هنر اسلامی قالبی برای انتقال موثر مفاهیمی چون غدیر است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ به مناسبت عید غدیر گفت‌وگویی با استاد رضا بدرالسماء؛ نقاش و نگارگر انجام داده‌ایم. این هنرمند اصفهانی، بیش از 60 سال است که در این هنر تجربه دارد و قلم زده است. بدرالسماء داری نشان درجه یک هنری از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. او آثار بسیاری با مضامین مذهبی و آیینی و همینطور انقلاب اسلامی دارد. وی این هنر را به صورت تجربی و بدون استاد فراگرفته است؛ در حقیقت استاد او روزگار و آثارش بوده‌اند. نمایشگاه‌های بسیاری از آثار این نگارگر پیشکسوت در طول این چندین سال فعالیت هنری در داخل و خارج از کشور به صورتی انفرادی و گروهی برگزار شده و آثار وی در قالب کتاب‌هایی با عنوان «نقش نگار» نیز به چاپ رسیده است.

هنر نگارگری در راه ولایت و اسلام

در ابتدا این هنرمند پیرامون نقاشی نگارگری و منیاتور توضیحاتی داد که از این قرار است: سبک نقاشی نگارگری از سبک‌هایی است که منحصر به خود ایران است. این سبک از لحاظ تکنیک و اجرا در شیوه نگارگری ایرانی بسیار حرف برای گفتن دارد. در این سبک می‌توان بسیاری از مضامین را با حالتی انتزاعی و تخیلی خیلی راحت در قالب نگارگری به تصویر بکشیم. کسی که نگارگری را آموزش می‌بیند و کار می‌کند بعد از مدتی که مسلط شد؛ می‌تواند تفکرات و مضامینی را که در اندیشه دارد را در قالب اثر هنری به تصویر بکشد. من از این موهبتی که در اختیارم قرار داده شده خدا را شاکر هستم و با تمام توان و قدرت خود در هنر نگارگری در راه ولایت و اسلام کار می‌کنم و امیدوارم که خداوند توفیق دهد تا آثار بیشتری تولید و خلق کنم.

بدرالسماء پیرامون اثر خود درباره عید غدیر بیان کرد: چند اثر در رابطه با عید غدیر کار کرده‌ام. یکی از آثار تمثال دست مبارک پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) است. همینطور آخرین آیاتی که به پیامبر (ص) وحی شده است نیز خطاطی شده است. در این اثر سه شیوه به کار گرفته شده که می‌توان به مکتب نگارگری مکتب اصفهان صفوی، مکتب نقاشی فرنگی قاجار و سبک نگارگری معاصر اشاره کرد. خطاطی نیز در این اثر اضافه شده که مکمل نقاشی است.

وی ادامه داد: ههنر قالبی است که به وسیله آن می‌توان مطلبی مانند غدیر را راحت، زیبا و تاثیرگزار به مخاطب منتقل کند تا هر کسی آن را ببیند بدون اینکه داستان یا مطلبی را بخواند متوجه شود که این موضوع اشاره به چه واقعه‌ و حادثه‌ای دارد. ما با این زبان می‌توانیم افراد بیشتری را با موضوعاتی از این دست آشنا کنیم تا فرهنگ و رویدادهای اسلامی حفظ و گسترش پیدا کند.

 عظمت روز عید غدیر

وی با بیان اینکه بهترین عید ما عید غدیر است؛ گفت: ائمه (ع) بیان کرده‌اند که خداوند هیچ روزی را به عظمت روز غدیر خلق نکرده است. اگر عمری باشد و خداوند توفیق دهد امیدوارم که آثار بیشتری در رابطه با ولایت و حضرت امیرالمونین (ع) خلق کنم.

این نگارگر پیشکسوت در رابطه با تاریخچه نگارگری از گذشته تاکنون توضیح داد: در هر دوران با توجه به سلسه‌های حکومتی و اوضاع فرهنگی‌ای که در آن زمان بوده نگارگری کار می‌شد. در دوره صفویه ما به مکتب اصفهان می‌رسیم که این مکتب خیلی قدرتمند ظاهر می‌شود و توانایی‌های خود را بروز می‌دهد. این رخداد به گونه‌ای می‌شود که هنر نگاری در زندگی مردم جاری و ساری می‌شود. در معماری، شهرسازی، پوشاک و... هر چیزی نشانی از نگارگری وجود داشت. نقوش و طراحی‌های نگارگری، خطوط دوَرانی از لحاظ روحی و روانی برای کسانی که با آن کار و زندگی می‌کردند تاثیر مثبت داشت است.

وی ادامه داد: متاسفانه در مقطعی از زمان قاجار با توجه به ارتباطاتی که با کشورهای دیگر برقرار شد؛ دربار فکر می‌کند که اروپایی‌ها بسیار پیشرفته هستند و ما باید از آنها الهام بگیریم و تقلید کنیم؛ باید مثل آنها لباس بپوشیم، زندگی کنیم و آنها حرف‌های بسیاری برای گفتن دارند. در آن زمان بعضی از هنرمندان هم به اروپا سفر می‌کنند و متاسفانه با الهام و تقلید از آنها همان شیوه‌ رئال را دانبال می‌کنند و حکومت وقت هم به این امر بها می‌دهد تا این حد که حتی آثار گذشته که بر اساس نگارگری بوده است را خراب می‌کنند. آثاری هم که باقی مانده است را کسانی که دلسوز بودند، مانع شدند و نگذاشتند تا از بین ببرند. در این دوران نگارگری ما مقداری دست‌خوش فراموشی می‌شود و سبک نقاشی جدید فرنگی، موسوم به مکتب قاجار به وجود می‌آید.

علت رایج شدن نام مینیاتور

وی در رابطه با علت رایج شدن نام مینیاتور بیان کرد: در اواخر پهلوی مجدداً بعضی از هنرمندان مانند استاد حسین بهزاد، شروع به شیوه قدما کار کردن می‌کند. ایشان همان نقاشی‌های گذشته را مجدد طراحی، بازسازی و کپی می‌کند. توریست‌هایی که به ایران می‌آمدند این آثار را خریداری می‌کردند و چون نقش آنها ریز بوده به آن مینیاتور می‌گفتند. اینطوری عنوان مینیاتور به جای نگارگری جا می‌افتد. بهزاد حدود یکسال به فرانسه رفته و در آنجا توانایی او بیش از پیش شکوفا می‌شود و در بازگشت با اطلاعاتی که از مکتب نگارگری ایرانی به دست آورده بود؛ کارهای جدیدی خلق می‌کند. حاصل آن نگارگری کتاب رباعیات خیام است که امروز وجود دارد. حسین بهزاد طرح جدیدی را در نگارگری ایجاد می‌کند. در گذشته آثار نگارگری ما بُعد نداشت یعنی به صورت تخت بود. اضافه شدن بُعد سوم در نگارگری معاصر از جمله اقدامات حسین بهزاد بود که پرسپکتیو را به این هنر اضافه کرد. او مکتب معاصر را زنده و پایه‌گذاری کرده و هنرمندان بسیاری پس از او این شیوه را ادامه داده و کار می‌کنند.

سبک زندگی ایرانی-اسلامی به زبان هنر

بدرالسماء در رابطه با ترکیب مضامین دینی و آئینی با نگارگری در آثار خود تصریح کرد: من به این دیدگاه رسیده‌ام که باید برگردیم به این واقعیت که ما از کجا آمده‌ایم و به کجا می‌خواهیم برگردیم و هدف ما از خلقت چیست؟ اگر توفیقی باشد امیدوارم تا بتوانم در همین راستا قلم بزنم. خداوند می‌فرماید «اِنالله و اِنا الیه‌راجعون» ما از خدا هستیم و به سوی خدا باز می‌گردیم. حالا این می‌تواند در قالب آثار مذهبی، آیینی، اتفاقات روزمره، سبک زندگی و... باشد و هرچی که هست در این راستا قرار می‌گیرد. از آنجایی که سبک زندگی ما ایرانی-اسلامی است می‌توان در همین قالب نگارگری به بیان این مضامین پرداخت.

وی پیرامون اثر خود با عنوان «شهید» گفت: اگر من اثر «شهید» را کار کردم، «همراهان شهید» و «راه شهید» را هم کار کردم. اینکه از کجا الهام گرفته شده، چه کسی پشتیبان آنها بوده، این جوان را چه کسی تربیت کرده و خانواده‌اش چه کسی بوده‌اند. یعنی صرفاً یک پرتره شخصی، آن هم به شیوه غربی به تصویر کشیده نشده بلکه به سبک نقاشی ایرانی، همراهان و راه شهید کشیده شده باشد. در اثر شهید حججی که به عنوان «فرزند ایران» کار شد، ما خانواده شهید، راه شهید و هدف شهید را به شیوه نقاشی نگارگری ایرانی کار کردیم. کارهای دیگری هم که کار شده سعی دارد در همین راستا باشد تا بتواند سبک زندگی اسلامی را بیان کند.

این هنرمند نگارگر در پایان با بیان اینکه امروز این هنر در بین مردم جایگاه خوبی دارد افزود: جوانان به این هنر توجه می‌کنند. باید کارهای جدید تولید و این هنر را به دنیا معرفی کرد. این مکتب خیلی مهم است و نباید گذاشت که از دست برود. اگر مکتبی از میان برود انگار هویت و فرهنگ از دست رفته است. باید فرهنگ و داشته‌هایمان را حفظ کنیم و بیشتر معرفی کنیم. من تلاشم بر این بوده که اگر این نقاشی‌ها در رابطه با انقلاب، جنگ، شهدا، مذهب و... کار می‌شود در درجه اول با سبک نقاشی نگارگی ایرانی به شیوه معاصر کار شود تا بتوان به این وسیله از این ارزش‌ها محافظت کنیم و به تمام دنیا معرفی شوند.

گفت‌وگو از سجاد محمدیان