتقاد به این است که فرجام تاریخ با عدالت و سعادت جهانی رقم می‎خورد.

جمیاری به پیشینه انتظار اشاره کرد و ادامه داد: خاستگاه بحث انتظار در اسلام به زمان نبی مکرم اسلام حضرت محمدمصطفی(ص) برمی‎گردد، از آن حضرت ده‌ها روایت درباره نشانه‌های ظهور، ویژگی‎های موعود و کارهای بزرگی که پس از ظهور انجام می‎دهد، رسیده است.

این مدرس حوزه علمیه لرستان در رابطه با انتظار در ادیان مختلف، گفت: به باور زرتشتیان اهورامزدا(روح خیر) همواره با اهریمن(روح بزرگ شر) در ستیز است تا زمانی‎که در آخرالزمان(سوشیانس) ظهور می‎کند و خوبی بر شر و پلیدی فائق می‎آید و هنگامه صلح و پاکی و اعتلای(اهورامزدا) فرا می‎رسد.

وی به باور یهودیان در رابطه با انتظار اشاره کرد و افزود: در متون مقدس یهود همواره به موعود بشارت داده شده است، آنها معتقدند که با آمدن موعود همه موجودات از وجود او بهره‌مند می‎شوند و منتظران موعود وارث زمین خواهند شد چون قدرت شریر شکسته خواهد شد و صالحان مورد تأیید خداوند قرار خواهند گرفت.

جمیاری اضافه کرد: در آیین مسیحیت بر آموزه انتظار و ظهور منجی تأکید بسیاری شده و بشارت‌های روشنی درباره موعود آخرالزمان در انجیل(متی، لوقا، مرقس، برنابا) یافت می‎شود، همچون؛ «در خانه‌های خود را بسته و چراغ‌ها را افروخته دارید به مانند کسانی که انتظار آقای خود را می‎کشند وقتی که آمد و در را کوبید بی‌درنگ در را به روی او باز کنید».

وی در رابطه با انتظار در ادیان غیرتوحیدی نیز اظهار کرد: آموزه انتظار باوری فراگیر بوده و ادیان غیرتوحیدی نیز به آن معتقد بوده‌اند برای نمونه در کتاب‌های قدیم چینیان، در عقاید هندیان و در بین اهالی مکزیک این باور به چشم می‎خورد، بدین‌سان امید به آینده روشن و اعتقاد به رستگاری و نجات نهایی نقطه مشترک همه ادیان و آیین‌های الهی و غیرالهی است و همین عطش و سوزفطری بشر بهترین گواه بر درستی عقیده به انتظار است.

وی افزود: در دنیای اسلام نیز همه اصل این مسئله را پذیرفته و به‌منظور تبیین و دفاع از این باور کتاب‌هایی را نوشته‌اند، از دیدگاه اهل سنت این باور که شخصی از تبار قریش و از سلاله نبی مکرم اسلام ظهور می‎کند و حضرت مسیح پشت سر او نماز خواهند خواند و خلافت و حکومت را به دست خواهند گرفت حقیقتی انکارناپذیر است با این حال بیشتر آنان بر این عقیده هستند که مهدی‌موعود(عج) هنوز متولد نشده چنان‌که او را از نسل امام حسن‌مجتبی(ع) می‎دانند.

این کارشناس مذهبی در رابطه با جایگاه انتظار در فرهنگی شیعه نیز با بیان اینکه در یک بررسی کوتاه روایاتی که سخن از انتظار گفته‌اند به دو دسته شامل انتظار فرج به‌معنای عام و انتظار فرج به‌معنای خاص تقسیم می‎شوند، اظهار کرد: انتظار فرج در معنای عام آموزه‌های دینی است افزون بر بیان فضیلت(گشایش عمومی) و امید به آینده و سوق انسان‌ها به این عرصه نیز مورد نکوهش قرار داده، از ورود جوامع بشری به آن جلوگیری کند، اهتمام آموزه‌های اسلامی در بیان معنای عام انتظار و امید تا بدان حد بوده که از آن با بلندترین عنوان‌ها یاد نموده ارزش شگفت‌آوری برای آن ذکر کرده است که برخی از این عنوان‌ها عبارت از عبادت و بندگی، برترین عبادت، برترین کارها، برترین جهاد هستند.

وی ادامه داد: انتظار فرج به‌معنای خاص نیز چشم به راه بودن آینده‌ای با تمام ویژگی‎های یک جامعه مورد رضایت خداوندی است که یگانه مصداق آن دوران حاکمیت آخرین ذخیره الهی وجود مقدس حضرت ولی‎عصر(عج) است، برخی سخنان معصومان(ع) در این باره این‌گونه است: امام محمدباقر(ع) آن‌گاه که دین مورد رضایت خداوند را تعریف می‌کند پس از شمردن اموری می‎فرماید: «و تسلیم به امر ما و پرهیزکاری و فروتنی و انتظار قائم ما».

این مدرس حوزه علمیه لرستان با بیان اینکه دو برداشت اصلی و عمده در زمینه انتظار داریم که یکی از آنها انتظار صحیح و سازنده است، افزود: انتظار سازنده، تحرک‌بخش و تعهدآور، همان انتظار راستینی است که در روایات آن را بافضیلت‌ترین عبادت و برترین جهاد پیامبراسلام(ص) دانسته‌اند کمااینکه مرحوم مظفر در گفتاری کوتاه و جامع انتظار را این‌گونه تفسیر کرده است که: معنای انتظار ظهور مصلح و نجات‌بخش الهی حضرت مهدی‎(عج) این نیست که مسلمانان در وظایف دینی خود دست روی دست گذاشته و در آنچه بر آنها واجب است مانند یاری حق، زنده کردن قوانین و دستورهای دینی، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر فروگذاری کنند و به این امید که قائم آل‎محمد(ص) بیاید و کارها را در درست کند از آنها دست بردارند، هر مسلمانی موظف است خود را به انجام دستورهای اسلام مکلف بداند دست نکشد برای شناسایی دین از راه صحیح فروگذاری نکند و به توانایی خود از امر به معروف و نهی از منکر دست نکشد همچنان که نبی مکرم اسلام فرموده است: «همه شما رهبر یکدیگر و در راه اصلاح هم مسئول هستید» بر این اساس یک مسلمان نمی‌تواند به‌دلیل انتظار به ظهور مهدی مصلح از وظایف مسلم و قطعی خود دست بکشد یا کوتاه بیاید، چه انتظار به ظهور، نه اسقاما تکلیف می‌کند و نه مجوز به تأخیر انداختن عمل را می‎دهد، سستی در وظایف دین و بی‎تفاوتی به آنها به هیچ‌وجه نیست.