حاج اسماعیلی:
عموم مردم با خط عثمان‌طه انس ندارند/ رسم‌الخط توقیفی نیست
گروه ادب: عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه رسم‌الخط توقیفی نیست، گفت: عموم مردم که اطلاعات قرآنی زیادی هم ندارند، فقط می‌خواهند قرآن بخوانند و با این خط(عثمان‌طه) انسی ندارند و دچار اشتباه و اشکال هم می‌شوند.
محمدرضا حاج اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره اینکه آیا رسم‌الخط قرآن می‌تواند توقیفی باشد یا نه، گفت: بحث توقیفی بودن رسم‌الخط باید مشخص شود که آیا عرفی یا شرعی است و اینکه توقیفی بودن رسم‌الخط پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و یا یکی از خلفای اربعه باید به اثبات برسد. اگر از طرف جناب عثمان هم این توقیف را قبول داشته باشیم، از وی نقل شده که در این مصحف اغلاطی را پیدا کردم که بعداً عرب با زبان خود اصلاح می‌کند. یعنی عثمان هم می‌دانست که این کتابت‌ها چندان به‌درستی انجام نشده است. پس این چه توقیفی است که عرب آن را با زبان خود اصلاح می‌کند.
وی در ادامه عنوان کرد: در طول تاریخ خط سیر تطور داشته و در زمان عثمان منطبق بر آنچه که ملحوظ بوده، نقطه و حرکت وجود نداشته است؛ از این‌رو وقتی حرف نقطه و حرکت نداشته باشد، 14 – 15 صورت حرفی بیشتر نمی‌توان برای آن پیدا کرد. شکل همزه هم نبوده است و از «الف»، «واو» و «یاء» استفاده کرده‌اند. سپس در سال 170 خلیل بن احمد فراهیدی به دنیا می‌آید و در قرن دوم حرف همزه را ابداع و آن را حرف مزدوج نام‌گذاری می‌کند که همه اینها نشانگر تطور خط است. اگر آن را قبول داشته باشیم، منطبق با توقیف نیست، مگر اینکه توقیف در شکل کلماتی باشد که این کلمات ثابت مانده و خطاطان بعدی نیز مانند واژه «صلوة» این ثبات را حفظ کرده‌اند.
حاج اسماعیلی تصریح کرد: با توجه به اینکه رسم‌الخط‌ها متفاوت هستند، براساس روایت حفص از عاصم می‌توان به عنوان مثال «مالک» را با الف نوشت و مشکلی هم به وجود نمی‌آید، چون منطبق با این قرائت است.
این عضو هیئت علمی در ادامه اظهار کرد: «شیخ علی محمد الضباع» در کتاب علم قرائات به زبان عربی، این حرف را تأیید کرده و در کتاب تاریخ قرآن آورده است که اگر منطبق با قرائت یکی از قرّاء باشد، رسم‌الخط اشکالی ندارد؛ پس رسم الخط توقیفی نیستند و خط فرع بر قرائت است و اصل، قرائت است و این همه دعوا بر سر خط لزومی ندارد.
وی با اشاره به اینکه تلاوت قرآن با رسم‌الخط عثمانی چه اندازه برای مخاطبان ایرانی سخت و دشوار است، گفت: آموزش اهمیت زیادی دارد؛ زمانی بود که رسم‌الخط عثمانی وجود نداشت و یا به این اندازه رایج نبود و همه ایرانی‌ها از قرآن‌هایی که نزد خود مرسوم بود، استفاده می‌کردند و در مسابقاتی که شرکت می‌کردند اشکالی پیش نمی‌آورد و همان را به‌راحتی تلاوت می‌کردند. اما زمانی که عربستان خط عثمان‌طه را رواج داد و جا افتاد، این جا افتادن در میان عموم مردم نبود و در میان خواص یعنی قاریان و حافظان روی داد.
حاج اسماعیلی تأکید کرد: بسیاری از عموم مردم که اطلاعات قرآنی زیادی هم ندارند، فقط می‌خواهند قرآن بخوانند و با این خط(عثمان‌طه) انسی ندارند و دچار اشتباه و اشکال هم می‌شوند؛ از این رو برای تسهیل قرائت باید همان خط‌هایی که از هزار سال پیش تاکنون هست و در موزه‌ها نیز بوده و در آنها از خط ابن بواب تا یاقوت مستعصمی به چشم می‌خورد، استفاده می‌کردند و از گذشته تاکنون نیز همین قرآن با همین خط‌ها را خوانده‌اند و مشکلی هم به وجود نیامده است.
وی یادآور شد: اینکه تکلیف کنیم، همه مردم یک مصحف را قرائت کنند و یک مصحف رسمیت یابد، این تلکف بدون دلیلی است که نه عرفی است و نه شرعی.
