تحولات حوزه از جامعیت در دوره تأسیس تا رویکرد به بیانیه گام دوم انقلاب

روز سوم فروردین ماه سالروز تأسیس رسمی حوزه قم و بازاحیای آن از سوی مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی است؛ شخصیتی که جامعیت وی زبانزد بود؛ به همین مناسبت گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام حمید ملکی، معاون تهذیب حوزه، در مورد تطور حوزه از دوره مرحوم مؤسس تا کنون انجام داده‌ایم.

وی در گفت وگو با ایکنا گفت: توسعه و رشد و تعالی حوزه در قم از دوره آیت‌الله حائری یزدی آغاز شد ولی قبل از آن هم حوزه‌های اصفهان و مشهد و تهران هم فعالیت داشتند.

وی با بیان اینکه سابقه حوزه قم به دوره چند قرن قبل و اشعریون که از یاران ائمه(ع) بودند بازمی‌گردد بیان کرد: حوزه قم در طول این قرون بدون آنکه مرکزیتی داشته باشد فعالیت داشت اما از دوره آیت‌الله حائری، که به مؤسس معروف‌اند رونق گرفت و با حضور بزرگان به قطب تبدیل شد.

ملکی افزود: بعد از زعامت ایشان، حوزه قم ضابطه‌مند و قانونمند شد و از حیث شهریه و تعیین استاد و ... رونق گرفت ولی به منزله آن نیست که مباحث حوزوی پیش از آن در قم نبود؛ در دوره مؤسس حوزه، یکی از ویژگی‌های بارز حوزه جامعیت آن در علوم معقول و منقول بود که پیش از آن عمدتاً مباحث علوم نقلی رواج داشت.

معاون تهذیب حوزه علمیه ادامه داد: حوزه قم بعد از دوره مؤسس برخلاف حوزه خراسان که رویکرد مثبتی به علوم معقول مانند فلسفه و ... نداشت رویکرد مثبتی به این علوم اتخاذ کرد و به ویژه به تدریج در دهه های معاصر این رویکرد محسوس‌تر است.

ملکی، تقویت اصولیون در برابر اخباریون را یکی دیگر از ویژگی‌های دوره زعامت مؤسس حوزه برشمرد و تصریح کرد: در این دوره اصولیون رشد کردند و استادان متعدد و متنوعی تربیت شدند تا اینکه زعامت حوزه به آیت‌الله بروجردی رسید؛ ایشان مرجعیت علی الاطلاق و تام بر حوزه داشت و مراجع دیگر بروز و ظهور نداشتند؛ وی مانند خورشیدی در مرجعیت تابید و ستارگان مرجعیت را تحت تأثیر قرار داد.

وی افزود: ایشان با نگاه تقریبی و بین‌المللی به فعالیت‌های حوزوی نگریست. لذا تدریس فقه مقارن داشت و شاگردانی تربیت کرد که همه اصولی و مسلط به مبانی فقهی اهل سنت بودند و امروز حوزه مفتخر به وجود این اعاظم مانند آیات مکارم، جوادی آملی، سبحانی و شبیری و ... است.

کاربست نظریه ولایت فقیه

معاون تهذیب حوزه با اشاره به دوره مرجعیت امام خمینی بیان کرد: امام در اصول، فقه، عرفان و فلسفه استاد و صاحبنظر و سرآمد بود؛ ایشان نگاه فلسفی و کلامی و البته جامع‌نگرانه را در حوزه بسط داد و ولایت فقیه را به مثابه یک نظریه برجسته مطرح کرد و جالب اینکه ایشان فرمودند ولایت فقیه آنقدر بدیهی است که نیاز به ادله و استدلال ندارد گرچه کتابی هم در این باره نوشته شد و مباحثی نیز تدریس فرمودند و شاگردانی مانند آیت الله مطهری و بهشتی و رهبری را تربیت کردند که همین تفکر را تداوم بخشیدند.

وی با بیان اینکه امام زیرساخت‌های نظری و پشتبیان در انقلاب را ایجاد کردند ادامه داد: حوزه بعد از انقلاب در کنار کارکرد صرف خود که تبلیغ و تالیف بود وضعیت متفاوتی یافت زیرا در این دوره حوزه باید پاسخگو باشد و نظام برخاسته از حوزه و نظریه ولایت فقیه و تفکر روحانیت است. لذا طبیعی بود که به سمت بسط و توسعه کمی و کیفی پیش برود.

تحولات چشمگیر در حوزه

ملکی بیان کرد: بعد از انقلاب تحول چشمگیری در حوزه صورت گرفت و تنوع رشته‌ها زیاد شد و جذب طلبه‌ها نیز رشد قابل توجهی پیدا کرد. همچنین در گذشته صرفا از سیکل و پنجم ابتدایی طلبه جذب می‌شد ولی الان تغییراتی دارد و رشته‌های تخصصی رشد زیادی پیدا کردند و توسعه فراوانی را به خصوص در مباحث علوم انسانی و میان رشته‌ی شاهد هستیم که همه از برکات رویکرد مرحوم مؤسس حوزه است.

وی با اشاره به رویکرد آینده حوزه تصریح کرد: حوزه باید رویکرد آینده خود را بر بیانیه انقلاب تنظیم و چشم‌انداز را ترسیم کند؛ حوزه هم از حیث علمی و آموزشی و هم پژوهشی، سبک زندگی، و معنویت و اخلاق باید پیش برود و به خصوص رویکرد جهادی و انقلابی خود را تقویت کند؛ حوزه باید در کم و کیف و در تخصصی شدن رشته‌ها تولید علم را تقویت کند.

رئیس مرکز تخصصی تفسیر حوزه تأکید کرد: نکته مهم مورد نیاز امروز برای حوزه در کنار رشد علمی و آموزشی و پژوهشی، رشد معنوی و اخلاقی است، زیرا هر قدر حوزه از سبک زندگی اسلامی و از اخلاق و معنویت دور شود ضرر خواهد کرد و باعث انزوای حوزه خواهد شد و نباید این مسئله را دست‌کم بگیریم.

انتهای پیام