در صحبت قرآن/ 306
عتاب خداوند با پیامبر(ص)
رسول خدا(ص) همچون آبی است که باید تشنگان را سیراب کند و در برابر این آب همه تشنگان یکسانند و کسی را به دلایل دنیوی یا حتی اخروی حق تقدیم نیست و باید که این آب با خوش‌رویی و مهربانی به مردم عرضه شود زیرا خوش‌رویی نشانه ایمان و عشق است و ترش‌رویی از ولایت عشق نیست.
۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.
کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.
این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.
گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و ششمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «عتاب خداوند با پیامبر(ص)» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.
عَبَسَ وَتَوَلَّى ﴿۱﴾
أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى ﴿۲﴾
وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّهُ يَزَّكَّى ﴿۳﴾
أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرَى ﴿۴﴾
أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى ﴿۵﴾
فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى ﴿۶﴾
وَمَا عَلَيْكَ أَلَّا يَزَّكَّى ﴿۷﴾
وَأَمَّا مَنْ جَاءَكَ يَسْعَى ﴿۸﴾
وَهُوَ يَخْشَى ﴿۹﴾
فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿۱۰﴾ ( عبس)
(چرا) عبوس و ترش‌رو گشت(1) چون آن مرد نابینا به حضورش آمد(2) و توجه می‌دانی از احوال او که ممکن است مردی پارسا و پاکیزه صفات باشد(3) یا(اگر نباشد به تعلیم رسول) به یاد خدا آید و ذکر حق او را سودمند افتد(4) اما آن کس که داراست و مغرور دنیاست(5) چرا ای رسول تو به او توجه کنی(6) در صورتی که اگر او از کفرش به ایمان و پارسایی نیاید بر تو تکلیفی نیست(7) اما آن‌کس که به سوی تو شتافته است(8) و مردی خدا‌ترس و باتقواست(9) تو از او غفلت می‌کنی و به کار او نظر نمی‌داری(10).
اینجا سر آغاز سوره عبس است که از آن واژه عبوس یعنی ترش‌رو در فارسی به کار می‌رود.
عبوس زهد به وجه خمار ننشیند
مرید حلقه دردی‌کشان خوشخویم (حافظ)
سخن در این است که رسول خدا(ص) همچون آبی است که باید تشنگان را سیراب کند و در برابر این آب همه تشنگان یکسانند و کسی را به دلایل دنیوی یا حتی اخروی حق تقدیم نیست و باید که این آب با خوش‌رویی و مهربانی به مردم عرضه شود زیرا خوش‌رویی نشانه ایمان و عشق است و ترش‌رویی از ولایت عشق نیست.
هر که را پر غم و ترُش دیدی
نیست عاشق از آن ولایت نیست (دیوان شمس)
در شان نزول این آیات بعضی مفسران گفته‌اند: یک روز هنگامی که پیامبر اکرم(ص) به وعظ نشسته بودند و جمعی از بزرگان قبایل در صحبت ایشان بودند نابینایی به مجلس آمد و پیامبر همچنان سرگرم صحبت با جمع بود و شخص از اصحاب بدان نایبنا رو ترُش کرد و این آیات بر پیامبر نازل گردید. دلیل مفسّران بر این تفسیر این است که آیات نخست با افعال غایب آمد و آنگاه خداوند مستقیم با رسول خویش سخن گفت که تو چه می‌دانی. شاید آن مرد به سخنان تو پاکیزه گردد.
در هر حال کلام الهی حال و هوای ملامت و نصیحت دارد و اگر خطاب آیات نخستین نیز با پیامبر(ص) باشد باز باید گفت که خداوند با پیامبر عتاب کرده است تا مردمان بدانند زشتی این کار را و همه داعیان الی الله بیاموزند که در این دعوت هیچ ملاحظه‌ای جز نیاز مردمان در هر مقام و درجه که باشند در کار نیاورند. اما ترُش‌رویی با نابینا بی‌گمان کار آن رسول، که صفتش رحمةُ للعالمین است نسبت بلکه سخن رسول این است که:
ترشی مکن چو سرکه، چون شهد باش شیرین
قند و نبات و شکر، دکان ماست امشب (دیوان شمس)
انتهای پیام
مطالب مرتبط
