توسعه روابط با همسایگان مستلزم به نتیجه رسیدن مذاکرات وین است
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با بیان اینکه در وضعیت تحریم کامل نمی‌توان با همسایگان همکاری بیشتری نسبت به وضعیت فعلی انجام داد، گفت: راهبرد دولت برای توسعه روابط با همسایگان کاملا وابسته به اعتمادسازی، همکاری اقتصادی بیشتر و بالا رفتن حجم مبادلات تجاری است در غیر این صورت همسایگان برای توسعه رابطه با ایران ریسک نمی‌کنند و لذا دولت نمی‌تواند در حالی که جراحی اقتصادی را آغاز کرده، بدون توافق در وین، کار اقتصادی بزرگی انجام دهد.
عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره کند شدن روند مذاکرات ایران و 1+4 و عوامل مؤثر بر این اتفاق گفت: بعد از وقفه دو ماهه در مذاکرات و همینطور وقوع حمله روسیه به اوکراین، به نظر می‌رسد دولت با جدیت گذشته، مذاکرات را دنبال نمی‌کند. در حالی که دولت در ابتدای کار تلاش داشت خیلی زود مذاکرات را به سرانجام برساند و حتی مصاحبه‌هایی از طرف‌های ایرانی، غربی و حتی روسی انجام می‌شد که نسبت به رسیدن به توافق طی چند روز ابراز امیدواری می‌کردند اما یکباره با آغاز حمله روسیه به اوکراین، مزاحمت‌هایی در روند مذاکرات شکل گرفت و پیام دو روز پیش آقای اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات برجامی، مبنی بر اینکه روسیه در وضعیت فعلی نمی‌تواند کار خاصی برای پیشبرد مذاکرات انجام دهد، پیام ویژه‌ای بود که می‌توان یک نوع مخالفت روسیه را از آن برداشت کرد و متوجه شد که روس‌ها موافق امضای این توافقنامه در مقطع فعلی نیستند.
وی با طبیعی دانستن دیدگاه فعلی روس‌ها به مذاکرات گفت: انتقال انرژی روس‌ها به اروپا کاهش یافته اما آنها توانسته‌اند صحنه انرژی را مدیریت کرده و نگذارند قیمت‌ها کاهش پیدا کند و همچنان بیش از 100 دلار بماند و در عین حال صادرات انرژی خودشان را با تخفیف 30 درصدی انجام می‌دهند و به همین واسطه بازارهای جدیدی را به دست آوردند و بخشی از فروش انرژی ایران به چین و همینطور بخش کوچکتری از بازار انرژی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سهم خود اضافه کردند. اینها مجموعه عواملی است که تا حدی ادامه مذاکرات را مشکل کرده است.
پیام‌های مثبتی که با مانع مواجه شده
فرجی‌راد اظهار کرد: البته در وضعیت توقف مذاکرات، سفر آقای مورا به تهران انجام گرفت و مقرر شد مذاکرات مجددا از سر گرفته شود. آقای مورا حامل پیشنهاداتی از سوی آمریکا برای ایجاد گشایش در روند مذاکرات بود و طرف ایرانی هم موافقت‌هایی انجام داده بود و این امیدی را برای ادامه مذاکرات ایجاد کرد اما دو اتفاق بعد از سفر آقای مورا و مصاحبه مثبت جوزپ بورل رخ داد که چشم‌انداز خوبی برای ادامه مذاکرات ترسیم نمی‌کند؛ مصاحبه آقای اولیانوف از زاویه مخالفت با ادامه مذاکرات و دیگری بازداشت آقای مورا در فرودگاه فرانکفورت که این بازداشت یک کار اطلاعاتی برای چک کردن موبایل وی و پیام‌های رد و بدل شده با آقای بورل و افراد شاخص دیگر بود. این اتفاق نشان می‌دهد اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها توافق کردند که اطلاعات گفت‌وگوها به جای دیگر منتقل نشود تا فشارها را بر روی خودشان کم کنند اما گویا سازمان‌های جاسوسی از نفوذ خودشان استفاده کردند و چند دقیقه‌ای توانستند موبایل آقای مورا را تحت کنترل خود در بیاورند.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان بیان کرد: اوضاع فعلی نشان می‌دهد عواملی که بر روی به نتیجه رسیدن مذاکرات تأثیر منفی می‌گذارند، قوی هستند و از طرفی چون بحث خروج سپاه از لیست تحریم‌ها در این مرحله مطرح است عوامل و بازیگران خاورمیانه‌ای از جمله اسرائیل و برخی کشورهای عربی خیلی تلاش می‌کنند این اتفاق نیفتد. البته آقای بایدن و کاخ سفید مصمم هستند به هر نحوی به یک نتیجه مثبت از مذاکرات برسند چون به این تفاهم تا قبل از انتخابات سنا نیاز دارند و برای آنها حیاتی است لذا مجموعه این عوامل در حال تحمیل مشکلاتی در روند مذاکرات است.
استاد ژئوپلیتیک دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: در داخل کشور هم با توجه به شرایط پیش‌آمده در روند مذاکرات و تردیدها و مقاومت‌های طرف‌های بیرونی این احتمال می‌رود که این نتیجه‌گیری و جمع‌بندی حاصل شده باشد که رسیدن به توافق یک امر حتمی نیست و تردیدها نسبت به گذشته بیشتر شده و ممکن است در صورت عدم توافق و با توجه به تخفیف روسیه بر روی نفت خود، درآمدهای کشور کاهش پیدا کند و لذا دولت لازم دیده این جراحی اقتصادی را در این برهه انجام دهد.
مشکلات پیش روی تحقق شعار توسعه روابط با همسایگان
فرجی‌راد درباره امکان پیشبرد شعار توسعه روابط با همسایگان و رسیدن به اهداف آن با به نتیجه نرسیدن مذاکرات و تداوم جنگ روسیه و اوکراین گفت: از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم و اعلام راهبرد خود در سیاست خارجی مبنی بر توسعه روابط با همسایگان قدم‌های مثبتی در همان ماه‌های اول، برداشته شد که متأسفانه به یکباره متوقف شد. از آن سو کشور در تحریم کامل است و اگر الان نفت بیشتری نسبت به دولت قبل فروخته می‌شود بیش از اینکه هنر دولت باشد به خاطر راهی است که آمریکایی‌ها برای فروش نفت ایران باز کرده‌اند تا این چراغ سبز را به ایران نشان دهند که نیازمند این توافق هستند و می‌‌خواهند هم امتیاز بدهند و هم امتیاز بگیرند. زیرا ایرانی‌ها به ویژه وزیر امور خارجه چند بار مسئله ضرورت نشان دادن انعطاف از سوی آمریکایی‌ها و آزاد کردن چند میلیارد دلار را به نشانه حسن نیت طرح کرد.
فرجی راد با بیان اینکه به هیچ وجه در وضعیت تحریم کامل نمی‌توان با همسایگان همکاری بیشتر از این انجام داد، گفت: هر دولتی به هر حال منافع ملی و منافع اقتصادی خود را در نظر دارد. برای نمونه اگر به دنبال رابطه مطلوب با ترکیه هستیم باید از این روابط و همکاری‌های اقتصادی سود تجاری ببریم و اگر این سود تجاری و همکاری‌های اقتصادی با ترکیه افزایش پیدا کند در ادامه می‌توان در خصوص مسائل مربوط به آب، امنیت و حتی در مورد قفقاز مذاکره کرد یا اگر عراق احساس کند ایران در حال رسیدن به توافق با 1+4 است حاضر به پس دادن پول ما می‌شود در حالی که عراق حدود 4 سال است برای پس دادن 5 میلیارد دلار به ایران امروز و فردا می‌کند و چندین بار مسئولان ایرانی، به ویژه در دولت سیزدهم، اعلام کردند به زودی تمام پول‌ها یا بخشی از پول‌های ایران در عراق آزاد می‌شود اما هیچ اتفاقی نیفتاده است.
این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه اظهار کرد: در جنوب خلیج فارس هم بهبود روابط ایران با کشورهای عربی کاملا به مذاکرات هسته‌ای گره خورده و این کشورها اگر ببینند این مذاکرات به نتیجه می‌رسد، قدم‌هایی بیشتری برای همکاری با ایران برمی‌دارند اما در وضعیت فعلی شاهد هماهنگی بیشتر آنها با اسرائیل و آمریکا هستیم. همینطور در شرق کشور نیز رویکرد منفی طالبان نسبت به ایران را مشاهده می‌کنیم و آنها در مقابل ما حالت تهاجمی دارند و هر چند هفته یکبار اقدام خصمانه‌ای علیه ایران انجام می‌دهند اما ایران از آن چشم‌پوشی می‌کند اما اگر آنها ببینند اقتصاد ایران در حال شکوفا شدن است و ژئوپلیتیکش باز است، قطعا رویکرد و رفتار فعلی خود را تغییر می‌دهند.
وی ادامه داد: در خصوص پاکستان هم تغییرات رخ داده در قدرت، به نفع عربستان و کشورهای عربی خلیج فارس است و وضعیت روابط ایران و پاکستان متفاوت از دوره آقا عمران خان است. بنابراین راهبرد دولت برای توسعه روابط با همسایگان کاملا وابسته به اعتمادسازی، همکاری اقتصادی بیشتر و بالا رفتن حجم مبادلات تجاری است در غیر این صورت اگر حجم مبادلات افزایش پیدا نکند طرف‌های مقابل در رابطه با ایران ریسک نمی‌کنند. بنابراین دولت نمی‌تواند در زمان این جراحی اقتصادی، بدون توافق در وین، کار اقتصادی بزرگی انجام دهد و در نتیجه جمعیت بیشتری زیر خط فقر می‌روند و حجم مشکلات اقتصادی نیز بیشتر می‌شود.
نباید فرصت فروش نفت 100 دلاری را از دست داد
فرجی‌راد تأکید کرد: الان که قیمت نفت بالای 100 دلار است ایران باید 3 میلیون بشکه مجار خود را صادر کند در حالی که الان روسیه در حال گرفتن بازارهای نفت ایران است. بازپس گیری بازارهای قبلی پس از توافق برجام برای ایران به سختی انجام شد و حال روسیه در حال گرفتن بازارهایی است که ایران در دوره تحریم با دادن برخی تخفیف‌ها به دست آورده بود و روس‌ها این کار را با ارائه تخفیف‌هایی بیشتر از ایران انجام می‌دهند. مشکل روسیه با اروپا در زمینه صادرات انرژی به زودی حل نمی‌شود ولذا روسیه به سمت شرق آمده و تبدیل به رقیب ایران در این منطقه شده است. البته این یک فرصت برای ما هم ایجاد کرده که ایران برای صادرات انرژی به سمت غرب برود و باید از این فرصت بهره لازم را برد اما این فرصت زمانی ایجاد می‌شود که توافق در وین انجام گیرد.
فرجی‌راد درباره برخی نگرانی‌ها نسبت به تشدید مشکلات اقتصادی با اجرای طرح اخیر دولت در کنار از دست رفتن فرصت مذاکرات گفت: مسئولان باید احتمال تغییر وضعیت انرژی را در نظر بگیرند. الان آمریکا نسبت به ورود انرژی در بازار تمایل نشان می‌دهد و بر همین مبناست که به صورت مدیریت‌شده دست ایران را برای فروش نفت باز گذاشته است. مسئله دیگر نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست و بعد از آن در صورت پیروزی یا شکست بایدن، ممکن است برجام دیگر اهمیت گذشته را برای آمریکایی‌ها نداشته باشد و مؤلفه سوم فشارهای وارده بر رئیس‌جمهور آمریکا برای عدم توافق با ایران است که ممکن است بالاخره نتیجه دهد.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با بیان اینکه هر چه زمان بگذرد استفاده‌های بیشتری که ایران می‌تواند از توافق بکند، از دست می‌رود، گفت: الان مهم است که ایران بتواند نفت 100 دلاری را بفروشد و اگر نفت به 60 و 50 دلار برسد، فرصت را از دست داده‌ایم. در همین ماه قبل و اسفندماه عراق با حدود 3.5 میلیون بشکه نفت صادرات حدود 11 میلیارد کسب درآمد کرده و اینها فرصتی را برای مرم عراق و صادرات و واردات و سرمایه‌گذاری و افزایش سطح حقوق‌ها فراهم می‌کند که نتیجه آن ایجاد آرامش در عراق است.
فرجی‌راد یادآور شد: اینها فرصت‌هایی است که نباید به آسانی از دست بدهیم و در این مسیر دولت باید از اندیشه و تفکر همه نخبگان و دلسوزان استفاده کند تا در ادامه تصمیمات بهتری اتخاذ کند. الان کشور در وضعیت حساسی قرار دارد و با اجرای طرح اقتصادی دولت یک افزایش بیش از صد در صدی در قیمت کالاهای اساسی رخ داده و حیف است کشور آنقدر تحت فشار اقتصادی باشد؛ در پایان باز هم تأکید می‌کنم گره اقتصاد ایران در سیاست خارجی است.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
