الگوی هزینه در زندگی از منظر قرآن «قوام» است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی و به نقل از پایگاه خبری امام جمعه مشهد، آیت ‌الله سید احمد علم‌الهدی ظهر امروز در خطبه‌های نماز جمعه مشهد مقدس در ادامه موضوع سبک زندگی اسلامی و الگوی مصرف، بابیان این‌که اسلام الگوی مصرف را برای ما مشخص کرده است، گفتند: خداوند در آیه‌ای می فرماید: «وَالَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً»، افرادی که مؤمن هستند و عباد الرحمن، در هزینه سازی، اسراف نمی‌کنند و در زندگی هم تنگ نمی‌گیرند، الگوی مصرف آن‌ها قوام است، در این اصطلاح قرآنی، قوام به‌عنوان الگوی مصرف مشخص‌شده است؛ در فرهنگ اسلامی ما، این اصطلاح قرآنی به‌عنوان یک جریان فرهنگی در خصوص الگوی مصرف مطرح است؛مصرف قوام.

آیت الله علم الهدی به تفسیر عبارت «قوام» اشاره کرد و بیان داشت: راغب اصفهانی در کتاب معنی قرآن، کتاب مفرداتش، «قوام» را این‌گونه معنا می‌کند، قوام عبارت است از آن‌که پایداری زندگی به آن بستگی دارد؛ در مسئله زندگی اگر بخواهد قوام باشد، یعنی معیار و الگوی مصرف، پایدار داشتن زندگی و زندگی را سرپا داشتن است، تا آنجایی باید در عرصه زندگی هزینه سازی شود که زندگی سرپا شود.

وی افزود: معیار و محور مصرف و هزینه از دیدگاه اسلام، نگاه انسان به لوازم و ضرورت‌های زندگی است به‌نحوی‌که اگر انسان از حوزه ضرورت‌های زندگی جریان هزینه و مصرف را افزایش دهد از جریان الگوی اسلامی خارج‌شده که به بیان امام صادق مصداق اسراف است؛ «وَالَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا...»، اسراف نکردن به عنوان یک معیار در الگوی مصرف از نظر قرآن شناخته‌شده و توسعه مصرف و هزینه بیش از لوازم و ضرورت‌های زندگی که زندگی با آن قائم و سرپا می‌شود از دیدگاه اسلام به عنوان اسراف و حرام و ممنوع است.

امام‌جمعه مشهد مقدس ادامه داد: عوان بن طعبه از شاگردان امام صادق (ع) در ضمن حدیثی از ایشان نقل می‌کند؛ عوان می‌گوید امام صادق (ع) به من فرمودند تو می‌بینی خدا انسانی را امین بر مال خودش قرار دهد که او چنین پنداشته است برای خود مرکب و اسبی به 10 هزار درهم خریداری کند در حالی که یک اسب به 20 درهم نیز مشکل و نیاز او را حل و برآورده می‌کند و بعد حضرت این آیه را تلاوت کردند: «وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ».

وی با بیان این‌که در این حدیث باید به دو نکته توجه شود، خاطرنشان کرد: در فقه الحدیث این روایت امام صادق(ع) دو نکته وجود دارد؛ اول اینکه مرکب به عنوان یک هزینه لازم در زندگی تا چه اندازه باید مصرف شود و انسان چقدر برای تأمین مرکب سرمایه‌گذاری کند؛ اگر اینطور شد که بخواهید بیشتر از نیاز، ماشین مدرن‌تری تهیه کنید، از دیدگاه اسلام این اسراف است، یعنی این که ما به‌صرف این که پول‌داریم حق نداریم سطح زندگی را بالا ببریم.

عضو خبرگان رهبری با اشاره به این که قرآن به ما الگوی مصرف داده و این الگو، قوام است، اظهار کرد: امام صادق(ع) در ذیل عبارت، این موضوع را به عنوان مثال مطرح می‌کنند؛ اگر بنا شد من مصرف هزینه و خرجم را بالاتر از مقدار لازم و ضرورت زندگی قرار دهم اسراف کرده‌ام و اگر بنا شد آدمی بخواهد زندگی را سرپا نگه ندارد و سطح زندگی را از مقداری که لازم است پایین‌تر بگیرد و زندگی را به خانواده تنگ بگیرد، این هم اسراف است.

ایشان با بیان مثالی، نگاه امیرالمؤمنین (ع) را به الگوی صحیح مصرف را تصریح کرده و عنوان داشتند: دو برادر مخلص امیرمؤمنان و دلداده مولا در بصره، این دو از خانواده‌ای اعیان و برخوردار بصره بودند؛ وقتی حضرت به بصره آمدند به ایشان خبر دادند این شیعه شما بیمار است و در بستر افتاده؛ امام علی (ع) به خانه او رفتند و زندگی وسیع و مجهزی دیدند، به او گفتند چه خانه و منزل خوب و وسیعی، اگر در این خانه وسیع و زندگانی مجلل تو، خودت و تنها زن و بچه ات استفاده می‌کنی، این شایسته شیعه ما نیست اما اگر از این توسعه زندگی دیگران هم استفاده می‌کنند این شایسته است. او عرض کرد من شیعه و دل‌داده شما هستم، من مجالس سنگین، اطعام‌های گسترده برای ایتام و فقرا در خانه می‌اندازم، به یک منزل وسیعی احتیاج داشتم که در این منزل از فقرا و نیازمندان پذیرایی کنم، این منزل را فراهم کردم که گنجایش پذیرایی داشته باشد.

امام‌جمعه مشهد مقدس ادامه دادد: حضرت گفتند اگر بر سر سفره تو ایتام و بینوایان تغذیه شوند؛ خودِ پذیرایی کردن، اکرام، احترام و شخصیت دادن در جریان این کار است؛ فرمودند اگر در خانه تو بچه یتیم‌ها تکریم می‌شوند و بینوایان مورد احترام قرار می‌گیرند، بسیار کار خوب و پسندیده‌ای است؛ او گفت به داد برادرم عاصم برسید، گفت او از نظر سرمایه، ثروت و دارایی از من بالاتر بود، به اعتبار این که شیعه شماست تمام دارایی خود را فروخت و بین فقرا تقسیم کرده و در بیرون شهر کلبه‌ای درست کرده و زن و بچه اش را در این کلبه بیرون شهر در میان خاک اسکان داده و خود و خانواده‌اش را هلاک کرده. امام علی (ع) به عاصم گفت در این امکاناتی که خدا به تو داده، این زن و بچه و واجب النفقه هم در مال تو سهیم هستند و به چه مناسبت رزق آنان را از آنان گرفتی و از حقوق اولیه زندگی محرومشان کرده‌ای؟ او گفت آقای من شمایید، مولای من شمایید؛ این لباس شماست و این نان خشک، خوراک شماست، من که شیعه شما و خاک‌پای شما هستم باید زندگی من مجلل باشد، امام فرمودند من امیرالمؤمنین هستم، آیا امامت من این است که مردم به من بگویند امیرالمؤمنین و در زندگی از آنان برخوردارتر باشم؟ تو امیرالمؤمنین نیستی، تو باید زندگی خود را داشته باشی؛ الگوی مصرف و هزینه در زندگی قوام است، شما باید جوری خرج کنید که زندگی مطابق شأن و قوام باشد، کمتر از آن حق نداری و بیشتر از این نیز حق نداری.