هم‌گامی تأمین مالی اسلامی با طرح گسترش توسعه پایدار سازمان ملل

به گزارش ایکنا به نقل FTSE Russel، طرفداران نظام تأمین مالی اسلامی می‌گویند این نظام  مالی اسلامی می‌تواند به تغییر جهت جریان سرمایه به سمت فعالیت‌های انسانی با تأثیرات زیست محیطی و اجتماعی مثبت و دور شدن از آن‌هایی که تأثیر منفی دارند کمک کند.

به گفته رافع حنیف، مدیر ارشد پایداری در بانک CIMB، احکام اخلاقی اسلام با استانداردهای جهانی مانند اهداف توسعه پایدار (SDGs) که توسط سازمان ملل متحد تعیین شده است، اشتراکات زیادی دارد.

اهداف گسترش توسعه پایدار در سال 2015 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تنظیم شد و قرار است تا سال 2030 محقق شود.

حنیف طی یک وبینار در سال 2021 گفت: بانکداری اسلامی همیشه بر تأثیر اجتماعی متمرکز بود، اطمینان از اینکه بخش‌هایی که از نظر اجتماعی مضر هستند، مانند الکل، تنباکو، اسلحه، مهمات، پورنوگرافی و قمار، کنار گذاشته شده‌اند.

حنیف در این سخنرانی تصریح کرد: اکنون ما در حال گسترش مرزهای مسئولیت اجتماعی با همسویی با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل هستیم. در اصل، اهداف توسعه پایدار آرمان‌هایی برای دستیابی به اهداف عالی شریعت (حقوق اسلامی) است: چه از بین بردن فقر باشد و چه تضمین پایداری زندگی بر روی زمین یا زیر دریا. اینها همه مسئولیت‌های اصلی انسان‌ها هستند، همانطور که در خود قرآن حکم شده است.

نگاه متفاوت تأمین مالی اسلامی به اجتماع

نشانه‌هایی وجود دارد که سرمایه‌گذاران در سراسر جهان به همگرایی بین تأمین مالی اسلامی و پایداری توجه دارند: طبق گزارش Refinitiv، صکوک‌های مرتبط با موضوعات پایداری (اوراق قرضه اسلامی) بیش از سیزده برابر دارایی‌ها در طول چهار سال منتهی به سال 2021 رشد کرده‌اند.

Refinitiv پیش‌بینی می‌کند که کل دارایی‌های حوزه تأمین مالی اسلامی (شامل بانکداری اسلامی، صکوک، صندوق‌های اسلامی و بیمه اسلامی) تا سال 2025 به نزدیک به 5 تریلیون دلار افزایش می‌یابد که از 2.2 تریلیون دلار در یک دهه قبل افزایش می‌یابد.

اما در حالی که ممکن است بین رویکردهای سرمایه‌گذاری پایدار در تأمین مالی متعارف (غربی) و مالی اسلامی همگرایی وجود داشته باشد، مهم است که بدانیم تفاوت‌هایی نیز وجود دارد.

تأمین مالی اسلامی تفاوت رویکردی اساسی نسبت به سیستم‌های بانکداری غربی نسبت به پول دارد: تأمین مالی اسلامی بر این باور است که پول هیچ ارزش ذاتی ندارد.

در عوض، از نظر علمای اسلامی، پول را باید فقط به عنوان وسیله‌ای برای مبادله محصولات و خدمات دید. به همین دلیل کسب درآمد صرفاً از طریق بهره پول (ربا) ممنوع است.

در نتیجه، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری سهام که با قوانین اسلامی (شریعت) مطابقت دارند، تمایل دارند مقدار اهرمی (قرض کردن پول به منظور چند برابر کردن درآمد حاصل از دادوستد) را که اجزای سبد سهام می‌توانند متحمل شوند، محدود و همچنین کل بخش‌های مالی غرب را بررسی ‌کنند.

به عنوان مثال، سری جدید شاخص اسلامی FTSE Russell، سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی را که بیش از 5 درصد از کل درآمد خود را از منابع مالی متعارف به دست می‌آورند، ممنوع می‌کند.

سپس شاخص، شرکت‌هایی را حذف می‌کند که نسبت کل بدهی آنها بزرگتر از میانگین سرمایه روزانه بازار یا کل دارایی‌های (محاسبه شده در 24 ماه قبل) از 33 درصد فراتر رود، به علاوه شرکت‌هایی که دارایی آنها دارای بهره است.

به نظر می‌رسد این رویکرد سختگیرانه برای اهرم، با اعتقادات مالی غرب فرسنگ‌ها فاصله دارد.

سرمایه‌گذاری و مسئولیت اجتماعی تأمین مالی اسلامی

آیا ایده زیربنایی ـ که بدهی بیش از حد یک رویکرد اقتصادی مبتنی بر قمار ایجاد می‌کند و بی‌ثباتی مالی را به خطر می‌اندازد ـ تا این حد با اصول برخی از سیاست‌گذاران جهانی متفاوت است؟

به عنوان مثال، بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS)، در ماه مِی امسال در گزارشی نوشت که بدهی بالای خانوارها و شرکت‌های غیر مالی می‌تواند بر ثبات مالی و همچنین عملکرد اقتصاد کلان تأثیر بگذارد.

BIS در این مقاله تصریح کرد: این بدهی مستقیماً بر ثبات مالی تأثیر می‌گذارد و وام‌گیرندگان را در برابر شوک آسیب‌پذیرتر می‌کند و شوک‌های جهانی - چه کووید-19 باشد، چه جنگ یا اعلام وضعیت اضطراری آب و هوایی به نظر می‌رسد بیشتر از همیشه وارد شده و بر ثبات مالی تأثیر می‌گذارد.

سیاست‌های غربالگری استراتژی‌های سرمایه‌گذاری سهام اسلامی نیز با رویکردهای متداول محیطی، اجتماعی و متمرکز بر حاکمیت (ESG) در برخی زمینه‌ها بیش از سایرین همپوشانی دارند.

هر دو رویکرد اسلامی و ESG به طور معمول سرمایه‌گذاری در تولید و توزیع‌ الکل، تنباکو، اسلحه و در شرکت‌هایی که قمار را ترویج می‌کنند، ممنوع می‌کند اما فقط علمای اسلامی تمایل دارند سرمایه‌گذاری در سرگرمی و موسیقی را به یک اندازه غیرمجاز یا حرام (غیر مطابق با قوانین اسلامی) با سرمایه‌گذاری در آن حوزه‌ها بدانند. این تفاوت‌ها به وضوح وجود دارد. اما نادیده گرفتن شباهت‌های گسترده‌تر و عمیق‌تر بین مالی اسلامی و ESG دشوار است.

«الف»، اجتماع عامل محرک برای تأمین مالی اسلامی بوده است در حالی که «میم» محیط عامل محرک در سمت تأمین مالی متعارف بوده است. اکنون میم و الف در حال ادغام هستند؛ این یک تلاقی زیبا است.

 سفر به سوی پایداری تازه شروع شده است و تأمین مالی اسلامی در نقطه شروع آن قرار دارد. اکنون همگرایی در ایده‌ها به‌طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن همگرایی در رویکردهای تجاری و استانداردهای عملیاتی است.

مادلینا محمد، مدیر بخش بانکداری اسلامی و تکافل در بانک نگارا مالزی در این باره تصریح می‌کند: پایداری ارتباط عملی فزاینده‌ای با تأمین مالی اسلامی دارد. این از یک آرزوی مفهومی‌تر به یک استراتژی ثابت در بسیاری از سازمان‌ها، از جمله مؤسسات تأمین مالی اسلامی تغییر کرده است.

ترجمه: محمدحسن گودرزی