غربت هنر در کنج خانه ها

به گزارش ایکنا، ایرنا نوشت: تاریخ گواهی می دهد که بشر از ابتدای خلقت تاکنون برای رفع نیازهای اولیه و بهتر زیستن خود همواره در فکر ساخت ابزار و لوازم دستی بوده که این ها در گذر زمان به شکل و شیوه کنونی خود رسیده است.
این صنعت دست از منظر فرهنگی، تاریخی و هویتی دارای جایگاه ویژه ای برای ملت ها است که بر اساس آن شناخت بهتری نسبت به زندگی نسل های پیشین می توان به دست آورد.
ایران به عنوان یکی از کشورهای غنی از نظر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دارای صنایع دستی گوناگونی است که بسیاری از آنها شهرت جهانی دارد.

* یادی از دست آفرینه های پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها
صنایع دستی در گذشته نخستین کالایی بود که در بازار شهرها خودنمایی می کرد و مردم آنها را برای استفاده روزمره خود خریداری می کردند.
یادمان نرفته که سال ها قبل وسایل و سبدهای حصیری بافته شده به دست پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها در خانه داشتیم که انواع نیازمندهای خانه و آشپزخانه را در آنها قرار می دادیم، اما اکنون تنها خاطره های آن ها را به یاد داریم.
در استان هرمزگان بسیاری از صنایع دستی کوچک و بزرگ از «سِوِند»، «تَک»، «سِرگ» و «جَهله» گرفته تا صنایع صدفی و چاقوسازی و غیره، جزو صنایع دستی هستند که خاطراتشان نوازشگر روح انسان مدرن شده است.
بسیاری از صنایع دستی هرمزگان به دست بانوان این دیار ساحلی ساخته می شود که خود در لباس هایشان بهترین تزیین ها را به کار می برند و آنها را با «گلابتون دوزی»، «بادله دوزی» و «تلی بافی» می آرایند.

** ضرورت حفظ رشته های صنایع دستی درحال فراموشی
چادرشب بافی، سنگ تراشی فومستان و عبا بافی از جمله رشته های صنایع دستی استان هرمزگان هستند که با وجود قدمت دیرینه و تبدیل شدن به بخشی از هویت فرهنگی اکنون خطر فراموشی آنها را تهدید می کند.
در حال حاضر استاد کاران کهنسال مشغول تولید این صنایع دستی هستند و اگر این ها هم از میان بروند، دیگر چه کسی این رشته ها را ادامه خواهد داد؟

** پیشینه سه هزار ساله جهله سازی در هرمزگان
«جَهله» یکی از وسایل ابتدایی برای نگهداری و خنک کردن آب است که از گذشته های دور در استان هرمزگان، ساخته و به کار گرفته می شد که بر اساس داده های تاریخی قدمت آن به سه هزار سال پیش باز می گردد.
امروزه با تغییر سبک زندگی و آمدن ابزار صنعتی مانند یخچال و آبسردکن های برقی کمتر کسی از جهله برای نگهداری آب استفاده می کند ولی برخی گروه های موسیقی آن را به عنوان یک ساز به کار می برند.
یکی از هنرمندان جهله سازی می گوید: جهله سازی را از پدرم فرا گرفته ام و در طول 50 سال گذشته معیشتم بر پایه تولید و فروش جهله و سفال های سنتی استان اداره کرده ام.
علی رحیمی شهواری اظهار داشت: اکنون هم جهله، قلک و برخی دیگر از اشیای سفالی را تولید و برای فروش در بازار میناب عرضه می کنم که میزان فروش آن نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته است.
این هنرمند سفالگری سنتی هرمزگان (جَهله سازی) ادامه داد: کم شدن تقاضای خرید جهله و سفال سنتی باعث بی علاقه شدن جوانان برای فراگیری این هنر و صنعت دست شده و اگر محدود صنعتگران سفال سنتی هرمزگان که از نسل های گذشته باقی مانده اند از دنیا بروند، جهله سازی هرمزگان به فراموشی سپرده خواهد شد.

* ناتوان از عرضه صنایع دستی در خارج استان
یکی دیگر از تولید کنندگان صنایع دستی هرمزگان به خبرنگار ایرنا گفت: توانایی عرضه محصول حصیری خود در بازارهای خارج استانی را ندارم و تنها قادر به فروش آن در بازارهای محلی مانند پنجشنبه بازار میناب هستم که این فروش پاسخگوی هزینه های تولید هم نیست.
بلقیس رنجبری بیان کرد: متولیان امر باید از توان خود برای ایجاد تعامل بیشتر بین تولید کنندگان صنایع دستی و بازرگانان و فعالان اقتصادی در راستای افزایش میزان فروش و کسب بازارهای جدید برای صنایع دستی استان استفاده کنند.
وی اظهار داشت: اکنون بهترین فصل فروش برای صنعتگر دستی، نوروز است که مسافران و گردشگران نوروزی به این استان سفر می کنند که چنین درآمدی برای صنعتگر صرفه اقتصادی نداشته و هزینه های تولید را پوشش نمی دهد.

** اعطای وام راهکار اصلی برای حل مشکل صنعتگران نیست
صنعتگر دیگری که در زمینه تولید لباس های سنتی هرمزگان فعالیت دارد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: مسوولان صنایع دستی باید به جای اعطای وام بانکی، ابتکار دیگری نیز به خرج دهند، زیرا دادن وام صنعتگر را بدهکار می کند.
فاطمه باستانی ادامه داد: جنس های خارجی در استان ساحلی و مرزی هرمزگان با قیمت ارزان تر و کیفیت و تنوع بیشتر در دسترس مصرف کننده است که صنعتگر برای رقابت و حضور مداوم در این بازار هر روز باید نوآوری در تولید محصول داشته باشد.

** اشتغال 67 هزار هنرمند هرمزگانی در 45 رشته صنایع دستی
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز دراین باره گفت:67 هزار صنعتگر در 45 رشته صنایع دستی در هرمزگان مشغول به فعالیت هستند و افزون بر90 درصد صنایع دستی استان به دست بانوان تولید می شود.
سهراب بناوند اظهار داشت: بیشترین شاغلان صنایع ‌دستی در شهرستان ‌های بندرعباس، بندرلنگه، حاجی آباد، میناب، رودان و بندرخمیر هستند.
وی ادامه داد: این معاونت در اندازه توان خود تلاش دارد صنعتگران صنایع دستی هرمزگان در نمایشگاه های استانی و بین المللی شرکت کنند ولی محدودیت های ناشی از شرایط اقتصادی را هم باید در نظر گرفت.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان یادآورشد: یکی از تولیدهای مهم صنایع دستی این استان را لباس های محلی بانوان تشکیل می دهد که به دست زنان هنرمند در خانه ها تولید می شود و مشتری خود را دارد.
بناوند افزود: از طریق ایجاد قفسه های شیشه ای در اداره های دولتی مانند استانداری که درون آنها صنایع دستی نهاده شده و اهدای صنایع دستی به افراد و شخصیت ها برای معرفی تولیدهای استان اقدام شده است.
به گفته وی، تفاهم نامه ای با اداره کل آموزش فنی و حرفه ای برای آموزش رشته های صنایع دستی منعقد شده که این می تواند کمکی به حفظ این رشته ها باشد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان بیان کرد: حضایه بافی (نوار برای تزیین لباس) و جهله سازی از جمله رشته های در حال فراموشی بود که با برگزاری کارگاه های آموزشی از فراموشی آنها جلوگیری شده است.
بناوند ادامه داد: رشته هایی مانند عبا بافی و چادر شب بافی به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی تولید کننده ای ندارد ولی تولید آنها در شهری مانند یزد به صورت کارخانه ای و دستی رونق دارد.
وی اظهار داشت: چاقوی بشاگرد هم که یکی از بهترین و مرغوب ترین چاقوهای دست ساز کشور است، همچنان تولید کننده دارد.

* صنایع دستی با هدف رویکرد اقتصاد مقاومتی و اشتغال
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز دراین خصوص گفت: نگرش ما به صنایع دستی در استان یک مقوله چند وجهی است، از یک طرف می خواهیم که ارتباط نسل جدید با نسل گذشته برقرار باشد و در بحث هویت یابی جوانان و نوجوانان کار کنیم و از جهت دیگر رویکرد اقتصاد مقاومتی و تامین معیشت و اشتغالزایی را داریم.
رضا برومند افزود: رویکرد و نگرش بَعدی، خلاقیت و کارآفرینی است که پارسال حدود 2میلیون و 300 هزار دلار صنایع دستی هرمزگان صادر شد و در افزون بر 29 کشور جهان نمایشگاه صنایع دستی توسط فعالان این عرصه برگزار می شود.
به گفته وی، 18 خانه صنایع دستی در هرمزگان راه اندازی شده و چهار مرکز صنایع دستی دیگر نیز آماده بهره برداری است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان یادآور شد: بر روی 45 رشته صنایع دستی که برگرفته از طبیعت استان به خصوص درخت نخل تمرکز کرده ایم تا تولیدهای این استان از استان های دیگر متمایز باشد.
برومند اظهار داشت: 250 شرکت صنایع دستی فعال و 70 کارگاه تولید و عرضه صنایع دستی در هرمزگان وجود دارد.
وی با اشاره به این که سعی شده برنامه آموزش را به عنوان اولویت اول خود قرار دهیم، افزود: به طور میانگین سالانه 800 نفر در هرمزگان آموزش صنایع دستی می بینند و 67 هزار نفر در این بخش فعال هستند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در خصوص بازار کار صنعتگران صنایع دستی نیز اظهار داشت: ابتدا خانه های صنایع دستی را در روستاها راه اندازی کردیم و سعی شده در نمایشگاه های مختلف شرکت کنیم.
وی در خصوص نمایشگاه های خارجی صنایع دستی هم گفت: در ترکیه نمایشگاه دائمی صنایع دستی هرمزگان دایر است و در نمایشگاه های کشورهای حوزه خلیج فارس که به مناسبت های مختلف برپا می شود، شرکت می کنیم.

* آموزش و احیای صنایع دستی حلقه فراموش شده
با وجود اینکه هنوز شماری از صنعتگران هستند که دراین بخش مشغول خلق آثار هنری بوده ولی بسیاری از افراد مسن و دارای تجربه به سن کهولت رسیده و احتمال فراموشی این صنایع وجود دارد لذا آموزش و احیای این صنایع در استان یک ضرورت اجتناب نا پذیر است.
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان به عنوان متولی این امر و حامی صنعتگران می تواند دوره های آموزشی فراگیری را برگزار کند که افراد مختلفی در این رشته ها مثل جهله سازی، حصیر باقی، تور باقی، چادر شب بافی و دهها صنایع دیگر شرکت کنند.
نکته مهمتر اینکه بعد از آموزش و تولید این مصنوعات، بازارچه ها و زمینه های فروش آنها در داخل و خارج بیشتر فراهم شود و حتی در مناسبت ها، تجلیل و تقدیرها نیز از این صنایع به عنوان سوغات در سبد خرید ما قرار گیرد.
به طور حتم اگر بحث آموزش و بازآموزی رشته های قدیمی جدی تر گرفته شود ناچار به خداحافظی با این بخش از نشانه های هویتی استان نخواهیم بود.
البته نمایشگاه دائمی صنایع دستی هرمزگان در بندرعباس یا پنجشنبه بازار میناب از بازارهای سنتی این استان است که هنوز افراد بسیاری برای تهیه نیازمندی های خود از جمله صنایع دستی به آن محل ها مراجعه می کنند.
گزارش از: عزت الله معمارباشی

انتهای پیام