آکسان‌‌گذاری بر کلمات دارای ضمه‌های عارضی+ فیلم

به گزارش ایکنا، فایل تصویری و متن دهمین قسمت «آموزش تکیه‌های صوتی بر کلمات» با تدریس مهدی حسنی، حافظ کل قرآن و مؤلف کتاب میزان‌القرائة (نخستین کتاب در کشور که درباره نَبر و آکسان‌ها در قرآن کریم به رشته تحریر درآمده است) ارائه می‌شود.

«آخرین مورد از حرکات عارضی، ضمه‌های عارضی در قرآن هستنند که به دو دسته تقسیم می‌شوند.

1-ضمایر 2- افعال

تمام ضمایر آنهایی هستند که به انتهای کلمه ملحق می‌شوند مثل یَ، کَ، هُ، نا، کُم، هُم، هُنَّ، تُنَّ، کُنَّ و کما

چهار ضمیر است که همیشه انتهای آن ساکن است، این ضمایر عبارتند از هِم، هُم، کُم و تُم اما بقیه ضمایر انتهای آنها همیشه متحرک است. طبیعتا اگر حرف بعد از ساکن این ضمایر، متحرک باشد، حرف پایان آن همیشه به حالت متحرک باقی می‌ماند، مثل: صِراطَ الَّذينَ أَنعَمتَ عَلَيهِم غَيرِ المَغضوبِ عَلَيهِم وَلَا الضّالّينَ. همیشه «میم» در «عَلیهِم» ساکن است که بعد از آنها حرف متحرک آمده است و تغییر نمی‌کند.

اما اگر بعد از حرف پایانی اینها، همزه وصل بیاید، آن هنگام دو ساکن خواهیم داشت و آنجاست که باید قانون التقای ساکنین را انجام دهیم، مثل: عَلَيْهِمُ الْمَنَّ  تکیه بر «لام»، مِنهُمُ المُؤمِنونَ تکیه بر«میم»، عَنکُمُ الرِّجسَ تکیه بر «عین»، أنتُمُ الاعلَونَ تکیه بر «أ»

نکته نخست

اگر به این کلمات در قرآن رسیدید، برای پیدا کردن تکیه صوتی آنها باید دقت داشته باشید و اگر بعد از ساکن، حرف دارای ضمه عارضی در مکان دومین حرف قرار داشته باشد، بدانیم این حرکت ساکن بوده و حساب نمی‌شود.

اما آخرین مورد از حرکات عارضی، ضمه افعالی هستند که لام الفعل آنها «واو» ساکن است چنانکه در کلمه «اِشتَروا» که آخرین حرف اصلی کلمه «واو» ساکن است اگر بعد «واو» ساکن، حرف متحرک بیاید، ساکن به قوت خود باقی است، اما اگر بعد از اینها همزه وصل بیاید، دقیقا قانون التقای ساکنین باید اجرا شود و باید با این قانون، التقای ساکنین آن را برطرف کنیم.

در  15 مورد اینگونه است که در ادامه می‌آید؛

فَتَمَنَّوُا المَوتَ (تکیه صوتی بر «میم»)

اِشتَرَوُا الضَّلالُةَ (تکیه صوتی بر «ت»)

اِشتَرَوُا الحیوةَ (تکیه صوتی بر «ت»)

اِشتَرَوُا الکُفر (تکیه صوتی بر «ت»)

تَنسَوا الفَضلَ (ت سبز و واو زرد)

ءاتَوُا الزَّکوة (تکیه صوتی بر «ءا»)

نکته دوم

در قرآن هم «ءاتَوا الزَّکوة» است و هم «ءاتَوُا الزَّکوة». تفاوت آنها در معنایش است «ءاتُوا» معنای امر دارد؛ یعنی بپردازید، اما «ءاتَوُا» فعل ماضی است، پس معنای ماضی می‌دهد؛ یعنی گذشته پرداختند و در هر دو، تکیه صوتی بر الف است.

عَصَوُا الرَّسولَ (تکیه صوتی بر «ع»)

فَلا تَخشَوُا النّاسَ (تکیه صوتی بر «ت»)

لَقَدِ ابتَغَوُا الفِتنَةَ (تکیه صوتی بر «ت»)

دَعَوُا الله (تکیه صوتی بر «د»)

یَرَوا العَذاب (تکیه صوتی بر «ی»)

رَأوُا العَذابَ (تکیه صوتی بر «ر»)

رَأوُا الأیاتِ (تکیه صوتی بر «ر»)

فَألقَوا السَّلَمَ (تکیه صوتی بر «أ»)

لَوَلَّوُا الأدبارَ (تکیه صوتی بر «واو» اول)

این مجموع مواردی است که لام الفعل آنها همیشه «واو» ساکن است و به جهت قانون رفع التقای ساکنین، ساکن «واو» آنها تبدیل به «ضمه عارضی» شده است و زمانی که تکیه این کلمات را می‌‌خواهیم تلفظ کنیم، بدانیم این «واو» حرکتش ساکن بوده است و ضمه‌اش را در شمارش حروف محاسبه نکنیم».