برگزاری دو جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی/ مسئولان از عدم همکاری‌ها گلایه دارند
گروه دانشگاه ــ برگزاری همزمان دو جشنواره با عنوانی مشابه (پایان‌نامه‌ها و رساله‌های برتر قرآنی) در طول سال از سوی دو وزارتخانه (علوم و ارشاد) موازی‌کاری است و مسئولان متولی برگزاری این دو جشنواره هم به این مسئله اذعان دارند و بر برگزاری جشنواره به صورت مشترک تأکید دارند، اما هر کدام می‌گویند کاری که ما انجام می‌دهیم متفاوت از دیگری است و هریک همین تفاوت و عدم همکاری طرف مقابل را مانع همکاری مشترک می‌دانند.
به گزارش ایکنا؛ ظهر روز گذشته، دوشنبه ۲۹ مهرماه، اختتامیه دومین جشنواره رساله‌ها و مقالات برتر قرآنی که فراخوان آن به همت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش از آغاز ماه مبارک رمضان و برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن اعلام شد، برگزار و از برگزیدگان این دوره که پژوهش‌هایی با محوریت کاربردی سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم داشته‌اند، تقدیر شد. گزارش این مراسم و اسامی برگزیدگان را اینجا بخوانید.
اما علت پرداختن به این گزارش، برگزاری دو جشنواره با محوریت تقدیر از پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و پژوهش‌های برتر قرآنی در طول سال است که متولی یک جشنواره، معاونت فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با برگزاری 18 دوره و متولی جشنواره دوم که دو دوره از برگزاری آن می‌گذرد، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. به طور معمول، برای هر یک از این جشنواره‌ها بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود، هر دو فراخوان‌هایی اعلام می‌کنند، هزینه و زمان برای داوری آثار می‌گذارند و هر دو اختتامیه برگزار و جوایزی به برگزیدگان اهدا می‌کنند. البته رقم و میزان بودجه صرف شده برای این دو جشنواره در این گزارش محوریت ندارد، بلکه موضوع مورد بحث، برگزاری دو جشنواره با اهدافی نزدیک به یکدیگر است، با این تفاوت که یکی از این دو جشنواره‌ها، ۱۶ سال بیشتر از جشنواره‌ای دیگر سابقه دارد.
اگرچه در این بین و طبق گفته مسئولان وزارت ارشاد، در جشنواره‌ای که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت قرآن و عترت این وزارتخانه متولی برگزاری آن است، تنها رساله‌ها و پژوهش‌های قرآنی با محوریت کاربردی سازی راه دارند، اما تمام کسانی که پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری خود با موضوع و محور‌های قرآنی را در طول یکسال طی شده دفاع کرده‌اند، می‌توانند اثر پژوهشی خود را در جشنواره‌ای که وزارت علوم متولی برگزاری آن است، شرکت دهند. این ظرفیت وجود دارد که این دو جشنواره به صورت مشترک و با در نظرگرفتن اهداف علمی-پژوهشی و تبلیغی-ترویجی که مدنظر دو وزارتخانه فوق است برگزار شود.
عبدالهادی فقهی‌زاده، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره اینکه آیا برگزاری این دو جشنواره منجر به موازی‌کاری نمی‌شود، گفت: جشنواره رساله‌ها و مقالات برتر قرآنی که از سوی معاونت قرآن وعترت وزارت ارشاد پیگیری می‌شود، در قالب برنامه‌های نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم بوده است و محور خاصی با موضوع «کاربردی سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن» را به عنوان محور رساله‌هایی که در این جشنواره شرکت می‌کنند قرار داده و به همین دلیل کاری که ما می‌کنیم کاملاً متمایز از کاری است که وزارت علوم انجام می‌دهد.
وی با بیان اینکه مایل بودیم در دوره بیست و هفتم برگزاری نمایشگاه قرآن هماهنگی‌هایی میان این دو معاونت صورت بگیرد، اما عملاً این امکان‌پذیر نشد، اظهار کرد: در سال‌های آینده از مشارکت و همکاری به شرط اینکه توافقات لازم صورت بگیرد، استقبال می‌کنیم. سال گذشته بعد از ۴ سال تعطیلی این بخش در نمایشگاه قرآن، جشنواره انتخاب رساله‌های برتر قرآنی از سوی معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد کلید خورد. امسال هم محور خاصی برای دومین دوره جشنواره تعیین شد. هدف از برگزاری این جشنواره ترغیب محققان و صاحب نظران برای انجام مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن بوده که یکی از ضرورت‌های مهم علمی و فرهنگی در فضای قرآنی است. بخش عمده ضرورت آن به پاسخگویی به نیاز‌های جدید در عرصه نظام‌سازی و فرهنگ‌سازی در حوزه‌های گوناگون مرتبط با مطالعات قرآن برمی‌گردد.
برای شرکت در چند جلسه به منظور بررسی این جشنواره، در معاونت فرهنگی وزارت علوم حاضر شدیم، اما توافق نهایی صورت نگرفت.فقهی‌زاده در پاسخ به این پرسش که اگر قرار باشد این جشنواره به صورت مشترک برگزار شود، کدام نهاد متولی اصلی برگزاری آن خواهد بود، بیان کرد: باید تقسیم کار صورت بگیرد. نگرش ما در برگزاری این جشنواره، تشویق، ترغیب، فضاسازی و فرهنگ سازی برای برخی مطالعات خاص در زمینه‌های مرتبط با قرآن و مکتب اهل‌بیت(ع) است. کار ما صرفاً علمی نبوده، بلکه علمی-فرهنگی است. در حالی که جشنواره‌ای که وزارت علوم متولی برگزاری آن است، بیشتر سبقه علمی دارد، اما جشنواره‌ای که ما متولی برگزاری آن هستیم، تلفیق جنبه‌های علمی و فرهنگی است.
وی به برگزاری جلسات مشترکی میان دو معاونت وزارتخانه‌های علوم و ارشاد اشاره کرد و ادامه داد: برای شرکت در چند جلسه به منظور بررسی این جشنواره، در معاونت فرهنگی وزارت علوم حاضر شدیم، اما توافق نهایی صورت نگرفت.
مریم قاسم احمد، معاون برنامه‌ریزی و آموزش معاونت قرآن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر بخش آموزش و پژوهش بیست وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره روند اجرای دومین جشنواره رساله‌ها و مقالات برتر قرآنی ذیل این مدیریت در نمایشگاه، اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد با توجه به مأموریتی که در حوزه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن دارد، تلاش برای افزایش غنای فعالیت‌های قرآنی است؛ لذا با توجه به خلأ و شکافی که میان پژوهش‌های نظری و فعالیت‌های اجرایی در حوزه قرآن وجود داشت و اینکه این شکاف فقط از طریق کاربردی کردن این مطالعات می‌تواند برطرف شود، بر آن شدیم که مطالعات نظری را با فعالیت‌های حوزه اجرایی مرتبط کنیم تا از یک سو مطالعات نظری با نیازمندی‌ها و اقتضائات جامعه مرتبط شده و در جهت رفع آن‌ها برآید و ازسوی دیگر در حوزه اجرا از روزمرگی و ضعف در برنامه‌ها بپرهیزیم و به این وسیله محققان و دانشجویان به مطالعه در موضوعات کاربردی‌سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن ترغیب شوند.
دغدغه اصلی ما در طراحی این جشنواره، فراتر از برگزاری یک جشنواره و تقدیر از آثار برگزیده (رساله‌های برتر قرآنی) بوده استوی افزود: پژوهش‌ها و فضای علمی ما باید به سطح جامعه بیاید و در جهت پاسخگویی به نیاز‌های جامعه و با رویکردی علمی به خصوص در سبک زندگی قرآنی و نیاز‌های نسل نوجوان و جوان حرکت کند؛ لذا این ضرورت در عصر حاضر وجود دارد که فعالیت‌های قرآنی با رویکرد میان‌رشته‌ای دنبال شوند. دغدغه اصلی ما هم برای طراحی این جشنواره، فراتر از برگزاری یک جشنواره و تقدیر از آثار برگزیده (رساله‌های برتر قرآنی) بوده است، چرا که علاوه بر رساله‌های دکتری، پژوهش‌ها و مقالاتی هم که با محوریت کاربردی سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن انجام شده بودند، امکان شرکت در جشنواره را داشتند.
قاسم احمد با بیان اینکه تلاش ما این بوده که به آثاری اجازه شرکت در جشنواره را بدهیم که به موضوع کاربردی سازی مطالعات قرآنی پرداخته‌اند، ابراز کرد: بر اساس این رویکرد، پایان‌نامه‌های مقطع کارشناسی ارشد امکان شرکت در جشنواره را نداشته‌اند. دوره پیشین، تعداد ۵۰ اثر به دبیرخانه جشنواره واصل شد، و این دوره با توجه به اینکه بخش پژوهش‌ها و مقالات برگزیده هم افزوده شد، گستره دریافت آثار بیشتر هم شد، اما با تأکید بر رویکرد کاربردی‌سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم، با توجه به این هدف بسیاری از آثار واصله در مرحله اول داوری از جشنواره حذف شدند. نهایتاً در حدود ۱۰۰ اثر به مراحل داوری راه یافتند و کار اصلی داوری میان این تعداد آثار رسیده انجام شد. با توجه به رویکرد این جشنواره، تمامی رشته‌ها از همه دانشگاه‌ها و مراکز علمی که ماهیت پژوهش آن‌ها به نوعی با محوریت کاربردی‌سازی مطالعات قرآنی مرتبط می‌شد، در این جشنواره امکان شرکت داشتند و هیچ‌گونه امتیازی برای شرکت رشته خاصی مانند علوم قرآن و حدیث در جشنواره وجود نداشت. با توجه به همین دغدغه بود که رتبه‌های برتر جشنواره دوره پیشین، از آن پژوهشگرانی شد که رساله‌های کاربردی قرآنی در رشته‌های مدیریت، روانشناسی و ... داشتند.
دبیر جشنواره رساله‌ها و مقالات برتر قرآنی در پاسخ به این پرسش که آیا خودتان هم به رصد پژوهش‌های قرآنی با رویکرد کاربردی سازی مطالعات میان‌رشته‌ای پرداخته‌اید یا صرفاً به آثار رسیده از طریق فراخوان اکتفا کردید، بیان کرد: فراخوان این دوره، سال گذشته و پیش از ایام برپایی نمایشگاه قرآن منتشر شد و در راستای برنامه‌های مدیریت آموزش و پژوهش بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن بود بحث کاربردی سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن در این دوره از نمایشگاه، محور تمام برنامه‌های آموزش و پژوهش بود. این محور در تمام طرح‌هایی که دریافت شده است هم در نظر گرفته می‌شد. به منظور پررنگ کردن این محور‌ها ناگزیر بودیم مجموعه مطالعاتی نیز داشته باشیم و خودمان هم به رصد این حوزه بپردازیم، لذا علاوه بر فراخوان اعلام شده به دانشگاه‌های مختلف، طی تماس با برخی دانشگاه‌ها و دانشکده‌هایی مانند علوم قرآن و حدیث اطلاع‌رسانی گسترده‌تری انجام شد.
وی ادامه داد: اگر چه ما در آغاز راه هستیم، اما تلاش می‌کنیم فضای مناسبی را به‌منظور ترغیب محققان همه علوم برای پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن فراهم کنیم و از طرفی دانشجویان را تشویق کنیم تا از مطالعات تکراری و غیرکاربردی فراتر بروند و نیاز‌های جامعه را با محوریت قرار دادن قرآن برطرف کنند.
قاسم احمد با بیان اینکه اعلام فراخوان هر دو دوره‌ای که جشنواره برگزار شد همزمان با برپایی نمایشگاه قرآن بود، گفت: تلاش می‌کنیم برای اطلاع بیشتر دانشگاهیان، فراخوان دوره آینده جشنواره را در صورت فراهم شدن شرایط، چند ماه زودتر اعلام کنیم تا بازه زمانی خوبی برای شرکت در این جشنواره فراهم و دوره آتی از سطح کیفی بالاتری برخوردار شود.
مأموریت وزارت ارشاد متفاوت از وزارت علوم است
معاون برنامه‌ریزی و آموزش معاونت قرآن وزارت ارشاد در ادامه و در پاسخ به این پرسش که آیا همکاری مابین وزارتخانه‌های ارشاد و علوم برای برگزاری جشنواره‌ای مشترک برای تجلیل از پژوهش‌های برتر قرآنی به منظور دوری از موازی‌کاری شکل می‌گیرد، بیان کرد: ما از همکاری با وزارت علوم استقبال می‌کنیم. در عین حال، تأکید ما بر موضوع مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن است که این بحث به همت اساتید بزرگی شکل گرفته و فعالیت‌های متعددی انجام شده است. معتقدیم رویکرد میان‌رشته‌ای به این مطالعات می‌تواند حصرگرایی روشی در حوزه مطالعات قرآنی را از میان بردارد و آموزه‌های علمی ما را در حوزه قرآن غنی‌تر کند. آماده همکاری با وزارت علوم برای برگزاری مشترک این جشنواره به صورت مشترک هستیم. اگر چه مأموریت وزارت ارشاد و معاونت قرآن و عترت این وزارتخانه متفاوت با مأموریت وزارت علوم در برگزاری جشنواره‌ای مشابه جشنواره ماست. مأموریت وزارت علوم، علمی-پژوهشی و مأموریت ما تبلیغی-ترویجی در حوزه قرآن است. فعالیت‌های ما در مدیریت آموزش و پژوهش نمایشگاه قرآن و نیز برگزاری این جشنواره که با محوریت کاربردی‌سازی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم انجام می‌شود، دقیقاً ناظر به همین مأموریتمان در وزارت ارشاد است.
وی افزود: هنوز شرایط این همکاری فراهم نشده، سال گذشته پیگیر این همکاری بودیم، اما به نتیجه مشترکی نرسیدیم. برای دوره آتی نیز این پیگیری را ادامه می‌دهیم. قطعاً اگر هر دو وزارتخانه‌های ارشاد و علوم متولی برگزاری این جشنواره باشند، خروجی کار علمی‌تر و در نتیجه ارزشمندتر و قوی‌تر خواهد بود.
هیچ‌یک از رساله‌های برگزیده جشنواره وزارت ارشاد در سایر جشنواره‌ها شرکت نکردهانددبیر جشنواره رساله‌ها و مقالات برتر قرآنی درباره این پرسش نیز که کدام‌یک از آثار برگزیده این جشنواره در جشنواره‌ای که وزارت علوم متولی برگزاری آن است، شرکت کرده‌اند، تدکید کرد: در جشنواره وزارت ارشاد فقط پژوهش‌هایی که به موضوع کاربردی‌سازی مطالعات میان‌رشته‌ای پرداخته‌اند دخیل شدند. ممکن است در میان آثار رسیده به دبیرخانه آثاری بوده باشند که در سایر جشنواره‌ها از جمله جشنواره وزارت علوم، شرکت کرده‌اند، اما هیچ‌یک از رساله‌های برگزیده این جشنواره، در سایر جشنواره‌ها شرکت نکرده‌اند؛ زیرا اساسا محور شرکت در این جشنواره با دیگر جشنواره‌ها کلا متفاوت بود و فقط آثاری که براساس این محور ارسال شدند، امکان شرکت در داوری داشتند.
در انتظار همکاری وزارت ارشاد برای برگزاری جشنواره مشترک
در گفت‌وگویی که خردادماه ۹۷ و همزمان با برگزاری هفدهمین دوره جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی با رشید جعفرپور، رئیس اداره فعالیت‌های دینی و قرآنی وزارت علوم درباره همکاری با وزارت ارشاد برای برگزاری مشترک جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی به منظور جلوگیری از موازی‌کاری، داشتیم، او گفته بود: کار اشتباهی کردند، وقتی جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی از سوی وزارت علوم برگزار می‌شود که در آن رساله‌های دکتری نیز وجود دارد، چه نیازی به برگزاری این برنامه از سوی وزارت ارشاد بود؟ از سوی داوران هم به این اقدام وزارت ارشاد اعتراض شد که چه معنا دارد چند رساله را که اغلب آن مشترک با جشنواره دیگری با همین عنوان است بررسی کنید! این جشنواره کارشناسی نشده برگزار شد، چراکه بسیاری از شرکت‌کنندگان در جشنواره پایان‌نامه‌های برتر قرآنی، در این جشنواره هم شرکت کردند. این موازی‌کاری و اتلاف بیت‌المال است. بنده به دکتر فقهی‌زاده هم اعتراضم را اعلام کردم.
"بیشتر بخوانید: برگزاری دو جشنواره همزمان پایان‌نامه‌های برتر قرآنی، اتلاف بیت‌المال و موازی‌کاری است"
به گفته جعفرپور در این مصاحبه؛ یک سری عناوین در هر دو جشنواره شرکت داشتند. در دوره هفدهم جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی که از سوی وزارت علوم برگزار شد، حدود ۷۰ رساله دکتری شرکت داشته‌اند که ۵۰ عنوان آن در جشنواره وزارت ارشاد هم شرکت کردند. طبیعتاً هم بعضی برگزیدگان، مشترک خواهند بود.
جعفرپور در این گفت‌وگو به امضای تفاهم‌نامه‌ای مشترک میان این دو معاونت اشاره کرده و گفته بود: با این تفاهم‌نامه می‌توان جوایز را بیشتر کرد، جلسه‌ای با معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد خواهیم داشت و پیشنهاد این موضوع را در آن جلسه مطرح می‌کنیم.
جعفرپور اوایل مهرماه ۹۸ نیز در گفت‌وگو با ایکنا که به تشریح برنامه‌های قرآنی وزارت علوم پرداخته بود، بیان کرد: وزارت ارشاد یک دوره جشنواره رساله‌های برتر قرآنی را با تعداد شرکت‌کننده محدود برگزار کرد که پس از آن و با وجود آنکه اخباری بازتاب شد مبنی بر وجود موازی‌کاری در این اقدام، باز هم به انتشار فراخوان دوره دوم اقدام کردند. درباره این موضوع با معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد هم صحبت کردیم تا این دو جشنواره به صورت مشترک برگزار شود، اما تاکنون خبری از آن‌ها نشده است. ما به تلاش‌هایمان برای برگزاری این جشنواره به صورت مشترک ادامه خواهیم داد.
بر اساس این گزارش، به نظر می‌رسد برگزاری همزمان دو جشنواره با عنوانی مشابه در طول سال از سوی دو وزارتخانه مطبوع، موازی‌کاری به نظر می‌رسد و خود مسئولان هم به این مسئله اذعان داشته و تأکید بر برگزاری جشنواره به صورت مشترک دارند، اما این میان برخی موانع که برای ما مشخص و مبرهن نیست، مانع این همکاری مشترک شده، به گونه‌ای که معاونت فرهنگی وزارت علوم خبر از امضای تفاهم‌نامه مشترک در این زمینه می‌دهد و یکسال پس از اعلام این خبر و برگزاری جشنواره‌های مجزا، از عدم همکاری طرف مقابل گلایه می‌کنند. اهداف این دو نهاد در برگزاری هر یک از جشنواره‌ها، اندکی متفاوت به نظر می‌رسد، اما قطعاً این امکان می‌تواند فراهم شود تا این دو جشنواره که تاکنون مجزا برگزار شده، به اتلاف بودجه بیت‌المال دو مجموعه خاتمه دهند و جشنواره را مشترک برگزار کنند.
مطالب مرتبط
خیلی سال پیش هم قرار بود وزارت ارشاد پایان نامه برتر قرآنی رو کتاب کنه.. که گویا منافع مادی و گروهی غالب بود بر کار فرهنگی تو این وزارتخونه