بررسی اصالت حدیث مستلزم داشتن تصویر کلی است/ پر کردن خلاء تاریخ نگاری حدیث شیعه
گروه اندیشه ــ در نشست رونمایی کتاب «نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه» مطرح شد که بررسی اصالت حدیث مستلزم تصویر کلی تاریخ حدیث است که کمتر در تاریخ حدیث شیعه به آن پرداخته شده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست رونمایی کتاب «نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه» امروز 8 اسفند با حضور مهدی ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، محمد کاظم رحمتی، عضو هیئت علمی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و سیدمحمدهادی گرامی، مولف کتاب در ساختمان کتاب صادق برگزار شد.
گرامی در آغاز سخنانش گفت: بنده به ذکر چند نکته کلی در خصوص این کتاب بسنده می‌کنم. پیشتر معتقد بودم که ما باید تصویر کلی از تاریخ شکل‌گیری حدیثی شیعه داشته باشیم تا بتوانیم از اصالت احادیث سخن بگوییم و همین باعث تدوین این کتاب شده است. رویکرد کلی این کتاب تاریخ‌نگاری اندیشه و انگاره است.
وی افزود: باید تاکید کنم این کتاب نواقصی دارد، اما بحث اصلی این است که این اثر جزء اولین گام‌ها در این زمینه است و این رویکرد نوپا بوده است تا بتواند ابهاماتی در زمینه تاریخ حدیث شیعه بررسی را حل کند.
در ادامه این نشست، ایزدی گفت: جا دارد بنده خرسندی خود را از شرکت در این جلسه اظهار کنم و به دکتر گرامی تبریک بگویم که توانسته‌اند تز دکتری‌شان را به خوبی سامان داده و این توفیق را داشته باشند که آن را به زیور طبع بیارایند.
وی تصریح کرد: از عنوان این کتاب بر می‌آید که کاری تاریخی در حوزه حدیثی شیعه انجام می‌شود که خودشان در پیشینه این کتاب به خلا فکری در این زمینه اشاره کرده‌اند. آثار در زمینه تاریخ حدیث فاقد کل‌نگری به مجموع جریان حدیثی شیعه است.
ایزدی افزود: باید بدانیم نگاه دکتر گرامی در کارهای مشابه یا وجود ندارد و یا کمتر این سیر پیگیری شده است. علت این مسئله آن است که به خاطر شرایط سخت تقیه‌ای که در آن دوره وجود داشته است، رسیدن به مرحله تواتر دشوار بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: مشکلات شیعه در دوران بنی‌امیه و بنی‌عباس باعث می‌شود ارائه تصویر کلی اندیشه حدیثی شیعه به خصوص در سه قرن اول که دوران حضور ائمه است، به دشواری صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه یک کار در این زمینه، بحث در خصوص محتوای کتب حدیثی است، گفت: کتب حدیثی بیشتر این رویکرد را دارند. اگر رویکرد تاریخی شامل تحلیل جریان‌های تاریخی است، آثار موجود در این زمینه فاقد این خصوصیت هستند، اما کتاب حاضر توانسته است اقدام به اعمال رویکرد تحلیلی در تاریخ‌پژوهشی حدیث شیعه کند. ایشان توانسته‌اند دانه‌های اندک موجود را مانند دانه‌های تسبیح به هم پیوند داده و نسبتا تصویر جامعی از تاریخ حدیث شیعه در سه قرن اول را ارائه دهند.
در ادامه این نشست، رحمتی گفت: موضوع مورد بحث این کتاب و نوع نگاه آقای گرامی در سراسر کتاب از جهات مختلفی اهمیت دارد. نکته مهمی که توجه مرا خیلی جلب کرد این است که در سراسر کتاب بسیاری از گزاره‌هایی که تاکنون بدیهی دانسته می‌شد، به چالش کشیده است. برای مثال اینکه قمی‌ها نسبت به غلو سخت‌گیر بودند بررسی شده و تساهل و سخت‌گیری برخی به غلو به چالش کشیده است. اساسا هر پژوهشی با تردید می‌تواند جلو رود و این از نقاط قوت این کتاب است.
وی افزود: ایشان به حق اشاره کرده‌اند تصویری که در بسیاری از کتب در خصوص مدرسه حدیثی قم وجود دارد، روشن نیست. به نظر می‌رسد ما در قم دو جریان حدیثی مهم داشته‌ایم.
رحمتی تصریح کرد: ما به این شکل با کار چندان جدی در خصوص تاریخ حدیثی شیعه مواجه نبوده‌ایم. در این کتاب به راوندی اشاره شده است که او جای کار پژوهشی دارد و در خصوص شخصیت علمی و ادبی او باید توجه بیشتری به کار برده شود.
وی افزود: در این کتاب به جریان واقفه اشاره شده است. گزارش‌هایی که در این خصوص شده است که می‌تواند مورد تفکیک بین عراقی‌ها و خراسانی‌ها قرار گیرد. خراسانی‌ها در رجال کشی در مواجهه با واقفیه خیلی شدید بوده است. این گزارش‌ها گزارش‌هایی است که برای قمی‌ها مورد پذیرش بوده در حالی که عراقی‌ها به این روایات به دیده تردید نگاه می‌کردند.
تقویان، سخنران پایانی این نشست در آغاز سخنانش گفت: روش ایشان یعنی روش تحلیل گفتمان در تاریخ حدیث، بسیار نوین است و ما آثار بسیار کمی در این زمینه داریم. آثار حدیثی که به تحلیل تاریخ حدیث می‌پردازد، بیشتر توصیفی و درون متنی است و از بیرون متن حدیث به آن به عنوان یک جریان نگاه نشده است.
وی افزود: نقاط قوت این کتاب فراوان است. دکتر گرامی از آغاز تا پایان کتاب با آگاهی کامل و حاکم کردن نگاه تحلیلی پیش رفته‌اند و در هیچ جای کتاب غفلت پژوهشی صورت نگرفته است. این کتاب هیچ حشو زائدی ندارد. پاورقی‌های ایشان بسیار مفید است و شاید به حجم خود رساله، پاورقی مفید داشته باشد. ایشان کتاب را با اعلام بسیار خوب‌شان کامل کرده‌اند. اعلام مکان در این کتاب خالی است و مراجعان شاید به آن نیاز داشته باشند.
وی تصریح کرد: انتظار نمی‌رفت دکتر گرامی به همه حیطه تاریخ حدیث بپردازند و ایشان آگاهانه این مسئله را بیان کرده‌اند، اما این بسیار مفید خواهد بود که هم خودشان و هم دانشجویان علوم قرآن و حدیث در جایی دیگر به این مباحث بپردازند و این باعث می‌شود تصویر روشن‌تری از تاریخ حدیث شیعه ارائه شود.
تقویان با بیان اینکه کار ایشان به لحاظ پژوهشی بسیار دشوار و مشکل است، گفت: این نشان از جسارت و شجاعت ایشان است که به این حیطه کمتر‌شناخته شده با این شیوه جدید قدم گذاشته‌اند. از این رو نیازمندیم که با همین روش حوزه حدیث مورد تتبع بیشتری قرار بگیرد.
وی افزود: جریان‌شناسی هر علمی عموما و علم حدیث خصوصا در گرو جریان‌شناسی سیاسی دوره‌های مختلف است. روند جریان‌های علمی متاثر از جریان‌های سیاسی زمان خود است و در این کتاب نوعی خلا در این زمینه وجود دارد و کمتر به ارتباط محدثان و جریان‌های سیاسی پرداخته‌اند.
انتهای خبر
