ژانر شدن سینمای دفاع مقدس فعلا ممکن نیست/ قهرمانان جنگ با دفاع مقدس متفاوتند + صوت

محمدرضا شرف‌الدین، تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با ایکنا پیرامون ژانر خواندن سینمای دفاع مقدس، بیان کرد: سینمای دفاع مقدس را نمی‌توان به عنوان یک ژانر مستقل معرفی کرد، چراکه این شکل فیلمسازی در ذیل سینمای جنگ جا می‌گیرد. سینمای جنگ در جهان برای خود یک ژانر مهم و پر مخاطب است که همه دنیا در این حوزه فعالیت می‌کنند، البته در سینمای دفاع مقدس موضوعات ایدئولوژیک وجود دارد که ما را به ژانر بودن نزدیک می‌کند، اما به دلیل گستره که سینمای جنگ دارد فیلم‌های دفاع مقدسی زیرمجموعه این گونه قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه یکی از خصوصیات ژانر، مستقل بودن آن به لحاظ مفهومی است، بیان کرد: اگر بخواهیم واقع‌بینانه به موضوع نگاه کنیم، می‌بینیم که نمی‌توان برای فیلم‌های دفاع مقدسی ژانر مستقل در نظر گرفت، چون هر آنچه به لحاظ فرم در سینمای جنگ وجود دارد در این شکل سینما (جنگ) هم دیده می‌شود. در چنین شرایطی اصرار بیش از حد روی ژانر کردن این شکل فیلمسازی دور از منطق است.

ظرفیت‌های سینمای دفاع مقدس

تهیه‌کننده «فرزند صبح» افزود: سخنانی که بیان کردم با توجه به ظرفیت‌های موجودی که در سینمای دفاع مقدس است بیان شده اما این به آن معنا نیست که تمامی راه‌ها برای ژانر شدن این سینما بسته است، چون اگر بتوانیم به لحاظ معنا و فرم برای فیلم‌های مورد نظرمان تعریف مستقل در نظر بگیریم، قادریم ژانرسازی کنیم، وگرنه تا زمانی که چنین نباشد زیرمجموعه سینمای جنگ خواهیم بود. در همین رابطه با توجه به وضعیت حاکم، بعید می‌دانم فعلاً بتوان به ژانر شدن سینمای دفاع مقدس امیدوار بود.

شرف‌الدین با ملی خواندن سینمای دفاع مقدس بیان کرد: به جای اصرار روی ژانر کردن سینمای دفاع مقدس، بهتر است روی ملی بودن این شکل سینما تمرکز کنیم. ویژگی که در فیلم‌های دفاع مقدسی وجود دارد کاملاً بومی و مختص به کشورمان است که در فیلم‌های جنگی دیگر کشورها نمی‌توان نمود آن را دید. منظورم از المان‌های بومی مفاهیمی چون؛ ایثار، شهادت، شجاعت و... را شامل نمی‌شود، چون در همه جنگ‌هایی که در دنیا رخ داده، می‌شود این اتفاقات را مشاهده کرد.

وی اعلام کرد: اولین نکته، جغرافیای خاص و ویژه‌ای است که تنها مختص به کشورمان است و در فیلم‌های دفاع مقدسی به خوبی دیده می‌شود. منظورم از معرفت خاص، تمدن دیرینه و معرفت توحیدی است که در کشور ما وجود دارد. در کنار این دو شاخصه، داشتن معرفت دینی که شکل‌دهنده ایدئولوژی است عاملی دیگر برای ملی خواندن سینمای دفاع مقدس است.

این سینماگر اضافه کرد: جهان‌بینی ایرانی بر چگونه زیستن بر اساس مکتب اسلامی تاکید دارد که از معرفت دینی نشات می‌گیرد. برای همین هم وقتی می‌بینیم این جهان‌بینی به دیگر کشورها رسوخ می‌کند، نتیجه مقاومت لبنان، یمن، فلسطین و... را شامل می‌شود. با این توضیحات متوجه شدیم که جهان‌بینی و ایدئولوژی دو امری است که سینمای ملی را شکل می‌دهد و این امر به خوبی در سینمای دفاع مقدس قابل مشاهده است.

وجه تمایز سینمای دفاع مقدس با سینمای جنگ

وی درباره وجوه تمایز سینمای دفاع مقدس با آثار جنگی چنین توضیح داد: در ژانر جنگی، قهرمان فاکتور اصلی است. در فیلم‌های جنگی قهرمان ماندن بر اساس توانمندی برای رسیدن به پیروزی را شامل می‌شود اما در فیلم‌های دفاع مقدس قهرمان الزاماً قدرت مادی ندارد، بلکه برای او تنها موفقیت معنوی و انجام تکلیف مهم است. خصوصیتی که برشمردم دقیقاً خلاف الگوهای قهرمانی در سینمای جنگ است. بگذارید این مطلب را در رفتار رزمندگان توضیح دهد. فیلم‌های بسیاری در فضای مجازی پخش شده که در آن بعثی‌ها به بدترین شکل ممکن اسرا را به شهادت می‌رساندند. این در حالی است که بچه‌های ما وقتی عراقی‌ها را اسیر می‌کردند از مجروحین مراقبت می‌کردند. این دو رویکرد متفاوت، نشات گرفته از همان جهان‌بینی است که به آن اشاره کردم.

شرف‌الدین در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو پیرامون ظرفیت جهانی شدن فیلم‌های دفاع مقدس چنین توضیح داد: یکی از نکاتی که همیشه روی آن تاکید داشته‌ام همین موضوع است که فیلم‌های دفاع مقدس قادر است به صورت گسترده در اکران جهانی دیده شود. این امر با نمایش محدود جشنواره‌ای فرق دارد. نمایش جشنواره تنها بخش محدودی از مخاطب را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما در اکران جهانی توده مردم مخاطب هستند. این نکته متاسفانه مد نظر مدیران سینمایی قرار نمی‌گیرد.

مخاطب جهانی

مدیر سابق انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس تاکید کرد: دستاورد داشتن مخاطب جهانی نه تنها دستاورد سینمایی دارد، بلکه برای کشور ثمرات سیاسی به همراه خواهد داشت. برای مثال معتقدم اگر می‌توانستیم با مردم جهان حرف بزنیم و از حقانیت خود بگویم شاید بسیاری از این تحریم‌ها و مشکلاتی که در کشور وجود داشت، نبود. این در حالی است که در اروپا شاهد تظاهرت مختلفی هستیم که مردم آن کشورها بر علیه سیاست‌های کشورشان برگزار می‌کنند، اما باید دید چه اتفاقی رخ داده که نتوانسته‌ایم با آثار سینمایی بانی یکی از این تظاهرات باشیم؟

شرف‌الدین در پایان تاکید کرد: به نظرم دستان آشکار و نهانی در مدیرانی دو دولت قبل وجود داشت که آنها وابسته به کشورهای اروپایی می‌کرد. این کم‌کاری در شرایطی است که دنیا آماده شنیدن حقایقی است که از معرفت دینی و انقلابی سرچشمه گرفته است.

گفت‌وگو از داود کنشلو