«صدم درصد‌های» ناچیز در مقابل شأن قرآن؛ فاصله حرف تا عمل دولت‌های مدعی

به گزارش ایکنا، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظامی برآمده از دستورات و الگوهای دینی در طول چهار دهه که از انقلاب اسلامی می‌گذرد توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی داشته است. هرچند که هنوز با وضعیت آرمانی در زمینه و حمایت از آن فاصله داریم، به ویژه اینکه در چند سال اخیر اعتبارات قرآنی مطابق انتظارها نبوده و رقم‌های تخصیصی بسیار با نیازها در این حوزه فاصله دارد، اما نمی‌توان جایگاه مهم و تأثیرگذار این فعالیت‌ها را نادیده گرفت، چراکه توجه به قرآن، منبع رشد فکری و عقیدتی انسان‌هاست و همچنین می‌تواند به بسیاری از معضلات اجتماعی، اقتصادی و ... پایان دهد.

روند ناامید‌کننده رشد اعتبارات قرآنی 

با توجه به اهمیتی که توجه به فعالیت‌های قرآنی در کشور دارد، هر ساله در لوایح و قوانین بودجه، اعتباراتی نیز برای این بخش از سوی دولت در نظر گرفته می‌شود. البته بررسی‌ها حکایت از آن دارد که متأسفانه علی‌رغم همه تأکیدها بر حمایت از بخش قرآنی کشور، میزان اعتبارات قرآنی هر سال متناسب با شرایط و حجم برنامه‌های این حوزه نیست.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که بسیار از مدیران فرهنگی و حتی فعالان قرآنی معتقدند که بخش اصلی فعالیت‌های قرآنی باید به صورت خودجوش و مردمی باشد و نباید همه نگاه‌ها برای توسعه این بخش صرفاً به دولت‌ها باشد که واقعیت امر هم این‌گونه است و حتی بخشی از نهادهای قرآنی تصریح دارند که از بودجه دولتی استفاده نمی‌کنند یا اینکه در زمان توزیع بودجه حق آن‌ها ضایع می‌شود اما به هر حال نقش و اهمیت حمایت‌های مالی دولت‌ها از فعالیت‌های قرآنی، امری نیست که بتوان به سادگی از آن عبور کرد؛ چراکه توسعه فرهنگ دینی و قرآنی در کشور از رسالت‌های حاکمیت در نظام جمهوری اسلامی است.

در این راستا و برای بررسی علمی و آماری میزان اعتبارات قرآنی و همچنین میزان توجه مسئولان به این حوزه، میزان بودجه‌های این بخش در ده سال اخیر یعنی از سال 1389 تا 1398 را مورد بررسی قرار داده و آمار و ارقام آن را استخراج کرده‌ایم که در این گزارش به شکلی مبسوط ارائه می‌‌شود.

نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که در این بررسی صرفاً تمام عنوان برنامه‌هایی را که نام قرآن در آنها وجود داشته مورد بررسی قرار داده و بودجه آنها را محاسبه کرده‌ایم. همچنین گاه در یک برنامه، نام فرهنگی و قرآنی به صورت توأمان ذکر شده، اما مشخص نیست که چه بخش از آن صرف امور قرآنی شده است. برای مثال وقتی نام بودجه فرهنگی و قرآنی ارتش در لایحه بودجه آمده است، همه بودجه آن برنامه را که کلمه قرآن در آن قید شده به عنوان بودجه بخش قرآنی در نظر گرفته‌ایم اما از میزان تخصیص آن به فعالیت‌های قرآنی در ارتش یا سایر فعالیت‌ها گزارشی در دسترس نیست که بتوانیم به صورت موردی به آن اشاره کنیم.

نکته حائز اهمیت دیگر در مورد بودجه‌های قرآنی در ده سال اخیر این است که این اعتبارات در دو دولت متفاوت که لزوماً نقطه نظرات مشترکی نداشته‌اند به تصویب رسیده و اجرا شده است. همچنین اعتبارات در دو بخش شامل ردیف برنامه‌ها و اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به صورت مجموع بررسی شده است.

در محاسبات از سال 1389 تا 1391 اعتباراتی که داریم صرفاً شامل ردیف برنامه‌هاست که از شانزده و نیم میلیارد تومان تا چهل و چهار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است؛ چراکه در این سال‌ها بودجه موسوم به نیم درصد اعتبارات قرآنی به صورت غیرالزام‌آور تصویب شده بوده و عدم شفاف و روشنی ذکر نشده و صرفاً براساس برخی اخبار غیررسمی بین 200 تا 300 میلیارد تومان اعلام شده است.

همچنین باید گفت که در سال 1392 به صورت ناگهانی، جهشی را در رابطه با اعتبارات قرآنی شاهد هستیم که این مربوط به اعتبارات منشور توسعه فرهنگ قرآنی است که در قانون به صورت ردیف‌های متفرقه به تصویب رسید که در قانون شامل 337 میلیارد تومان است. این روند با فراز و فرودهایی تا سال 1398 ادامه پیدا می‌کند که در این سال مبلغ 336 میلیارد تومان اعتبار به کل فعالیت‌های قرآنی اختصاص داده شده است.

جالب است بدانیم در سال 1389 فقط 4 هزارم درصد از اعتبارات کل کشور به فعالیت‌های قرآنی اختصاص داده شده و در سال 1398 با همه فراز و فرودهایی که اتفاق افتاده، فقط 2 صدم درصد از اعتبارات کل کشور مربوط به ردیف‌های قرآنی بوده است.

علاوه بر این بیشترین میزان اعتبارات قرآنی طی ده سال اخیر، بدون محاسبه نیم درصد سال‌های 89 تا 91 مربوط به سال 1394 است که معادل 384 میلیارد تومان بوده است.

وضعیت بودجه قرآنی در ده سال اخیر

بررسی‌های ما حکایت از آن دارد که مجموع بودجه قرآنی ده سال اخیر بدون محاسبه نیم درصد سالهای 89 تا 91، نزدیک به 2300 میلیارد تومان است. که 16/5 میلیارد تومان آن مربوط به سال 1389، 23 میلیارد تومان مربوط به سال 1390، 24 میلیارد تومان مربوط به سال 1391، 337 میلیارد تومان مربوط به سال 1392، 230 میلیارد تومان مربوط به سال 1393، 384 میلیارد تومان مربوط به سال 1394، 290 میلیارد تومان مربوط به سال 1395، 280 میلیارد تومان مربوط به سال 1396، 350 میلیارد تومان مربوط به سال 1397 و در نهایت 336 میلیارد تومان مربوط به بودجه قرآنی سال 1398 است.

در ادامه مروری بر درصد بودجه‌های قرآنی نسبت به بودجه کل کشور در پنج سال اخیر خواهیم داشت:

مجموع بودجه کل کشور در سال 1389 به میزان 370 هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی معادل بیش از 4 هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1390 به میزان 508 هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی بیش از 4 هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1391 به میزان 570 هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به 8 هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1392 به میزان 730 هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی معادل بیش از 46 صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1393 به میزان 803 هزار میلیارد تومان بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به 3 هزارم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1394 به میزان 8467411487000000 (هشت میلیون و چهارصد و شصت و هفت هزار و چهارصد و یازده میلیارد و چهارصد و هشتاد و هفت میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی بیش از 4 صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1395 به میزان 9785529974000 (نه میلیون و هفتصد و هشتاد و پنج هزار و پانصد و بیست و نه میلیارد و نهصد و هفتاد و چهار میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی در این سال نزدیک به 3 صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1396 به میزان 11524565969000000 (یازده میلیون و پانصد و بیست و چهار هزار و پانصد و شصت و پنج میلیارد و نهصد و شصت و نه میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی کمی بیش از 2 صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1397 به میزان 12225523740000000 (دوازده میلیون و دویست و بیست و پنج هزار و پانصد و بیست و سه میلیارد و هفتصد و چهل میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به 3 صدم درصد از کل آن است.

مجموع بودجه کل کشور در سال 1398 به میزان 17443160230000000 (هفده میلیون و چهارصد و چهل و سه هزار و یکصد و شصت میلیارد و دویست و سی میلیون ریال) بوده است که اعتبارات قرآنی نزدیک به 2 صدم درصد از کل آن است.

نسبت میزان بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به کل اعتبارات قرآنی

موضوع مهم دیگری که باید مورد بررسی قرار گیرد در مورد نسبت میزان بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به کل اعتبارات قرآنی در ده سال اخیر است. همانطور که پیشتر نیز بیان شد، بین‌ سال‌های 89 تا 91، به خاطر غیرالزام‌آور بودن بودجه نیم درصدی، در محاسبات این سال‌ها لحاظ نشده است. مجموع اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی در هفت سال اخیر 1200 میلیارد تومان بوده است که بیشترین رقم آن مربوط به سال 1392 یعنی 300 میلیارد تومان بوده است. در سال 1392 مجموع بودجه قرآنی کشور 337 میلیارد تومان بوده که 300 میلیارد تومان یعنی 90 درصد از آن مربوط به شورای توسعه فرهنگ قرآنی بوده است. در سال 1393 این رقم 230 میلیارد تومان بوده که 200 میلیارد تومان از آن یعنی 87 درصد مربوط به این شورا بوده است. در سال 1394 کل بودجه قرآنی 385 میلیارد تومان بوده که 200 میلیارد تومان از آن یعنی 52 درصد به این شورا اختصاص داشته است.

در سال 1395 میزان بودجه قرآنی کشور 290 میلیارد تومان بوده که 200 میلیارد تومان معادل 70 درصد به شورای توسعه فرهنگ قرآنی اختصاص داشته است. در سال 1396 مجموع بودجه قرآنی 255 میلیارد تومان بوده که 100 میلیارد تومان از آن معادل 39 درصد به این شورا اختصاص داشته است. مجموع بودجه قرآنی در سال 1397 به میزان 350 میلیارد تومان بوده که 100 میلیارد تومان از آن معادل 29 درصد به این شورا اختصاص داشته است. در نهایت کل بودجه قرآنی سال 1398 به مبلغ 336 میلیارد تومان بوده که 100 میلیارد از ان متعلق به شورای توسعه فرهنگ قرآنی بوده است که این رقم معادل 30 درصد از مجموع اعتبارات قرآنی این سال است.

میزان تخصیص یافته اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی

نکته دیگری که باید به آن اشاره شود در مورد میزان تخصیص یافته اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در این سال‌هاست. مجموع اعتبارات این بخش در سال 1392 به میزان 300 میلیارد تومان بوده که 25 میلیارد تومان آن تخصیص یافته که معادل 8 درصد از کل این رقم است. در سال 1393 این میزان 200 میلیارد تومان بوده که 87/600 تومان آن اختصاص یافته که معادل 44 درصد است.

در سال 1394 رقم بودجه این بخش، 200 میلیارد تومان بوده که صفر درصد آن تخصیص یافته است. در سال 1395 نیز این رقم 200 میلیارد تومان بوده که فقط 10 میلیارد تومان آن اختصاص یافته که معادل 5 درصد آن است. در سال 1396 بودجه این منشور 100 میلیارد تومان بوده که در این سال نیز رقم اختصاص یافته صفر بوده است. در نهایت در سال 1397 میزان بودجه این منشور 100 میلیارد تومان بوده که 23 میلیارد تومان آن اختصاص یافته که معادل 23 درصد است.

نتیجه‌گیری

آن‌گونه که شواهد و آمارهای این گزارش که صرفاً براساس داده‌های رسمی و قانونی استخراج شده، نشان می‌دهد که بودجه قرآنی در ده سال اخیر با کم‌توجهی دولت‌ها مواجه بوده و دائماً کم‌تر شده است. در واقع این رقم از 4 هزارم درصد در سال 1389 به 2 صدم درصد در سال 1398 رسیده که حاکی از کم‌توجهی دولت به بخش قرآنی کشور است. هرچند که ظاهراً در اعداد و ارقام شاهد رشد این بودجه هستیم اما اگر مسائلی نظیر افزایش تورم و سقف بودجه را نیز محاسبه کنیم آن‌گاه به کاهش محسوس اعتبارات قرآنی پی می‌بریم.

در اینجا لازم است به چند نکته مهم دیگر در ارتباط با بودجه‌های قرآنی مورد بررسی اشاره کنیم. یکی از این موارد این است که در قانون بودجه‌های ده سال اخیر، اعتبارات قرآنی بر حسب برنامه و فعالیت بوده است.

نکته مهم و لازم به اشاره دیگر در مورد اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به نسبت کل اعتبارات قرآنی است که در ادامه به نسبت آنها اشاره می‌شود.

در سال‌های 1394 و 1395، بودجه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی به میزان 2000000 میلیون ریال(200 میلیارد تومان) یعنی به ترتیب معادل بیش از 52 و 70 درصد از کل اعتبارات قرآنی آن سال‌ها بود که در عین تعجب، در سال 94 ریالی از آن تخصیص داده نشد و در سال بعد نیز تنها 10 میلیارد آن واریز شد.

اما در دو سال بعد، بودجه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی مبلغ 1000000 میلیون ریال(100میلیارد تومان) در نظر گرفته شد، که آن هم به ترتیب معادل 39 و29 درصد از کل اعتبارات قرآنی آن سال‌ها بود که باز هم از مبلغ فوق برای سال 96، تنها 10 میلیارد تومان آن هم در سال بعد تخصیص داده شد و از مبلغ سال 97 نیز 23 میلیارد تومان آن واریز شده است.

در سال 1398 نیز میزان بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی 1000000 میلیون ریال(‌100 میلیارد تومان) است که معادل 76/ 29 درصد از کل اعتبارات قرآنی امسال است.

با یک محاسبه ساده می‌توان گفت که در سال 94 با توجه عدم واریز سهم شورای توسعه، نهایت به صورت خوشبینانه به فرض تخصیص حداکثری سایر اعتبارات قرآنی(که دور از واقعیت نیز است)، تنها 48 درصد بودجه‌های قرآنی کشور یعنی چیزی نزدیک 183 میلیارد تومان واریز شده است. برای سال 95 نیز با همین مدل محاسبه، حداکثر 34 درصد اعتبارات قرآنی یعنی مبلغی نزدیک به 97 میلیارد تومان تخصیص داده شده است.

برای سال 96، در خوشبینانه‌ترین حالت یعنی واریز صد‌درصدی اعتبارات سایر بخش‌ها به جز شورای توسعه، عددی نزدیک به 65 درصد اعتبارات قرآنی یعنی مبلغی نزیک به 165 میلیارد تومان واریز شده است و نهایتاً برای سال 97 نیز 78 درصد اعتبارات یعنی مبلغی نزدیک به 273 میلیارد تومان واریز شده است.

یادآور می‌شود هنوز از میزان واریزی سال 98، مبلغی منتشر نشده است. البته تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که نباید انتظار اتفاق خاصی را نسبت به سال‌های گذشته داشته باشیم.

با این اوصاف اگر رقم بودجه شورای توسعه را از اعتبارات قرآنی سال‌های مختلف حذف کنیم، رقم بسیار ناچیزی باقی خواهد ماند که مسلماً در شأن و منزلت فرهنگ قرآنی در کشور ما نیست. بنابراین ضرورت دارد که مسئولان دولتی نگاه‌ ویژه‌تری به اعتبارات قرآنی داشته باشند تا این بخش ارزشمند که نقشی حیاتی در فرهنگ کشور اسلامی دارد، بیش از این مورد غفلت واقع نشود.

در زیر جداول مربوط به بودجه‌های قرآنی ده سال اخیر که به صورت اختصاصی از سوی خبرگزاری ایکنا استخراج و تهیه شده است، در قالب فایل PDF قابل مشاهده و دانلود است.

بودجه قرآنی سال 1389

بودجه قرآنی سال 1390

بودجه قرآنی سال 1391

بودجه قرآنی سال 1392

بودجه قرآنی سال 1393

بودجه قرانی سال 1394

بودجه قرآنی سال 1395

بودجه قرآنی سال 1396

بودجه قرآنی سال 1397

بودجه قرآنی سال 1398

انتهای پیام