فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی در ایستگاه 34
سی و چهارمین شماره از فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی به صاحب امتیازی دانشگاه اراک منتشر شد.
به گزارش ایکنا، در این شماره از فصلنامه پژوهش‌های ادبی – قرآنی مقالاتی با عناوین «کارکردهای بلاغت در انتقال مفهوم تهذیب نفس در سوره شمس»، «بررسی طرح‌واره تصویری سوره یوسف (ع) بر مبنای نظریۀ زبان‌شناسی شناختی جانسون»، ««بررسی تلمیحات روایی-قرآنی در مجموعه اشعار فاضل نظری»»، «ارتباط و پیوند شرط و جواب شرط در اسالیب شرطی زبان عربی با تکیه بر آیات قرآن کریم»، «تمایز سوره های مکی و مدنی بر اساس نقش‌های زبانی (مطالعه موردی سوره‌های مریم و طه، نور و احزاب بر اساس الگوی ارتباطی رومن یاکوبسن)»، «تحلیل و تبیین ساخت‌های ایستا در زبان عربی بر پایه دستور نقش و ارجاع همراه با شواهدی از قرآن کریم» و «به هم پیوستگی متنی در دو سوره «الضحی» و «الشرح» (تحلیلی مبتنی بر نظریه زبانشناختی نقش‌گرای هلیدی)» منتشر شده است.
کارکردهای بلاغت در انتقال مفهوم تهذیب نفس در سوره شمس
در چکیده مقاله «کارکردهای بلاغت در انتقال مفهوم تهذیب نفس در سوره شمس» آمده است: در سوره‌های قرآن مجید بین معنا با ابزارهای تعابیر تعامل وجود دارد. از جمله این سوره‌ها، سوره شمس است. این سوره کوتاه با یک قافیه و یک وزن موسیقی زیبا و با سوگندهای فراوان به زیباترین عناصر طبیعت و به نفس انسان و سوگند به خالق این پدیده‌ها و با استفاده از تعابیر بلاغی و ادبی کوشیده است، انعکاس زیبایی از تهذیب نفس را به نمایش بگذارد. هدف این مقاله، بیان ارتباط بین بلاغت با مضمون این سوره؛ یعنی تهذیب نفس است. از جمله یافته‌های این مقاله، فعلیه بودن جملات و غالب بودن فعل متعدی در این سوره و معرفه و نکره بودن برخی از عناصر سوگند و در پی هم آمدن سوگندها در این سوره در جهت انتقال معنای تهذیب نفس است. هجاهای بلند در ابتدای آیه و تکرار مصوت ( ا ) و نوع قافیه و موسیقی درونی این سوره، نقش بلاغت و ادب را در انتقال این مضمون پر رنگ‌تر نموده است. این یافته‌ها گویای این است که زیر شاخه‌های علم بلاغت در راستای مضمون مد نظر سوره قرار دارد. این مقاله با در نظر داشتن سؤال چگونگی نقش بلاغت در انتقال معنای تهذیب نفس، در این سوره، بر آن است تا با تکیه بر متن این سوره و استخراج امثال و شواهد آن به اثبات این موضوع بپردازد و با اتخاذ روش توصیفی و تحلیلی آیات، اشاره به تعامل بلاغت و موسیقی در انتقال معنا داشته باشد.
طرح‌واره تصویری سوره یوسف(ع) بر مبنای نظریه جانسون
نویسنده مقاله «بررسی طرح‌واره تصویری سوره یوسف(ع) بر مبنای نظریۀ زبان‌شناسی شناختی جانسون» در چکیده نوشتار خود آورده است: ذهن و زبان انسان و کارکردهای مختلف آن از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن کریم است؛ نظریۀ طرح‌واره تصویری یکی از مهم‌ترین ساخت‌های مفهومی در معنی‌شناسی شناختی است که رابطه تنگاتنگی با این موضوع دارد. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم عینی بیان میگردد. چنین کارکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیده‌های انتزاعی آموزه‌های قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیده‌های فیزیکی که ماهیتی ملموس دارند، فراهم می‌سازد. به عقیده جانسون، تجربیات ما از جهان خارج، ساخت‌هایی در ذهن ما پدید می‌آورند که ما آنها را برای فهم موضوعات دیگر به گزاره‌های زبانی خود انتقال می‌دهیم. درواقع، طرح تصویری، نوعی ساخت مفهومی است که انسان بر اساس تجربیات فیزیکی خود در جهان خارج، آنها را برای فهم عمیقتر جهان مهیا می‌سازد. این تجربیات عینی، امکان درک دیگر مفاهیم در حوزه‌های انتزاعی‌تر را به انسان می‌دهد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی به طرح‌واره‌های موجود در سوره یوسف(ع) بپردازد تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد که در سوره یوسف کدام‌یک از طرح‌واره‌های تصویری موجود است؟ و برای درک دقیق‌تر معانی و مفاهیم، کدام‌یک از طرح‌واره‌های تصویری کاربرد بیشتری داشته‌اند؟ نگارندگان درصدد آن هستند که با استفاده از طرح‌واره تصویری به‌عنوان مهم‌ترین مفهوم زبان‌شناسی شناختی به رمزگشایی معنایی سوره یوسف بپردازند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که طرح‌واره‌های سوره یوسف در سه محور حجمی، حرکتی و قدرتی آشکارگی می‌یابند و در آن میان طرح‌وارۀ قدرتی بسامد بیشتری نسبت به دیگر طرح‌واره‌ها دارد.
بررسی تلمیحات روایی-قرآنی در مجموعه اشعار فاضل نظری
در چکیده مقاله ««بررسی تلمیحات روایی-قرآنی در مجموعه اشعار فاضل نظری»» می‌خوانیم: تلمیح یکی از کهن‌ترین و پرکاربردترین صنایع بلاغی است که به‌سبب عواملی چون فشردگی و ایجاز زبانی خاص خود، ورود قسمتی از یک متن غایب در متن حاضر و نقش پررنگ مخاطب در ادغام و دریافت این تداخل متنی و ...، در همۀ ادوار مورد توجه شاعران بوده و موجب غنای معنایی و زیبایی شعر شده است. این صنعت ادبی در اشعار شاعران معاصر با پیچیدگی‌ها و تنوع فرمی و محتوایی بیشتری به‌کار رفته که تحلیل و بررسی آنها نیازمند مطالعات دقیق‌تر با رویکردهای نوین است. از سویی، قصص قرآنی یکی از اولین متونی است که شاعران کلاسیک و معاصر فارسی در تلمیحات خود به آنها اشاره دارند. برهمین اساس، در پژوهش حاضر تلمیحات روایی-قرآنی در اشعار فاضل نظری را با تأکید بر تنوع ساختاری و فرمی تلمیحات بررسی کرده است؛ تا دریابد بیشترین تلمیحات روایی در اشعار او کدام است و نظری با چه روش‌ها و فنونی از تلمیحات روایی قرآن در اشعارش استفاده کرده است. پس از بررسی توصیفی- تحلیلی هر شش دفتر شعر نظری، این نتایج به‌دست آمد که از نظر محتوایی داستان‌های آدم(ع) و یوسف(ع) پربسامدترین تلمیحات قرآنی در غزلیات نظری هستند؛ همچنین از حیث ساختاری انواع تلمیحات ترکیبی، چندوجهی، پژواکی، آیرونیک و... در اشعار او وجود دارند که این امر بیانگر تنوع کاربرد و پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های هنری این صنعت در اشعار این شاعر است.
انتهای پیام
