راد: ترویج اخلاق طنز فاخر می‌خواهد/ هجو ظرفیت اخلاقیات را ندارد

خشایار راد؛ کارگردان و بازیگر در گفت‌و‌گو با ایکنا اظهار کرد: طنز یک شکل خاص نیست که بخواهیم درباره آن به صورت کلی نظر دهیم. طنز فرم‌هایی چون؛ فاخر، موقعیت و هجو دارد. بر این مبنا، اگر قرار است از این شکل از هنر نمایش توقع ترویج اخلاق را داشته باشیم ابتدا باید سراغ طنز فاخر رفته یا اینکه در کار موقعیت به دنبال این خواسته باشیم، در غیر این صورت در آثار هجو نباید انتظار اثر ارزشمند داشته باشیم.

وی افزود: من سال‌ها طنز فاخر را تئاتر به صحنه بردم. در قصه‌های فولکلور کشورمان شخصیتی شیرین با عنوان «سیاه» وجود دارد که توصیه‌های اخلاقی را به شکل طنز بیان می‌کند، اما او هیچگاه کلام به لودگی نمی‌گشاید؛ اتفاقی که متاسفانه در برخی کارهایی که به شکل آزاد اجرا می‌شود، رواج دارد. در آثارم تلاش می‌کردم به تماشاگر بگویم برای داشتن صفت بخشندگی نیازی نیست سلطان باشید، چون برخی مواقع فقیرترین اقشار جامعه بزرگترین بخشش‌ها را انجام می‌دهند.

این کارگردان تئاتر تصریح کرد: وقتی از عدم کارایی هجو، برای اشاعه مفاهیم اخلاقی حرف می‌زنیم، منظورمان این نیست که هجو نباید وجود داشته باشد، چون این شکل از نمایش نیز باید فعالیت کند. در ادبیات هم آثار هجو داریم، اما از هجو نباید انتظار اثر اخلاقی داشته باشیم.

متن خوب، ضامن غنای کیفیت

بازیگر فیلم «کاتیوشا» با بیان اینکه، در هنر نمایش نیز همانند سینما و تلویزیون اساس یک کار را متن آن شکل می‌دهد، گفت: شرط فاخر شدن یک نمایش نه کارگردان است نه عوامل، البته این نکات در مراحل بعد حائز اهمیت است، اما شرط اول به نظرم متن قوی و خوب است. این مسئله در کار طنز بسیار جدی‌تر است، اگر نویسنده تنها هدفش از کار خنداندن باشد، نتیجه همانی هجوی خواهد بود که درباره‌اش سخن رفت. هنرمند باید ارزش کارش را بداند و اگر چنین نباشد برای پول یا دیگر منافع تن به کارهای سخیف خواهد داد.

وی ادامه داد: نبود متن خوب باعث شد سال‌ها تئاتر را رها کنم و اخیراً در یک نمایشی تنها به عنوان بازیگر حضور داشته باشم که آن نیز به لحاظ مفهومی چندان نکته خاصی را به همراه نداشت. برای رهایی از این معضل به نظرم بهترین مسیر سرمایه‌گذاری روی فیلمنامه است، چون این امر به نویسندگان این فراغ‌بال را می‌دهد تا برای نگارش یک متن خوب از هیچ تحقیق و مطالعه‌ای دریغ نورزند.

فقدان فیلمنامه مناسب

بازیگر سریال «متهم گریخت» با اشاره به اینکه ما کارگردانانی که طنز فاخر را به خوبی بشناسند به تعداد انگشتان دست هم نداریم، گفت: متاسفانه در حوزه فیلمسازی، کارگردانانی که بتواند طنز فاخر و موقعیت را به خوبی روی صحنه ببرند، کم داریم. نکته بعد اینکه طنز فاخر نباید در قالب اشرافی روایت شود؛ اساس چنین کارهایی دارای اشکال است. طنز فاخر باید روایت‌گر زندگی عامه مردم باشد تا بتواند به درستی آلام آنها را بازگو کند، همچنین بتواند تصویرگری درست از اخلاقیات داشته باشد.

وی در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی بر اینکه آیا اخلاقیات پیوند همیشگی با باورهای دینی دارد، بیان کرد: پیامبر (ص) در حدیثی بیان فرمودند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ (به راستی که من برای به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده‌ام)». این کلام رسول‌الله(ص) به وضوح می‌گوید اخلاقیات ریشه در دین دارد، برای همین آثاری که در آنها  اخلاقیات به طرز شایسته‌ای مدنظر قرار گرفته‌اند در حقیقت آثار هنر دینی هستند.