بازخوانی واقعه غدیر به روایت استاد حوزه علمیه نجف

شیخ محمد البنداوی، استاد حوزه علمیه نجف اشرف در یادداشتی اختصاصی برای ایکنا به مناسبت عید غدیر از بزرگ‌ترین عید شیعیان نوشت که در ادامه می‌آید:

در آغاز عید غدیر را تبریک می‎گویم و از درگاه خداوند متعال می‌خواهم که همه بشریت را از هر بیماری و مصیبتی مصون نگه دارد.

ما می‌دانیم که خداوند احکامی را متناسب با ویژگی‌های انسان به ویژه برای فرد مسلمان وضع کرده است و در جنبه فقهی می‌بینیم که خداوند مواردی را حرام می‌داند، زیرا باعث آسیب رسیدن به انسان می‌شود، مانند خوردن گوشت مرده، خون، نوشیدن مشروبات الکلی یا مسائلی که در آن آسیب‌های اجتماعی باشد که نمونه آن زنا، خودکشی و نفاق است.

خداوند به بنده خود توجه دارد و همه جزئیات زندگی‌اش را تحت نظارت کامل گرفته است که این نشان می‌دهد خدا بنده خود را دوست دارد و برای او خیر می‌خواهد و مادامی که او خیر بنده‌اش را بخواهد آیا منطقی است که به کوچک‌ترین جزئیات زندگی بشر اعم از خوردن و آشامیدن و رفتار و عبادات او توجه کند؛ اما به مسائل عقیدتی و رهبری جامعه یک امت توجهی نداشته باشد و آنها را بدون رهبر و راهنما رها کند تا گرگ‌های شرک و افکار و جریان‌های انحرافی آنها را بدرند؟!

این خلاف عدل و لطف الهی است، بنابراین خداوند پیامبرانی را برای هدایت بشر فرستاد تا او را در مسیر درست قرار دهد؛ اما این سؤال پیش می‌آید که پس از پیامبران آیا انسان به جایی می‌رسد که خودش بخواهد خودش را هدایت کند؟ اینجا بود که دو گزینه مطرح شد؛ یکی اینکه تا آخر الزمان خداوند پیامبرانی را در هر دوره می‌فرستد یا اینکه پس از پیامبر خداوند همه بشریت را معصوم قرار می‌دهد تا مرتکب اشتباه نشوند.

در مورد گزینه نخست باید گفت حضرت محمد(ص) خاتم پیامبران است و در واقع خداوند سایر پیامبران را برای زمینه سازی به منظور رسالت پیامبر اکرم(ص) مبعوث کرد و اگر این اعتقاد وجود داشته باشد که خداوند خواسته پس از رسول اکرم(ص) هم پیامبرانی را بفرستد این نعوذ بالله با آنچه در قرآن کریم آمده مغایرت دارد؛ آنجا که خداوند متعال در سوره احزاب آیه 40 می‌فرماید: «ماكان محمد أبا أحد من رجالكم ولكن رسول الله وخاتم النبين وكان الله بكل شيء عليما»

بنابراین گزینه اول نادرست و باطل است، اما گزینه دوم و اینکه مردم پس از پیامبر اکرم(ص) معصوم و بی گناه خلق شوند، این نیز باطل است؛ به چند دلیل، نخست اینکه چیزی مغایر با متن قرآن است، زیرا قرآن عصمت را محدود در افراد معدودی پس از پیامبر(ص) می‌داند؛ همان گونه که خداوند متعال در آیه تطهیر آیه 33 سوره احزاب می‌فرماید:«إنما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت ويطهركم تطهيرا».

همان گونه که در شرح سنت نبوی آمده است، عصمت مختص پیامبر اکرم(ص)،حضرت فاطمه (س) و علی، فاطمه، حسن، حسین(علیهم السلام) و 9 معصوم از ذریه امام حسین است و جابر بن عبداللّه انصاری از صحابی پیامبر اسلام(ص) حدیث لوح را که دربردارنده نام امامان شیعه از زبان پیامبر(ص) است، روایت کرده است.

از سوی دیگر اگر همه مردم معصوم بودند هیچ معصیتی در کار نمی‌بود که این چنین هم نیست و ما امروز در اقصی نقاط همین جهان اسلام شاهد کشتار، جنگ‌ها، و فساد و فریبکاری و هر جرم دیگری هستیم و حتی اگر به هر روی عصمت جامعه را می‌پذیرفتیم، دیگر نقش امام زمانمان حضرت مهدی (عج) بی معنا می‌شد و نیازی به ظهور ایشان نبود و این هم مغایر با کلام پیامبر خداست که می‌فرماید: «يملأها عدلا و قسطا بعد ما ملأت ظلما وجورا) وقتی ظلم و جوری باشد، امام مهدی عدل و داد را گسترش می‌دهد.

اگر امت هم معصوم می‌بود دلیلی وجود نداشت که پیامبر دو شیء گران‌بها و باارزش را نزد امت باقی گذارد. پیامبر اسلام(ص) در حدیث ثقلین، امت خود را به تمسک به دو شیء گران‌بها (قرآن و اهل‌بیت) که در میان آنان باقی می‌گذارد، سفارش کرده است تا هرگز گمراه نشوند. «أني مخلف فيكم الثقلين ما أن تمسكتم بهما لن تضلوا من بعدي ابدا...» بنابراین می‌بایست جانشینی پس از پیامبر وجود داشته باشد و تا زمانی که خداوند بندگانش را دوست می‌دارد باید جانشینی را برای پیامبر قرار دهد و این انتصاب از طریق انتخاب نیست، بلکه از طریق متن قرآن است و کسی منصوب می‌شود که صفات و شرایط یک رهبر، از جمله عصمت را داشته باشد .

به همین دلیل است که خداوند جبرئیل را نزد پیامبر فرستاد و به ایشان گفت که چون آخرین روزهای عمر خود را سپری می‌کند جانشین خود را منصوب کند و مردم در برابر چشمان او با آن خلیفه بیعت کنند و اینجاست که فلسفه روز غدیر روشن می‌شود.

اما چرا امام علی (ع) برای خلافت پیامبر منصوب شد، زیرا شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت بود و ما می‌دانیم که علی را خدا و نه پیامبر(ص) برای امامت برگزید؛ همان طور که در آیه تبلیغ( ایه 67 سوره مائده) آمده است: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» «ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان، اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکرده‌ای، خدا تو را از مردم حفظ می‌کند، که خدا مردم کافر را هدایت نمی‌کند.» پیامبر(ص) مقصود از این آیه را با کلام خود بیان داشت و گفت:(من كنت مولاه فهذا علي مولاه اللهم والي من والاه وعادي من عاداه...)

خداوند زمان نزول آیه تبلیغ را حجة الوداع قرار داد، زیرا اگر آن را به پس از بازگشت پیامبر به مدینه موکول می‌کرد شاید فقط اهالی مدینه از آن مطلع می‌شدند؛ اما این اتفاق در موسم حج رخ داد که مسلمانان حتی از خارج از بلاد اسلام در آن حضور داشتند تا این واقعه را نقل کنند.

مکان نزول آیه هم غدیر خم انتخاب شد نه مکه، زیرا به دلیل مشغولیت حجاج به مناسک حج شاید برخی فرصت شنیدن حرف پیامبر(ص) را نداشتند؛ بنابراین غدیر مکان مناسبی بود چون هم آنجا چشمه آب بود و همه کاروان‌ها در آنجا توقف می‌کردند تا آب بنوشند و برای ادامه مسیر با خود آب از آنجا ببرند؛ علاوه بر اینکه آنجا بر سر یک چند راهی واقع بود که کاروان‌ها پس از آن مسیر خود را جدا می‌کردند. بنابراین حکمت خدا بر این تعلق گرفت که معرفی جانشین پیامبر در غدیر خم انجام شود.

مسلمانان هم آن زمان به منصوب شدن حضرت علی(ع) به امامت اذعان داشتند. عمر بن خطاب خطاب به امام علی (ع) می‌گوید: «آفرین بر تو ای پسر ابی طالب تو مولای من و مولای هر زن و مرد مؤمنی شده‌ای»، یعنی او هم تا پیامبر زنده بود به امامت علی اذعان داشت و مخالفتی نکرد.

حسان بن ثابت از بزرگ‌ترین شاعران عرب قبل از ظهور اسلام و در آغاز دوره اسلام هم که از صحابه رسول خدا به شمار می‌رفت در قصیده معروفی از خود علی را امام و هادی توصیف می‌کند و هیچ یک از مسلمانان به این قصیده اعتراضی نشان ندادند.

همچنین از جمله شواهد انتصاب علی(ع) به امامت نزول آیه 3 سوره مائده معروف به آیه اکمال الدین است که خداوند متعال در آن می‌فرماید: «اليوم أكملت لكم دينكم وأتممت عليكم نعمتي ورضيت لكم الاسلام دينا». از همین رو واقعه غدیر نزد شیعیان و دوستداران اهل بیت علیهم السلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و درباره روز غدیر روایات متعددى وارد شده که نمونه‌اى از آنها نقل مى‌شود.

در الخصال شیخ صدوق صفحه 264 به نقل از الفضل آمده که می‌گوید به ابی عبدالله(امام حسین(ع)) گفتم مسلمانان چند عید دارند فرمود: چهار عید، گفتم دو عید و روز جمعه را می‌شناسم چهارمی کدام است، فرمود: بزرگ‌ترین و شریف ترین آن روز هجدهم ذی حجه است روزی که رسول خدا (ص) امیر المؤمنین را برای جانشینی خود منصوب کرد. پس پرسیدم در این روز چه کاری بر ما واجب است فرمود: باید روزه بدارید و عبادت کنید و محمّد و آل محمّد (ص) را یاد آرید و بر ایشان صلوات فرستید، رسول خدا (ص) امیرالمؤمنین (ع) را وصیت کرد که این روز را عید گرداند؛ روزی که روزه آن از شصت سال عبادت برتر است.

از این روایت استفاده می‌کنیم تا بدانیم که روز انتصاب اوصیای الهی هم روز عید بوده است و این نشان می‌دهد که شیعیان به دنبال ایجاد بدعت نبودند، بلکه انبیای الهی هم مأمور به این کار بودند و حرف آنها هم حجت است، بنابراین ما به تاسی از انبیاء و اهل بیت علیهم السلام روز غدیر را جشن می گیریم عیدی که به آن عید الله اکبر می‌گویند و اعمال زیادی برای این روز آورده شده است که مهم‌ترین آن زیارت امیر المؤمنین علی(ع) است و همچنین دو رکعت نماز به جا آورده شود و در آن نمازگزار به سجده رود و «صد مرتبه» شکر خدا گوید.

بهتر این است که این نماز را نزدیک به نیم ساعت از گذشتن خورشید از لحظه ظهر به جا آورد که حضرت رسول(ص) امیرالمؤمنین(ع) را در آن ساعت برای مردم به امامت و خلافت منصوب فرمود.

صدقه دادن و نذری دادن هم از جمله دیگر اعمال روز عید غدیر است که به طور کامل در کتب معتبر بیان شده و علاقه مندان می توانند به آن رجوع کنند.

از خداوند متعال می‌خواهیم ما را از متمسکین به ولایت امیر المومنین علی(ع) قرار دهد و در دنیا زیارت و در آخرت شفاعت او را نصیبمان گرداند.