مروری بر زندگی کوتاه ملکه شعرا/ بانویی که مدال لیاقت وزارت معارف را رد کرد

رخشنده اعتصامی معروف به پروین اعتصامی متولد ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز از مشهورترین شاعران زن ایران است. پدر وی از جمله ادیبان و سخندانان و مترجمان بنام آن زمان بود و این دختر ادبیات فارسی و عربی را با مهارت هرچه تمام در نزد پدر آموخت.
استعداد و قریحه پاک شاعرانه او هنگامی که ۷ سال داشت بروز کرد و در این زمان به سرودن اشعار مختلف پرداخت. این شاعر معاصر با طبعی بلند ورود به دربار را نپذیرفت و مدال وزارت معارف را رد کرد.
پروین اعتصامی در سال ۱۳۰۳ دوره مدرسه دخترانه را با موفقیت به پایان برد و در جشن فراغت از تحصیل خطابه جالبی با عنوان زن و تاریخ ایراد کرد.
این شاعر نامی در سال ۱۳۱۳ با پسرعموی خود ازدواج کرد و پس از اندی به کرمانشاه رفت ولی روح شاعرانه و لطیف پروین با اخلاق خشن شوهرش نساخت و این زندگی به جدایی کشید.
چندماه پس از این رویداد، نخستین دفتر شعرش با پیش درآمد ملک الشعرای بهار و سرمایه یوسف اعتصامی در تهران انتشار یافت و خیلی زود پروین به عنوان برجسته‌ترین شاعر زن آن دوره شناخته شد.
این دفتر چندین بار به چاپ رسید و در سال ۱۳۱۵ نشان درجه ۳ علمی وزارت معارف را نصیب پروین کرد. اشعار پروین اعتصامی بیشتر در مورد مسایل اجتماعی و ظلم و بیداد شاهان و فقر عمومی است.
دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر است که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیده انتقادی به تصویر کشیده‌ است.
اشعار او را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ دسته اول که به سبک خراسانی سروده شده و شامل اندرز و نصیحت است و بیشتر به اشعار ناصرخسرو شبیه‌ است، دسته دوم اشعاری است که به سبک عراقی گفته شده و بیشتر جنبه داستانی به ویژه از نوع مناظره دارد و به سبک شعر سعدی نزدیک است.
ملک‌الشعرای بهار او را ملکه شعرای زن (سیدة‌الشعرا) نامید و روزنامه‌ها و نشریات از تولد ستاره‌ای در جهان شعر فارسی سخن گفتند.
پروین از سال ۱۳۱۵ نزدیک به یک سال در کتابخانه دانشسرای عالی سرگرم کتابداری شد، اما به علت بیماری پدر، از کار استعفا داد و یک سال بعد، راهزن مرگ، پدر پروین را از او ربود.
چهار سال بعد پروین هم به بستر بیماری افتاد و پس از ۱۲ روز در شب ۱۶ فروردین ۱۳۲۰شمسی به علت بیماری حصبه چشم از جهان فروبست و در کنار پدری که محبوب‌ترین موجود زندگی او بود، در مقبره خانوادگی اعتصامی، در صحن حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه در قم به خاک سپرده شد.
پروین اعتصامی که بیش از ۳۵ سال در این جهان نزیست شاعری بود بیدار و هوشیار، اخلاق‌گرا، سنت‌پرست و پندآموز که در برابر بی‌عدالتی‌ها سر بر می‌آورد و می‌کوشید با زبان رمز و تمثیل، اندیشه‌های انسانی خود را در دفاع از فرودستان جامعه ابراز کند.
پروین اعتصامی در زمره شاعران بزرگ ادبیات ایران‌زمین

رحیم رئیس‌نیا، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات، گفت: در ادبیات ایران شاعر زن بسیار کم است؛ به طوری که قبل از پروین اعتصامی شاعری که آثار عمده‌ای داشته باشد وجود نداشت. در بین زنان شاعر در ادبیات ایران استحکام شعری، هنری و سواد ادبی پروین اعتصامی موجب شده تا پروین جزو شاعران بزرگ مطرح شود.

وی تصریح کرد: با وجود اینکه سروده‌های پروین در زمان رضا شاه پوشیده سروده می‌شد ولی در اعماق شعرهای پروین همواره آثاری از اعتراض‌های اجتماعی وجود داشت. پروین در زمان کودکی در فضای ادبی و در میان کتاب‌ها رشد کرد که این موضوع باعث شد پروین به سبک‌های ناصرخسرو و انوری شعر بسراید و ادامه‌دهنده سنت قدیمی شاعران باشد.

وی با بیان اینکه پروین اعتصامی از زمان کودکی شروع به سرودن شعر کرده بود، گفت: نخستین اشعار پروین در مجله بهار و نخستین دیوان وی نیز زیر نظر پدرش یوسف اعتصام‌الملک در سال ١٣١٤ چاپ شده است.

رئیس‌نیا تأکید کرد: برخی از شعرهای پروین در گذشته چاپ شده بود ولی بعد از چاپ اولین دیوان، پروین شعرهای زیادی سروده بود که در سال ١٣٢٠ دوباره حدود ٥٠ شعر جدید به دیوان اول افزوده شد و در واقع دیوان دوم دیوان تکمیل شده بود، ولی قبل از چاپ این دیوان پروین بر اثر بیماری حصبه فوت می‌کند.

وی با بیان اینکه برخی از اشعار پروین به زبان‌های انگلیسی و ترکی آذربایجانی ترجمه شده است، اظهار کرد: قبل از انقلاب در سال ١٣٤٩ مراسمی در تبریز با عنوان شب پروین برگزار شد که بسیاری از شاعران در این مراسم شعر خواندند.

این نویسنده ادبیات با بیان اینکه شهریار شعر بلندی در مورد پروین سروده است، افزود: شهریار به دلیل ارادت ویژه‌ای که به پروین اعتصامی داشت به مناسبت سالگرد پروین شعری سرود و در این مراسم خواند.

رئیس‌نیا پروین اعتصامی را یک شاعر معتبر بیان کرد و افزود: تاکنون علاوه بر ایران در آمریکا نیز برای پروین همایش و کنفرانس‌های متعددی برگزار شده است.

ترجمه اشعار به زبان‌های زنده دنیا، راهکاری مؤثر برای معرفی پروین اعتصامی

مختار صدر محمدی، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات، نیز با بیان اینکه پروین اعتصامی در زمان خود انسانی بی‌نظیر و خارق‌العاده بوده است، اظهار کرد: با وجود اینکه پروین زندگی کوتاهی داشت ولی استادان برجسته‌ای مانند شفیعی کدکنی در مقابل شاعر بزرگی مانند پروین اعتصامی سر فرود آورده و پروین را با شاعران بزرگ هم‌سطح می‌دانند.

وی ادامه داد: در حال حاضر اشعار پروین به خانه‌ها و کتاب‌های درسی راه یافته است ولی با وجود این هنوز پروین آنچنان که باید شناخته نشده که در این زمینه باید کارهای زیادی انجام داد. هر چند پروین اعتصامی گاهی اوقات مورد بی‌مهری قرار گرفته ولی پروین در ادبیات معاصر جایگاه مناسبی دارد.

صدر محمدی تأکید کرد: چهار شعر از اشعار پروین اعتصامی به زبان انگلیسی و چندین شعر نیز به زبان ترکی ترجمه شده که این اشعار در قالب یک کتاب به چاپ رسیده است. ترجمه اشعار پروین اعتصامی به زبان کشورهای همسایه و زبان رسمی دنیا یکی از اساسی‌ترین راهکارهای معرفی پروین به دنیاست.

انتهای پیام